در پانصدوچهلمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران با نمایش فیلم «حکم» سیدنی لومت، راجع به مقوله فساد قضایی و مفهوم وجدان سخن گفته شد.
به گزارش سینماسینما، پانصدوچهلمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران، غروب روز دوشنبه، ۲۹ خرداد ماه ۱۴۰۲، به نمایش فیلم سینمایی «حکم» به کارگردانی سیدنی لومت محصول سال ۱۹۸۲ با عنوان «وکیل و مسئله وجدان» در تالار اسناد ناصری خانه هنرمندان ایران اختصاص داشت. با پایان اکران اثر، یاشار نورایی منتقد سینما و دانشآموخته حقوق به تحلیل فیلم پرداخت و کیوان کثیریان مدیر سینماتک خانه هنرمندان ایران، مدیریت نشست را بر عهده داشت.
رویداد این هفتهی سینماتک خانه هنرمندان ایران با همکاری اتحادیه سراسری کانونهای وکلای دادگستری ایران برگزار شد.
در ابتدای نشست، یاشار نورایی درباره شرایط سینمای آمریکا در زمان ساخت «حکم» گفت: «حکم» در دورهای اهمیت پیدا میکند که ما افول هالیوود نو را میبینیم. از ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۲، دوره کارگردان سالاری در سینمای آمریکا بود که دیگر تهیهکنندگان نقش چندانی نداشتند و این قدرت را به دانشآموختگان سینمایی میدادند که وارد صنعت سینما شده بودند و میتوانستند فیلمهای پرفروش بسازند. فیلمهای پرفروشی که جنبه هنری قوی داشتند. در عین حال، قدرت داشتند که در این فیلمها دست به تجربههای جدید بزنند. در زمانی که اثر ساخته میشود، کارگردان سالاری دچار افول میشود چون بسیاری از این کارگردانان که قدرت زیادی داشتند، فیلمهایشان شکست تجاری میخوردند. بنابراین استودیوهای فیلمسازی ترجیح میدادند در موضوعاتی که انتخاب میکنند هم کارگردان بتواند قدرت نسبی داشته باشد و هم استودیوها ضرر نکنند. این فیلم، نمونه نهایی فیلمی است که میتوانست تماشاگر را به تأمل وادارد و هم در زمان خودش، فیلم تماشاگر پسندی بود.
این منتقد سینمایی راجع به طریقه حضور پل نیومن در نقش «فرانکی گالوین» در «حکم» عنوان کرد: پل نیومن در زمانی به این اثر اضافه میشود که دارد دوران افول خودش را طی میکند. ۵۵ ساله است و دیگر آن جوان خوشچهره سابق نیست. فیلمهایی که در دهه ۱۹۷۰ میلادی بازی کرده بود هم از لحاظ بازیگری برگ برندهای محسوب نمیشدند. انگار شباهتی بین شخصیت پل نیومن در دنیای واقعی و نقش او در «حکم» وجود دارد از اینرو، ایفای نقش را قبول میکند و با شیوه سیدنی لومت کارگردان که به تمرینهای فراوان پیش از شروع جلسات فیلمبرداری متکی است، همراه میشود. در فصل جوایز ۱۹۸۲، تمام جوایز به «گاندی» میرسد در صورتی که همه جایزه بردن پل نیومن را پیشبینی میکردند.
او با ارجاع به سیدنی لومت درباره دلیل علاقه کارگردان اثر به فیلمنامه نسخه دیوید ممت نمایشنامهنویس مشهور و ساخت اثر بیان کرد: جذابیت «حکم» برای من این بود که داستان رستگاری آدمی است که به انتهای خط رسیده است. فردی که میتواند هویت از دست رفته خودش را دوباره پیدا کند؛ از طریق حیات بخشیدن به وجدان خفتهای که مدتهاست فراموش کرده است. شغل وکیل را کنار بگذارید. آدمی داریم که به دلیل مشکلاتی در گذشته، دچار سرخوردگی و الکل شده است. همچنین، در شغل خودش موفق نیست. قاببندیها و عناصر بصری اثر به شکلی است که انگار او در خودش و در گذشته مدفون شده است. این مسئله وجدان از دست رفته، نوعی شکوه از دست رفته هم هست. برای نشان دادن زوال و ساختار حقوقی که مثل ساختمانهای درون فیلم، باشکوه بودند و شکوه خودشان را از دست دادهاند، کارگردان سراغ ساختمانهای اشرافی در شهر نیویورک میرود مثل ساختمانی که محل سکونت اسقف است. معماری که بر شخصیتها مسلط است و در عین حال که پر از صحنههای بالا و پایین رفتن از پلههاست. این حاکی از این است که شخصی که میخواهد خودش را بازیابی کند، باید با موانع متعددی مقابله کند.
