سینماسینما، علی نعیمی
ساخت مستند پرتره از چهرههای مطرح سیاسی معاصر که در قید حیات هم هستند، یک کار پرریسک است. پرریسک از این منظر که شاید نتوان به دلیل نزدیکی به شخصیت اصلی داستان او را به طور کامل رصد و قضاوت کرد. خاصیت ساخت مستندهایی پیرامون زندگی چهرههای مطرح این است که با فاصله گرفتن از فضای قضاوت و انگیزههای فردی و شخصی و بدون حب و بغض تنها میتوان روی ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی شخص مورد نظر تمرکز کرد و با انسجام در پژوهش به یک اثر استاندارد نزدیک شد. این توضیحات را نوشتم تا بگویم «مثل یک زن» به هیچکدام از اصول اولیه ساخت مستند پرتره پایبند نبوده و حاصل کار یک اثر ضعیف و چندپاره است که تکلیفش با خودش و هدفی که دنبال میکرده است، مشخص نیست.
فائزه هاشمی رفسنجانی، دختر کوچک آیتالله هاشمی رفسنجانی، یکی از زنان فعال در دهههای ۷۰ و ۸۰ عرصه سیاسی کشور است. فردی که توانست از زیر سایه نام بزرگ آیتالله هاشمی در مقاطعی خارج شود و بهتنهایی کارهایی را انجام دهد که در نوع خودش منحصربهفرد است. نزدیک شدن به چنین شخصیتی و ساخت یک اثر درباره زیر و بمهای زندگی او که کنجکاویهای بسیاری را در میان مخاطبان و مردم کوچه و بازار ایجاد کرده است، نیازمند نگاه جامعتر است؛ جامعیتی که در اثر ذرهای از آن را نمیتوان جستوجو کرد و فیلمساز تحت تاثیر فردیت شخصیت اصلی فیلم نمیتواند هدایت قصه را به سمت و سویی که نیازمند چنین آثاری است، سوق دهد.
گویی با اثری روبهرو هستیم که با پیشفرض روشن شدن دوربین در جاهایی که فائزه هاشمی میخواهد روشن شود، به نوع نگرش فیلمساز نفوذ پیدا میکند. سکان هدایت فیلم در بسیاری از صحنهها از دست کارگردان خارج میشود و جدیت در رفتارهای قهرمان مستند باعث شده فیلمساز نتواند تعارفات معمول را کنار بگذارد و بیواسطه و بدون رودربایستی تمامی اتفاقات زندگی او را کندوکاو کند. همین ضعف در مدیریت صحنهها موجب شده است با اثری روبهرو باشیم که بیشتر شبیه یک دفاعیه شخصی است از شخصیتی که در حضور بیش از سه دهه در سپهر سیاسی کشور علامتهای سوال بسیاری در زندگی اجتماعی و سیاسیاش وجود دارد و مخاطب حق دارد از او بدون فیلتر خاصی اطلاعات کسب کند. اما درنهایت با اثری روبهرو هستیم که درباره چند اتفاق مهم زندگی فائزه هاشمی و توضیحات او پیرامون آن اتفاقات به سرانجام میرسد.
مستند «مثل یک زن» برای بسیاری از افرادی که هیچگونه شناختی از سبک زندگی خانواده هاشمی ندارند، یک اثر گنگ و گیجکننده است. اینکه یک مدیر زن در خانهاش گاهی آشپزی میکند و فرزندش پیانو مینوازد و از همسرش طلاق نگرفته است، نمیتواند فاکتورهای کاملی برای نزدیک شدن به واقعیتهای زندگی او باشد. نبود راوی در طول مستند و نبود مصاحبه با شخصیتهای نزدیک به فائزه هاشمی به عدم باورپذیری مستند بیشتر کمک کرده است و مخاطب نمیتواند سنجش درستی از واقعیتها داشته باشد. فیلم در مقاطعی گاه از نبود یک پژوهش کامل رنج میبرد و برای همین نمیتواند شخصیت اصلی را در مقاطعی به چالش بکشد.
از طرفی، فیلم دچار یک شلختگی و ازهمگسیختگی در تصاویر است. هیچ منطقی در چیدمان تصاویر و انگیزه پشت آن وجود ندارد. گاه دوربین شکل روایتگر به خود میگیرد و گاه در مقام مصاحبهکننده در برابر شخصیت اصلی مینشیند.
به نظر میرسد تجربه تماشای چنین مستندی این نتیجه را به همراه دارد که هر گاه میخواهیم درباره چهرههای مطرح معاصر اثری تولید کنیم، تنها کاری که میکنیم، به او و زندگیاش نزدیک نشویم. گویی واقعیت جایی خارج از قاب دوربین و خانه و محل کار چنین افرادی پنهان شده است. «مثل یک زن» تجربه ناموفقی است که نتوانسته است از زیر سایه نگاه سفارشی آن خارج شود و به عنوان یک اثر مستقل خود را بازنمایی کند.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
- قدیمیترین تصاویر عزاداریها و مجالس آذری زبانها در مستند «صادق الوعد»
- نه فرشتهام، نه شیطان
- مردی که نمیخندید ولی میخنداند! / «باستر بزرگ»؛ مستندی درباره مرد صورت سنگی
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد