سینماسینما، علیاصغر کشانی
نقاشی همیشه برای من فان و تفریح بوده، برای همین هم دوستش داشتهام و برای همین هم هیچگاه فکر نمیکنم نقاشی دربیاورم، چون من حس میکنم. (پروانه اعتمادی)
مستند «پروانه»، تازهترین اثر بهمن کیارستمی مستندساز برجسته ایرانی، اثری پرچالش درباره پروانه اعتمادی، نقاش نوگرای ایران و خالق نقاشیهای منحصربهفرد طبیعت بیجان، است. نقاشی که پس از دو سال تحصیل، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران را نیمهکاره رها کرد و با نقاشیهای سیمانی دهه ۱۳۵۰ خود شهرت یافت. اعتمادی به عنوان مهمترین شاگرد بهمن محصص که در طول دهههای ۶۰ و ۷۰ خورشیدی آثار متنوعی با تکنیک مداد رنگی آفرید و با کلاژ و تکهچسبانی از نقوش بتهجقه، پارچههای اطلسی و ترمه، با رویکرد به اسطورهها، تمثیلها و قصهها، مجموعهای از کمپوزیسیونهای منسجم پدیدار ساخت، یکی از منحصربهفردترین نقاشان زنده حال حاضر ساکن ایران است.
کیارستمی در این آخرین مستند پرترهاش، مخاطب را با لحن صریح و بیپروای پروانه اعتمادی آشنا میکند تا بیواسطه با دیدگاههای او علیه تفکیک جنسیتی، نابودی و تخریب جهان، واکنشهایش به تبلیغات غمگرایانه در ایران، بیروحی و بیهویتی فضای کنونی، دروغپردازی بشر از عاقبت بَدِ پیش رویش و البته علایق او به سینمای کوبریک، دوستی و دلبستگیاش به صدای گوگوش، تنفرش از مدرسه و تلف شدن وقتش به خاطر ۱۲ سال آموزش بیفایده و… نزدیک و نزدیکتر سازد.
این تازهترین اثر بهمن کیارستمی درباره شخصیت زلال و دردمندی است که نسبت به سیاهیها و تلخیهای پیرامونش واکنشهای صریح، سریع و کنایهآمیزی (هر چی میگم دروغه) دارد. پرتره کیارستمی از این منحصربهفردترین نقاش زن ایرانی با تصاویر کمتر دیدهشده از عکسها، ویدیوها، فضاها و محیط خانهاش، پرده از وجوه درونی این فیلسوف نکتهسنج و این متفکر تیزهوش هنر ایرانی (بیکاری و مسافرت از هر کاری بهتره، وقتی فاصله بگیری، رابطهها را درستتر میبینی، هنر خواندن ندارد، انجام دادن دارد، همه ذهنیتها کُلاژ است؛ خراب کن و بساز) برمیدارد. اثری که بیش از هر چیز تلاش دارد با حذف جنبههای دستوپاگیر برخی تکنیکهای مبتلابه مستندهای پرتره، اندک اندک به خودِ خودِ هنرمند نزدیک شود؛ به کسی که اعتقاد دارد فردیت اصل هنر است و هنرمندی چون او نماینده کسی جز خودش نیست، و البته هنرمند باید ثابت کند چه احساس میکند، نه اینکه دیگران چه احساس میکنند و او آن را بِکشد.
مستند «پروانه» با شیوهای مستقیم پیرامون شخصیتی خاص با دیدگاههایی خلاف جریان رسمی با انتقاد از کژفهمیهای پیرامونش (سالی ۶۰۰ تا نقاش میاد بیرون/آخه این نقاشی را ببینید، این نقاش درک از فضا داره؟/این آدم با این همه سفر به واشنگتن و نیویورک و… کِی وقت داشته در وسواسش فرو بره/ اینها نان هنر معاصر را میخورن و پشت سرش بد میگن) و البته با وجود امتناع از تفسیر آثارش (راه بروم و نقاشیام را تفسیر کنم که عین نقاشانِ دانشگاهرفته میشم) بهصراحت به نقد آثار اجتماعی – سیاسی، بهخصوص از دوران ناآرامیهای اواخر دهه ۵۰ (این آدم میدونه واسه چی داره فریاد میزنه؟/ از آزادی و دموکراسی حرف میزند ولی نمیداند دنبال عدالت است) میپردازد و در واکنش به شوخی کارگردان اثر نسبت به سیاسی کردن همه چیز (شماها اینجوری بار آمدید/ این احساسات برای خشم و فریاد کشیدن تحریک شده) به تندی از اوضاع و احوال و تفکرات کج و معوجش انتقاد میکند.
