پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

اگر بازیگری مثل محسن تنابنده، همزمان دو فیلم (جنگ جهانی سوم و سه کام حبس) در اکران سینما و یک سریال (رهایم کن) را در حال پخش داشته باشد، بیشتر با تحسین و تمجید مواجه می شود و هنر و وسعت توانایی هایش را برای بازی در نقش های سخت و مختلف در نظر می گیرند.

معمولا همین تعریف نثار عوامل سینمایی پشت صحنه همچون تهیه کننده، پخش کننده، مدیر فیلمبرداری، مدیر صدابرداری، طراح چهره پردازی، طراح صحنه، طراح لباس، تدوینگر، آهنگساز و گروه های شان و دیگر شاخه های سینما هم می شود که همزمان یا در یک دوره زمانی نزدیک، دو یا چند اثر در اکران داشته باشند اما معمولا اکران همزمان یا نسبتا همزمان دو فیلم از یک کارگردان بیش از این که با تحسین همراه باشد، شبهات و اما و اگرهایی به دنبال دارد و چه بسا با نقد و نظر منفی و حسادت از جانب برخی همکاران هم روبه رو شود، درحالی که از این جنبه اتفاقا بیشتر باید برای چنین تجربه غریب و کم نظیری اسپند دود کرد.

اکران همزمان دو فیلم از یک کارگردان در یک بازه زمانی یا حتی در یک سال، وقتی عجیب تر می شود که به دشواری کار فیلمسازی آن هم در سینمای ایران آگاه باشیم. از آنجا که ساخت یک فیلم سینمایی، اعصاب فولادین و کفش آهنین می خواهد، معمولا بین آثار فیلمسازان دست کم یکی دو سالی فاصله می افتد. فاصله ای که در سینمای هنری بیشتر هم هست و کارگردانان دیر به دیر پشت دوربین قرار می گیرند. در سینمای بدنه و تجاری اما کارگردان ها زودتر بخت فیلمسازی متوالی و هرساله را پیدا می کنند. یافتن تهیه کننده و تامین سرمایه فیلم، مهم ترین ضامن روند مستمر کارگردانی است و آنهایی که هنر گیشه دارند، می توانند در این بازار عرضه و تقاضا حرف همواره ای برای گفتن داشته باشند و حتی باوجود این که مقوله پخش و نمایش فیلم از دست کارگردان ها خارج است، با قبولی در آزمون گیشه، این شانس را دارند که خیلی معطل صف طولانی اکران نباشند و فرش قرمز سینما همیشه برای اکران فیلم تازه ای از آنها گسترده باشد. به بهانه تجربه کم نظیری که برای کریم امینی (کارگردان فیلم های فسیل و شهر هرت) رخ داده، نگاهی به نمونه های اندک و مشابه در سال های اخیر داریم.

بیایید باتوجه به این موقعیت غریب و کم نظیر اکران این روزها یک بار سکانس مشهور فیلم «قیصر» را با هم مرور کنیم. میتی می گوید: «… من بودم، حاجی نصرت، رضا پونصد، علی فرصت، آره و اینا خیلی بودیم، کریم آقامون هم بود.» صورت قیصر از تعجب دگرگون می شود: «کریم؟! کدوم کریم؟» منتها این بار میتی به جای این که اسم کریم آب منگل را به زبان بیاورد، می گوید: «کریم امینی!» کارگردانی که دو تا از این ۱۷فیلمی که از ابتدای سال تاکنون اکران شده، متعلق به اوست و از این منظر خیلی جدی با دو فیلم کمدی در گیشه و اکران حریف می طلبد.

وقتی فیلم «فسیل» به کارگردانی کریم امینی و تهیه کنندگی ابراهیم عامریان و تولید سال ۹۹ از ۲۴ اسفند ۱۴۰۱ به عنوان یکی از فیلم های اکران نوروزی روی پرده رفت، کمتر کسی فکر می کرد به فروش خیره کننده ای در گیشه دست پیدا کند و تا اینجا فروش خود را به رقم ۱۷۰میلیارد تومان برساند و لقب پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران فارغ از تعداد مخاطب و افزایش قیمت بلیت سینما را به دست آورد. حضور بازیگرانی چون بهرام افشاری، هادی کاظمی، ایمان صفا و موقعیت کمیک بنا شده روی تضاد فرهنگی پیش و پس از انقلاب گرچه مستعد فروش خوب در گیشه بود اما این میزان از موفقیت قابل پیش بینی نبود، حتی اگر کارنامه پرفروش تهیه کننده فیلم و فروش بالای آثاری چون انفرادی، دینامیت و تگزاس را لحاظ کنیم.

