پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

سریال بانوی عمارت پس از مدت‌ها توانست منجر به جذب تماشاگر تلویزیون با ضریب بالا شود و عنوان پربیننده‌ترین برنامه تلویزیون را به خود اختصاص دهد. سارا نیکویی در «جوان» با عزیزالله حمیدنژاد کارگردان این اثر را گفت‌وگو کرده است.

احسان جوانمرد نویسنده فیلمنامه در گفت‌وگو با ما اشاره کرده بود که فیلمنامه بانوی عمارت هفت سالی در سازمان معطل شده تا بتواند مجوز بگیرد. در این‌باره اطلاع دارید؟ ماجرا چه بود؟

من اطلاعات کلی دارم. وارد جزئیات نشدم که بدانم فیلمنامه چه مراحلی را طی کرده و چه مقدماتی داشته تا بتواند مجوز بگیرد. معمولاً نویسندگانی که کارشان را تازه شروع می‌کنند این مشکلات را دارند. در واقع ثبت فیلمنامه‌های اولیه تا رسیدن به مرحله تولید طول می‌کشد و این امر تقریباً طبیعی است.

شما سراغ فیلمنامه رفتید یا فیلمنامه سراغ شما آمد؟

فیلمنامه به من پیشنهاد شد و به دلایلی همان ابتدا آن را نپذیرفتم، چون هنوز کامل نشده بود و بودجه هم مناسب تولید نبود. یک سال بعد مجدداً آقای مولایی پیشنهاد کرد و من نظراتی داشتم که آن‌ها را مطرح کردم و با مذاکراتی که با تهیه‌کننده داشتم، قرار شد کار را آغاز کنیم.
معمولاً سریال‌هایی که در صدا و سیما پخش می‌شوند زندگی‌های شهری را نشان می‌دهند که لوکیشن‌ها در فضای آپارتمانی گرفته می‌شود، اما شما سراغ موضوعی دیگر رفتید. نگران نبودید که مخاطب استقبال کند یا نه؟!
من نگران بودم. هر فیلمی که فیلمساز می‌سازد، از نگرانی شروع می‌شود. منتها، چون آن فضا را دوست داشتم برایم مهم بود که کاری در بستر تاریخی انجام بدهم به خصوص اینکه دوره قاجار ویژگی‌های خاص خود را داشت و من دوست داشتم تجربه کنم و خودم را محک بزنم تا ببینم می‌توانم گذشته را به تصویر بکشم یا نه! به هر حال برای من انگیزه‌های لازم برای اینکه به سمت تولید این کار بروم، وجود داشت.

فکر می‌کردید این‌قدر پربیننده شود؟

بله، از زمانی که کار را شروع کردم سعی داشتم به طور ویژه روی بازی‌ها تمرکز کنم تا بچه‌ها بازی‌های خوبی ارائه بدهند و سکانس‌ها زنده و قابل باور اجرا شوند که مخاطب فیلم را پس نزند و دوست داشته باشد. با همه این تفاسیر می‌دانستم با استقبال مواجه می‌شود.

اینکه شما یک ملودرام عاشقانه را در بستر دوره‌ای تاریخی و پیرنگی سیاسی به تصویر کشیدید، کار ساده‌ای نبود. چرا سراغ این موضوع رفتید و کارگردانی‌اش را بر عهده گرفتید؟

موضوع سریال چالش‌برانگیز است. اگر دقت کرده و دیده باشید همه کار‌ها و فیلم‌های من همواره با یک نوع چالش روبه‌رو بوده‌اند. از مستند «زندگی در ارتفاعات» گرفته تا «هور در آتش»، «ستارگان خاک» و «اشک سرما» هیچ کدام موضوع ساده‌ای نبودند. همه آن‌ها موضوعات حساس و لبه تیغی داشتند. من فضا‌هایی که فیلمساز را به چالش می‌کشد دوست دارم. دوست دارم فضا‌هایی را زنده کنم که غیرممکن‌ها در آن جلوه می‌کند. این موضوع از موضوعات چندوجهی بود که یک قصه عاشقانه در بستر سیاسی، اجتماعی زمان قاجار مطرح شد که هم این فضا دربیاید و هم آن حس و حال عاشقانه حاکم بر فیلمنامه. برای من بسیار مهم بود که بتوانم این ملودرام عاشقانه در بستر سیاسی، اجتماعی را خوب از کار دربیاورم.