این هنرمندِ ضدگالریداران که با رویکرد ایستادگی در برابر گالریداری، آثارش را در زیرزمین خانه یا در قهوهخانه بین راهی جاده چالوس به رهگذران میفروشد و نقاشیهایش در دورههای مختلف حراج تهران طرفداران و شیفتگان خود را دارد، در این واپسین اثر کیارستمی با طرح دفاعیهای به نفع بورژوازی (بورژواها خریدار، نگهدارنده و مشتری کار ما هستند) تصورات منحط نسبت به فقر و نداری و گدا گودول بازی در این فراگرد را اشتباهی غیرقابل بخشش میداند.
کسی که با وجود سفرهای متنوعش به دیگر کشورها (هر جا میروم، سه ماه بیشتر نمیتوانم بمانم/ آدم بستگی دارد کجا به دنیا آمده باشد و چه ستارهای رویش پرتو انداخته باشد) تعلقی ناگسستنی به موطنش او را سالهاست به هنرمندی شیفته و دلبسته به ایران تبدیل کرده است.
نمای هجوآمیز و سورئال پایانی فیلم وقتی پروانه اعتمادی به استعاریترین شکل ممکن نقاب روباه (یادآور نقاب مشابهی در فیلم «شهر قصه» منوچهر انور) را روی سرش گذاشته و مَثَل مشهور «بالا رفتیم ماست بود، پایین اومدیم دوغ بود» را به زبان میآورد، انگار بیش از هر چیز دارد به فضای جَفنگی واکنش نشان میدهد که او در آن محیط، پرجاذبهترین، عمیقترین و پرمعناترین نقاشیهای عمرش را خلق میکند و این سکانس عجیب و غریب، بیبروبرگرد، تکاندهندهترین و میخکوبکنندهترین سکانس دهههای اخیر سینمای ایران است.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مستند مرکز گسترش در اکران نوروزی یک پلتفرم/ از کیارستمی تا رزاقکریمی
- نمایش مستند بهمن کیارستمی درباره «طعم گیلاس»
- عشقئزاز/ بحثی پیرامون «جای خالی» و رانهی دوربینی/ به بهانهی انتشار مجدد فیلم «زالو»
- برشهای کوتاه/ بخشهایی از فیلم «کیارستمی مشغول کار است»
- «جایی برای فرشتهها نیست» و «اکسدوس» راهی پاریس میشوند
- معرفی داوران جشنواره بینالمللی فیلم زمین / آغاز جشنواره از امروز
- همان همیشگی/ نگاهی به فیلم «آنا»
- فیلمی متفاوت نه البته بینقص/ نگاهی به فیلم «گزارش یک قتل»
- گروتسک، مرزها، محدودهها و همپوشانیها/ معرفی کتاب گروتسک فیلیپ تامسن
- واقعا چه کسی این فیلم را ساخت؟/ «مرد سوم» از هر منظری فیلمی متفاوت است
- گوتیک آمریکایی/ نگاهی به فیلم «مادر» ساخته دارن آرنوفسکی
- من اقیانوسی را دوست دارم که تو را آفرید/ نگاهی به فیلم «سولاریس»
- خوشه های خشم/ نگاهی به فیلم «تاریخ خشونت»
- اسلحه ایستوود در دستان فلینی!
- مواجه شدن با خود در برابر اتاق آرزوها/ درباره «استاکر» ساخته آندری تارکوفسکی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
آخرین ها
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد
- عرضه یک فیلم کوتاه با بازی هوتن شکیبا در شبکه نمایش خانگی