اما از ۱۷خرداد یک فیلم دیگر هم از کریم امینی روانه اکران شده است؛ کمدی «شهر هرت» (که در عنوان یادآور یکی از فیلم های قبل از انقلاب است) به تهیه کنندگی محمدحسین فرحبخش که در همین چند روز، حدود دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در گیشه فروخت و باتوجه به حضور بازیگر پرفروشی چون پژمان جمشیدی و بازیگرانی چون شبنم مقدمی و بابک کریمی، می توانیم منتظر رقم بسیار بیشتر از این هم باشیم. فارغ از تبریک به کارگردان این دو فیلم برای اکران تقریبا همزمان آنها و شادباش برای موفقیت های مالی شان به خصوص اولی، سوالی هم باید از شورای صنفی اکران و شورای عالی اکران درباره چنین حسن تصادفی پرسید، این که در وضعیتی که فیلم های فراوانی چه بسا با ظرفیت فروش خوب مدت هاست در نوبت اکران قرار دارند، چرا باید دو فیلم از یک کارگردان در یک بازه زمانی بر پرده سینما نقش ببندد؟ فروش خیلی خوب فسیل حتما دراین میان نقش داشته و درخواست سینماداران را هم نمی توان در زمینه نشان دادن روی خوش به شهر هرت نادیده گرفت اما نباید مواردی چون عدالت و انصاف در اکران و فراهم کردن بستری یکسان برای آثار مستعد فروش را از نظر دور داشت. عجالتا از آنجا که ما اهل بخل و حسادت نیستیم، هم به اکران همزمان دو فیلم از یک کارگردان با دیده مثبت نگاه می کنیم و از چرخش چرخ های سینمای ایران در گیشه خشنودیم اما درعین حال چنین موفقیتی را برای دیگر کارگردان هایی که فیلم هایی با مولفه های اکران مناسب و فروش بالا در گیشه دارند هم آرزو داریم.

اگرچه کریم امینی با فسیل خودش را به عنوان کارگردان جوان و بفروشی در سینمای ایران مطرح کرده و قطعا با تمجید کیانوش عیاری از فسیل انگیزه های مضاعفی هم برای ادامه این راه گرفته اما پرفروش ترین فیلمساز این سال های سینمای ایران سیدمسعود اطیابی است و همه آن فیلم های پرفروش ابراهیم عامریان (تهیه کننده) یعنی تگزاس، تگزاس۲، دینامیت و انفرادی را او کارگردانی کرده، ضمن این که در این میان باید به فیلم بخارست به تهیه کنندگی علی طلوعی هم اشاره کرد.

اطیابی هم در سال گذشته به نوعی همین وضعیت کریم امینی را تجربه کرد و در یک سال و تقریبا در یک دوره زمانی نزدیک، دو فیلم پرفروش از او راهی اکران شد. اولی کمدی انفرادی با بازی مهدی هاشمی، رضا عطاران و احمد مهرانفر بود که از ۷ اردیبهشت بر پرده سینماها آمد و حدود ۷۸میلیارد تومان فروخت و در نیمه دوم سال هم با اکران فیلم دیگری، بخارست که از ۲۴ آبان اکران شد، به موفقیت خود در گیشه ادامه داد. هرچند اطیابی نتوانست با این فیلم، حریف خودش در انفرادی شود و بخارست با فروش حدود ۵۵میلیارد تومانی به کار خود در گیشه پایان داد.

مانی حقیقی در سال ۹۵ تنها کارگردانی بود که دو فیلم در یک سال در اکران داشت و برای رقابت با خودش وارد رینگ گیشه شد. اولی کمدی پربازیگر «۵۰ کیلو آلبالو» بود که از ۲۶ اسفند ۹۴ روی پرده رفت (که عملا جزو فیلم های اکران ۹۵ محسوب می شود) و بیش از ۱۳میلیارد تومان فروخت و دومی هم از ۸اردیبهشت و درحالی که هنوز ۵۰ کیلو آلبالو داشت خوب می فروخت، اکران شد و به فروشی دومیلیارد تومانی دست یافت: «اژدها وارد می شود».