برخی بانوی عمارت را با شهرزاد مقایسه می‌کنند. به نظر شما علت این مقایسه چیست؟

به اعتقاد من قیاس آن‌ها با هم بی‌مورد است. کسی که قیاس می‌کند آدم کارشناسی نیست. در واقع بیشتر حالت حاشیه‌سازی دارد. این دو کار با هم قابل مقایسه نیست و کار مستقلی است. تنها عنصر مشترک «بانوی عمارت» و «شهرزاد» تم عاشقانه آنهاست.

فیلمنامه خوب و دیالوگ‌های قوام‌یافته در سریال شما جذابیت خاصی را برای مخاطب به وجود آورده و از نقاط قوت سریال «بانوی عمارت» به حساب می‌آید. به نظرتان اگر کسی غیر از احسان جوانمرد این فیلمنامه را می‌نوشت نتیجه کار این‌قدر موفق می‌شد؟

هر نویسنده‌ای یک سلیقه‌ای دارد. واژه‌های خاص خودش را به کار می‌گیرد. بیشترین ویژگی آقای جوانمرد در دیالوگ‌نویسی است که اگر این را با مسائل درام‌پردازی و طراحی تلفیق کند، کار‌های بهتری می‌تواند بنویسد. قطعاً اگر یک نویسنده دیگر این موضوع را بنویسد، شکل دیگری خواهد نوشت. حالا این شکل دیگر! ممکن است بهتر باشد یا ممکن است بدتر باشد.

چقدر تحت تأثیر کار‌های تاریخی و معاصر علی حاتمی بودید؟

اتفاقاً سعی کردم فاصله بگیرم. من به علی حاتمی به خاطر مؤلفه‌هایی که در سینما دارد، خیلی احترام می‌گذارم. ایشان در فیلم‌هایی که ساخته، فضای فکری و سلیقه‌ای خود را در کارهایش اعمال کرده، که شناسنامه خاص خود را دارد. من سعی کردم دیالوگ‌نویسی‌ها را حتی‌الامکان ساده‌تر کنم تا مخاطب بیشتری جذب فیلم شود. سعی کردم فیلم به فضای مستند نزدیک باشد. تلفیقی از اسناد تاریخی، سلیقه و زیبایی‌شناسی خاصی که باید در نظر گرفته می‌شد را به کار گرفتم، تا مخاطب بیشتری داشته باشد.

یک تحلیل در مورد سریال شما وجود دارد که این سریال می‌خواهد به بحث فراماسونی بپردازد. در این مورد توضیح دهید.

محور اصلی سریال در روابط انسانی، قصه عاشقانه و بستر سیاسی، اجتماعی زمان قاجار دور می‌زند. قرار نیست در واقع به سازمان خاصی بپردازد، اگر قرار بود چنین کند، از ابتدا باید فیلمنامه بنایش را بر چیزی دیگر می‌گذاشت. در صورتی که بنای فیلمنامه بر شخصیت شازده و فخری استوار است و باقی شخصیت‌ها که با عکس‌العمل‌هایشان که نسبت به این مسئله دارند، این قصه عاشقانه را کامل می‌کنند. فیلم انسانی را نشان می‌دهد که می‌خواهد یک انتقام خانوادگی از پسر عمو به خاطر مسائل گذشته و کینه‌ها که از این خانواده به دل دارد، بگیرد و قصه این سریال را شکل می‌دهد.

نیمی از سریال در عمارت شازده می‌گذرد، اما این لوکیشن‌ها خیلی زیبا درآمده به طوری که تکرار در آن‌ها دیده نمی‌شود. این چطور اتفاق می‌افتد؟

من اصل را بر این قرار دادم که برای مخاطب از لحاظ بصری تنوع ایجاد کنم. عمارت بسیار بزرگ و فراخ بود با زوایا و شکست‌های مختلف. من سعی کردم از تمام زوایا و شکست‌های آن عمارت در جهت پیشبرد این قصه استفاده کنم و فیلمنامه را بر اساس این عمارت آنالیز کرده و تغییر دادم. یکی از ویژگی‌های این فیلم که مخاطب را به گذشته می‌برد و مخاطب فضای دوران قاجار را تجربه می‌کند، همین فضاسازی‌هاست و اگر این فضاسازی‌ها، طراحی لباس‌ها و طراحی‌های صحنه نباشد مخاطب وارد آن فضا نمی‌شود. همه این‌ها دست به دست هم می‌دهند تا مخاطب با سریال ارتباط برقرار کند و خیلی چیز‌های ظریف و ناگفتنی دیگر که تأثیر غیرمستقیم بر جذب مخاطب دارد.

نشان دادن لوکیشن‌هایی مثل سعدالسلطنه یا خانه بروجردی‌ها نشان‌دهنده شناخت شما از این بنا‌های تاریخی است. از سختی کار در استان‌های مختلف بگویید چراکه معمولاً سریال‌هایی که این روز‌ها ساخته می‌شود، در یک خانه یا یک شهر است، اما شما به استان‌های مختلف سفر کردید. در این مورد برایمان بیشتر توضیح دهید.
بله، فیلمسازی هنر تصویرپردازی است. اگر به فیلمنامه‌هایی که برای تلویزیون نوشته می‌شود اکتفا کنیم، کار به اینجا می‌رسد چراکه تلویزیون اصولاً نویسندگان را به گونه‌ای الینه می‌کند که همه کار‌های آپارتمانی و کار‌های کم‌لوکیشن بنویسند که هزینه کمی برای ساخت آن صرف شده و راحت اجرا شود. من به قول معروف عکس جهت آب شنا کردم و سعی کردم لوکیشن‌هایی را انتخاب کنم که برای مخاطب تازگی داشته باشد و مناسب فیلمنامه باشد. شخصیت‌هایم راحت در آن حرکت کنند و حرف بزنند. بسیاری از آن تأثیرات روحی و روانی که مخاطب از سریال می‌گیرد را مرهون همین فضاسازی‌هاست. تهیه‌کننده اصرار داشت به خاطر مشکلات مالی پروژه، سکانس‌های سعدالسلطنه را در مخروبه‌های شهرک غزالی بگیریم، اما من اصرار داشتم که این سکانس در سعدالسلطنه قزوین گرفته شود. آنجا را از قبل انتخاب کرده بودم و می‌دانستم دست من آنجا برای فضاسازی باز است چراکه می‌خواستم آدم‌ها را قابل باور کنم. اصرارم بر این بود که سکانس‌ها در آن فضای واقعی گرفته شود تا به فضای قاجار نزدیک باشد. برای همین تهیه‌کننده با تمام تلاشی که با تیم تولید داشتند، توانستند آنجا را برای مدت محدودی در اختیار بگیرند تا ما سکانس‌های مورد نیاز را ضبط کنیم.

قطعاً دشواری‌های زیادی را هم تحمل کردید. جابه‌جایی این همه عوامل کار سختی است.

کار آسانی نبود. عوامل را از آنجا به تهران، کاشان و قزوین بردن و چرخاندن کار ساده‌ای نخواهد بود. تیم تولید بسیار تلاش کرد در چند شبی که در سعدالسلطنه کار می‌کردیم فضای خوبی در اختیار ما باشد. این یکی از ویژگی‌های فیلمسازی جدی است. اگر فیلمسازی جدی گرفته شود تنها در یک آپارتمان سریال ساخته نمی‌شود. سریال باید متنوع باشد، باید تنوع تصویری داشته باشد. تنوع شخصیت داشته باشد و گزینه‌های جدیدی ارائه دهد و مخاطب را به هر وسیله‌ای پای تلویزیون بنشاند.

شما در صحبت‌های‌تان به آوردن بازیگر‌های جدید اشاره داشتید. ما نقشی را در سریال داریم به نام «فخر زمان»؛ می‌خواهم بدانم به عنوان کارگردان ریسک نبود نقش اول سریال‌تان کسی باشد که سابقه بازی نداشت؟

بله، سابقه بازی نداشتند.

