سینماسینما، علی نعیمی
ساخت مستند پرتره از چهرههای مطرح سیاسی معاصر که در قید حیات هم هستند، یک کار پرریسک است. پرریسک از این منظر که شاید نتوان به دلیل نزدیکی به شخصیت اصلی داستان او را به طور کامل رصد و قضاوت کرد. خاصیت ساخت مستندهایی پیرامون زندگی چهرههای مطرح این است که با فاصله گرفتن از فضای قضاوت و انگیزههای فردی و شخصی و بدون حب و بغض تنها میتوان روی ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی شخص مورد نظر تمرکز کرد و با انسجام در پژوهش به یک اثر استاندارد نزدیک شد. این توضیحات را نوشتم تا بگویم «مثل یک زن» به هیچکدام از اصول اولیه ساخت مستند پرتره پایبند نبوده و حاصل کار یک اثر ضعیف و چندپاره است که تکلیفش با خودش و هدفی که دنبال میکرده است، مشخص نیست.
فائزه هاشمی رفسنجانی، دختر کوچک آیتالله هاشمی رفسنجانی، یکی از زنان فعال در دهههای ۷۰ و ۸۰ عرصه سیاسی کشور است. فردی که توانست از زیر سایه نام بزرگ آیتالله هاشمی در مقاطعی خارج شود و بهتنهایی کارهایی را انجام دهد که در نوع خودش منحصربهفرد است. نزدیک شدن به چنین شخصیتی و ساخت یک اثر درباره زیر و بمهای زندگی او که کنجکاویهای بسیاری را در میان مخاطبان و مردم کوچه و بازار ایجاد کرده است، نیازمند نگاه جامعتر است؛ جامعیتی که در اثر ذرهای از آن را نمیتوان جستوجو کرد و فیلمساز تحت تاثیر فردیت شخصیت اصلی فیلم نمیتواند هدایت قصه را به سمت و سویی که نیازمند چنین آثاری است، سوق دهد.
گویی با اثری روبهرو هستیم که با پیشفرض روشن شدن دوربین در جاهایی که فائزه هاشمی میخواهد روشن شود، به نوع نگرش فیلمساز نفوذ پیدا میکند. سکان هدایت فیلم در بسیاری از صحنهها از دست کارگردان خارج میشود و جدیت در رفتارهای قهرمان مستند باعث شده فیلمساز نتواند تعارفات معمول را کنار بگذارد و بیواسطه و بدون رودربایستی تمامی اتفاقات زندگی او را کندوکاو کند. همین ضعف در مدیریت صحنهها موجب شده است با اثری روبهرو باشیم که بیشتر شبیه یک دفاعیه شخصی است از شخصیتی که در حضور بیش از سه دهه در سپهر سیاسی کشور علامتهای سوال بسیاری در زندگی اجتماعی و سیاسیاش وجود دارد و مخاطب حق دارد از او بدون فیلتر خاصی اطلاعات کسب کند. اما درنهایت با اثری روبهرو هستیم که درباره چند اتفاق مهم زندگی فائزه هاشمی و توضیحات او پیرامون آن اتفاقات به سرانجام میرسد.
مستند «مثل یک زن» برای بسیاری از افرادی که هیچگونه شناختی از سبک زندگی خانواده هاشمی ندارند، یک اثر گنگ و گیجکننده است. اینکه یک مدیر زن در خانهاش گاهی آشپزی میکند و فرزندش پیانو مینوازد و از همسرش طلاق نگرفته است، نمیتواند فاکتورهای کاملی برای نزدیک شدن به واقعیتهای زندگی او باشد. نبود راوی در طول مستند و نبود مصاحبه با شخصیتهای نزدیک به فائزه هاشمی به عدم باورپذیری مستند بیشتر کمک کرده است و مخاطب نمیتواند سنجش درستی از واقعیتها داشته باشد. فیلم در مقاطعی گاه از نبود یک پژوهش کامل رنج میبرد و برای همین نمیتواند شخصیت اصلی را در مقاطعی به چالش بکشد.
از طرفی، فیلم دچار یک شلختگی و ازهمگسیختگی در تصاویر است. هیچ منطقی در چیدمان تصاویر و انگیزه پشت آن وجود ندارد. گاه دوربین شکل روایتگر به خود میگیرد و گاه در مقام مصاحبهکننده در برابر شخصیت اصلی مینشیند.
به نظر میرسد تجربه تماشای چنین مستندی این نتیجه را به همراه دارد که هر گاه میخواهیم درباره چهرههای مطرح معاصر اثری تولید کنیم، تنها کاری که میکنیم، به او و زندگیاش نزدیک نشویم. گویی واقعیت جایی خارج از قاب دوربین و خانه و محل کار چنین افرادی پنهان شده است. «مثل یک زن» تجربه ناموفقی است که نتوانسته است از زیر سایه نگاه سفارشی آن خارج شود و به عنوان یک اثر مستقل خود را بازنمایی کند.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
- قدیمیترین تصاویر عزاداریها و مجالس آذری زبانها در مستند «صادق الوعد»
- نه فرشتهام، نه شیطان
- مردی که نمیخندید ولی میخنداند! / «باستر بزرگ»؛ مستندی درباره مرد صورت سنگی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
آخرین ها
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا