پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

نازنین متین نیا در اعتماد نوشت:

بیست و سه سال پیش داریوش مهرجویی با برداشتی آزاد از سه قصه، فیلم «پری» داستان های سالینجر را به سینمای ایران آورد. «پری» یکی از موفق ترین فیلم های مهرجویی در دهه هفتاد شد و ١٠ سال بعد، وقتی جوانان دهه هشتاد از «ناتور دشت» به عنوان یکی از شاهکارهای ادبیات جهان حرف می زدند، از همذات پنداری و درک هولدن کالفیلد (شخصیت اصلی این داستان) می گفتند و نقبی هم به «پری» مهرجویی می زدند: کارگردانی که وقتی هیچ کس حواسش به سالینجر نبوده، روح داستان های او را درک کرده و شاهکاری مانند «پری» ساخته است. حالا بیست و سه سال از اکران فیلم «پری» در سینماهای ایران می گذرد و هفت سال هم از روزی که سالینجر از دنیا رفته است. در حوالی سالگرد درگذشت جروم دیوید سالینجر گپ و گفت کوتاهی با داریوش مهرجویی انجام دادیم درباره نسبت و علاقه اش به آثار این نویسنده امریکایی و چرایی نوشتن فیلمنامه ای با سه داستان از او.

با سالینجر و آثارش کی و کجا آشنا شدید؟
سال های سال پیش. وقتی که در دانشکده یوسی ال ای بودم و کتاب های نویسندگان امریکایی را می خواندم. در آن روزگار سالینجر در کنار ارنست همینگوی، ویلیام فاکنر، جان آپدایک و… بسیار محبوب و معروف بودند. من سینما درس می خواندم و اولین بار ١٠ داستان کوتاه سالینجر را خواندم و به آثارش علاقه مند شدم. بعدتر «فرنی و زویی» را خواندم و داستان های دیگرش را. البته من این کتاب ها را به همان زبان انگلیسی می خواندم و بعدتر، وقتی به ایران آمدم، «ناتوردشت» به ترجمه محمد نجفی را هم خواندم. اما از همان سال های جوانی سالینجر یکی از نویسندگان محبوبم بود.

قصه «پری» از کجا آغاز شد؟
بعد از بازگشت به ایران آن قصه ها همیشه با من بود. همیشه در پس ذهنم به آنها فکر می کردم و دوست داشتم کاری با آن انجام دهم. در دهه شصت ایده «پری» به ذهنم رسید. وقتی نوبت به «پری» رسید با تصرفی آزاد از داستان ها و برداشتی ظریف از «فرنی و زویی» و «یک روز خوب برای موزماهی» فیلمنامه را نوشتم. در واقع من این داستان ها را با یکدیگر ترکیب کردم و همیشه هم متعجب بودم که چرا سالینجر با این همه توانایی رمانی بلند ننوشت.

ویژگی این داستان ها و سالینجر چه بود که سراغ آن رفتید؟
به هرحال من ولع و عطش بسیاری برای خواندن و دیدن آثار مهم ادبیات، تئاتر، سینما و متون فسلفی داشتم. داستان های سالینجر اثرگذار بود و خواندن و فهمش هم برای من لذت بخش. سالینجر نویسنده بسیار سرشناسی در جهان است. آنقدر مهم که مجله تایم یکی از سه نویسنده ای که عکسش را روی جلد خود کار کرده، سالینجر بوده. به جز سالینجر ارنست همینگوی و جاناتان فرانزن هم روی جلد تایم رفته اند.

قصه شکایت وکلای سالینجر از شما چه بود؟
قرار بود فیلم «پری» اکران جهانی شود. در یک برنامه اکران ١٠ فیلم در نیویورک، فیلم «پری» هم اکران شد. روزنامه ها هم درباره فیلم و ارتباطش با داستان های سالینجر نوشتند و یادم می آید روزنامه «نیویورک تایمز» هم عکس بزرگ نیکی کریمی را چاپ کرد و مقاله مفصلی هم درباره من و اقتباس فیلمم از سالینجر نوشت. وکلای سالینجر هم متوجه شدند و اعتراض ها شروع شد. حتی می گفتند که فیلم را باید سوزاند، چون بدون اجازه ساخته شده.

شما قبول داشتید؟
برداشت من از این داستان ها بسیار رقیق و ظریف بود. من برای ساختار و فضای فیلمنامه از آن استفاده کردم و در واقع براساس آنچه دریافتم از این داستان ها بود، داستانی دیگر نوشته بودم. کار متداول و معمولی که همیشه اتفاق می افتد و از آثار مختلفی چنین برداشتی انجام می شود، مثلا از آثار شکسپیر و… منتها وکلا معتقد بودند که باید فیلم سوزانده شود.

فرصت نشد با سالینجر صحبت کنید؟
سالینجر نویسنده ای دور از جمع بود و همیشه غایب. فرصتی هم دست نداد. فقط وکلایش بودند که سنگش را به سینه می زدند. جالب اینکه همزمان با این اتفاق، کپی دی وی دی فیلم در کالیفرنیا بیرون آمده و هرکسی دیده بود، تعریف می کرد.

بیست و سه سال از ساخت «پری» گذشته، در این مدت بازهم سراغ سالینجر رفته اید؟
بله، من هرازگاهی برمی گردم و داستان هایش را می خوانم. حالا تعدادی از آنها به فارسی ترجمه شده، اما داستان های بسیار خوبی دارد که هنوز ترجمه نشده اند و آنها را هم می خوانم.

و ممکن است دوباره با برداشتی از این داستان ها فیلم دیگری از شما در سینما ببینیم؟
الان دیگر نه. دوره ای تحت تاثیرش بودم، واکنش نشان دادم و تمام شد. حالا دوست دارم کارهای تازه ای انجام دهم مثل نوشتن کتاب ها و همین کتابی که به تازگی نوشتنش را تمام کرده ام: «برزخ ژوری». آن دوران تمام شده است.