پس چطور به این نتیجه رسیدید که ایشان می‌توانند از عهده کار بربیایند؟

من در این زمینه تجربیات قبلی داشتم. همیشه در کار‌های سینمایی‌ام از نابازیگر‌ها استفاده کردم و به هر حال باید این قوه تشخیص را داشته باشم کسی را که انتخاب می‌کنم می‌تواند بار سنگین این نقش را به دوش بکشد یا نه. اگر نتوانم تشخیص بدهم باید کارگردانی را کنار بگذارم. من در همین سریال و کار‌های سینمایی از نابازیگر‌های زیادی استفاده کردم که نقش‌های‌شان را به نحو احسن اجرا کردند؛ با تلاشی که خودشان داشتند و تمرین‌هایی زیادی که من برای آن‌ها گذاشتم، به این مرحله رسیدند و آماده شدند تا بتوانند جلوی دوربین آن بازی‌ای را که من می‌خواهم ارائه بدهند. مدتی طول می‌کشد تا به این مرحله برسند، اما وقتی به این مرحله برسند با چهره‌هایی مواجه می‌شوند که برای مخاطب جدید است و مخاطب دوست دارد آن‌ها را ببیند.
خبری از بانوی عمارت دوم هست یا نه؟ قرار است کسی به سریال اضافه شود یا خیر. در مورد آدم‌های جدید که به جمع‌تان اضافه می‌شوند بگویید.
از نظر من ساخت فاز دوم قطعی نیست. چون در فاز یک ما بسیار تلاش کردیم که این سریال را به اتمام برسانیم. برای فاز دوم من هیچ تصمیمی نگرفته‌ام که کار را شروع کنم.

بازخورد‌های مردمی را نسبت به سریال چطور دیدید؟

بازخورد‌های خیلی خوبی داشت. بانوی عمارت سریالی بود که مردم خانوادگی پای آن می‌نشستند و نگاه می‌کردند. ارتباط خوبی با شخصیت‌ها برقرار کرده بود. فضای مجازی از کلیپ‌هایی که همین مردم درباره بانوی عمارت می‌ساختند پر شده بود و مطالب هم در موردش می‌نوشتند. ما تلاش‌مان را کردیم، کل گروه تلاش کرد کاری آبرومند ارائه دهند و خوشبختانه مردم هم تشخیص دادند و نشستند و نگاه کردند و لذت بردند.

آن‌طور که گفته می‌شود بار‌ها پروژه به خاطر مشکلات مالی متوقف شد. این اتفاقات تأثیری در کار داشت؟

هر وقفه‌ای که تهیه‌کننده مجبور شود به خاطرش کار را متوقف کند حتی توقف ۱۰، ۱۵ روزه، به کار آسیب می‌زند. به روح و روان عواملی که کار می‌کنند و به کیفیت آسیب می‌زند و همه این آسیب‌ها را ما در واقع با جان و دل خریدیم و تلاش کردیم طوری کار کنیم که مخاطب متوجه آن آسیب‌ها نشود و سعی کردیم از کیفیت کار کاسته نشود، اما ما چه بخواهیم و چه نخواهیم آن ایده‌آل‌های آرمانی که من دارم به سرانجام نمی‌رسد. به عقیده من این کار می‌توانست خیلی بهتر از این هم ساخته شود، اما با تحت فشار قرار داشتن تیم من آنچه امروز شما در خروجی کار می‌بینید با آن شرایط دشوار ساخته شد. من از کسانی که در هر پست و جایگاهی به ساخت بانوی عمارت کمک کردند، تشکر می‌کنم. آن‌ها لطف کردند با شرایط سخت و شرایط مالی سختی که داشتیم مشکلات را تحمل کردند تا ساخت سریال به اتمام برسد. از تیم تهیه، تولید، تصویربرداری، تدارکات و طراحی صحنه، گریم، لباس و صدا که همگی زحمت کشیدند تشکر می‌کنم. یک سریال به راحتی ساخته نمی‌شود، مگر اینکه جمع عظیمی تلاش کنند تا کار را به سرانجام برسانند. من از همین جا از شما به خاطر توجه‌تان و از بینندگان سریال بانوی عمارت تشکر می‌کنم که پای سریال نشستند و امیدوارم سریال‌های دیگری هم در این موضوع ساخته شود.