در سال ۹۶ هم بهمن گودرزی با دو کمدی، چنین موقعیتی را تجربه کرد، درحالی که فیلم «ثبت با سند برابر است» با بازی امین حیایی و مجید صالحی از اول آذر اکران شد و ۱۴ هفته روی پرده باقی ماند و بیش از سه میلیارد تومان در گیشه فروخت، «ما خیلی باحالیم» با بازی مهران غفوریان و مجید صالحی هم از ۱۸بهمن به مدت پنج هفته روی اکران ماند و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون تومان فروش کرد. همان طور که می بینید به جز استثنایی چون سیدمسعود اطیابی، درمیان دو فیلم همزمان اکران شده یک فیلمساز، معمولا یکی خیلی در گیشه گل می کند و آن یکی به فروش کجدار و مریز رضایت می دهد.

نیازی به تکرار مکررات درباره مظلومیت سینمای کودک ونوجوان در سال های اخیر نیست اما گاهی هم استثنائات خوشایندی در این زمینه پیش می آید، نظیر اکران تقریبا همزمان دو فیلم درباره سینمای کودک آن هم ساخته شده توسط یک کارگردان. اتفاق مبارکی که برای حسین قناعت افتاد و دو فیلم «لازانیا» (کمدی خانوادگی با حضور محوری یک کودک) و «دزد و پری ۲» در فاصله کوتاهی از هم در سال ۹۷ اکران شدند و حتی در مقطعی این اکران همزمان شد؛ اولی از ۱۱ مهر اکران شد و بیش از چهارمیلیارد تومان فروخت و دومی از ۵ دی روانه پرده سینما شد و یک میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان فروش کرد.

در نمونه هایی که ذکر شد، دست کم یکی از دو فیلم کارگردان ها، فروش بالا و رضایت بخشی داشتند اما موردی چون بهمن کامیار، تهیه کننده و کارگردان را هم داریم که هیچ کدام از دو فیلم او که تقریبا همزمان با هم اکران شدند، فارغ از برخی امتیازات فنی و هنری، ابدا موفقیتی در گیشه نداشتند و با شکست مواجه شدند؛ اولی «در وجه حامل» که از ۲۳ خرداد ۹۷ اکران شد و ۱۵۰میلیون تومان فروخت و دومی «مرداد» که از ۶ تیر ۹۷ اکران شد و تنها ۱۱۲میلیون تومان فروش کرد. شاید اگر کامیار سراغ کمدی می رفت، اوضاع این اکران های همزمان هم فرق می کرد. البته سوالی هم باید از اعضای وقت شورای صنفی اکران پرسید که چطور با وجود عدم موفقیت فیلم اول، بلافاصله دومی را هم روانه اکران کردند؟

فیلمسازانی هم بودند که دو فیلم از آنها در طول یک سال اکران شد، اتفاقی که آن هم با توجه به سازوکار تولید و نمایش فیلم در ایران و صف طولانی اکران، غریب و نامتعارف است. سال ۹۳ منوچهر هادی دو فیلم «زندگی جای دیگری است» و «دنیای پرامید» را در اکران داشت، در سال ۹۴ هاتف علیمردانی دو فیلم «کوچه بی نام» و «مردن به وقت شهریور» را بر پرده سینماها داشت، همچنین باید به اکران دو فیلم «طعم شیرین خیال» و «از رئیس جمهور پاداش نگیرید» هر دو ساخته کمال تبریزی اشاره کرد که در همین سال اکران شدند. در سال ۹۶ بازهم منوچهر هادی تنها کارگردان دو فیلم در اکران بود و فیلم های «آینه بغل» و «کارگر ساده نیازمندیم» را روی پرده داشت که اولی کمدی بسیار پرفروشی بود و دومی فیلم اجتماعی کم فروشی. سال ۹۷ هم علی عطشانی و برزو نیک نژاد تجربه اکران دو فیلم در یک سال را داشتند؛ عطشانی «کاتیوشا» و «پارادایس» را و نیک نژاد هم «لونه زنبور» و «ناخواسته» را. سیدجواد هاشمی هم در سال ۹۸ یک سال استثنایی دیگر برای خودش و سینمای کودک رقم زد و دو فیلم «پیشونی سفید ۳» و «تورنادو» را در اکران داشت.