کیوان کثیریان راجع به نمایش فساد در پلیس و دستگاه قضایی آمریکا در سینمای هالیوود گفت: در سینمای آمریکا، معمولا اینگونه است که نهایتا پلیس، خودش جلوی فساد پلیس را میگیرد و موضوع را حل میکند. اینجا هم همین است. در نظام قضایی، فساد و پشتپردههای ناسالم نشان داده میشود ولی در نهایت، یک قاضی باوجدان یا در این فیلم یک هئیت منصفه باوجدان عدالت را برقرار میکند. در «حکم»، هیئت منصفه به طور ناگهانی به نفع موکل فرانک رای میدهد. در سینمای آمریکا همیشه چنین الگویی وجود دارد. در اینجا هم قاضی قصد داشت جریان را به نفع دکترها تمام کند ولی در نهایت، این نظام قضایی، خودش دست به اصلاح خودش میزند. این الگو هم اینجا رعایت شده است چون حتی فرانک هم پیشبینی نمیکند که در دادگاه، برنده شود. در نهایت، به شکلی غافلگیر کننده، عدالت اجرا میشود.
یاشار نورایی در تکمیل سخنان کیوان کثیریان عنوان کرد: اگر دقت کنید اوج به خود آمدن فرانک، زمانی است که جلوی قاضی میایستد و میگوید رونوشت اتفاقات دادگاه را به هیئت نظارت بر قضات میدهم تا از کار، بیکار شوی. اینجا همان مسئله نظارت مطرح است. چون فرد، فسادپذیر است و به راحتی، میتواند وسوسه شود در صورتی که قدرت جمعی و دستگاههای نظارتی وجود داشته باشد، طبیعی است بهتر جلوی فساد گرفته میشود که این در ساختار حقوقی آمریکا هست.
این دانشآموخته حقوق با اشاره به مقالهای درباره مقایسه فیلمهای درام حقوقی ایرانی و آمریکایی تصریح کرد: در مقاله مذکور، به دو نتیجه اصلی رسیده بودند؛ شخصیتهای تک بعدی قضایی در ایران و محدودیتهای سیاسی و اجتماعی که وجود دارد موجب تفاوت درامهای حقوقی هستند. چیزی که درباره فیلمهای آمریکایی تبدیل به مسئله نمیشود چون هم قاضی فاسد و هم وکیل فاسد میبینید. در اینجا نیز فرانک قهرمان نیست و کلی نقصان دارد. حتی روشهای حقوقی که به کار میبرد، ممکن است مورد تایید نباشد. به نظر من، شخصیتهایی که کمکم از تیرگی به سپیدی میرسند، با موانعی که سد راه آنها میشود، به آنها بعد انسانی میبخشد. اگر با یک واقعه و ناگهانی دچار تحول میشدند، برای مخاطب، باورپذیر نمیشد. این تحول هم بار دراماتیک دارد چون باعث افزایش هیجان میشود و با روال رئالیستی و شناختی که از انسانیت داریم، تطابق بیشتری دارد.
وی راجع به محیطی که وجدان امکان رشد دارد، گفت: به نظر من، وجدان در مکانی رشد پیدا میکند که با دو مسئله همزیستی داشته باشد: آزادی و استقلال. بخش مهمی از اثر راجع به این است که آدمی اسیر الکل است و از آن دسته وکیلهاست که به اصطلاح، دنبال آمبولانس میدوند، او چگونه به استقلال میرسد؟ این استقلال باعث میشود این آدم دوباره وجدانش را پیدا کند. ژان ژاک روسو، آزادی و وجدان را کنار هم قرار میدهد. اگر آب و هوا برای رشد گیاه نباشد، گیاه رشد نمیکند چون در خلا، این رشد اتفاق نمیافتد.
یکی از حضار در سخنانی بیان کرد: کارنامه هنری سیدنی لومت در مفهومِ فرد در مقابل سیستم خلاصه میشود یعنی همواره سیستم در حال نقد شدن است و افراد هستند که در برابر سیستم، وظیفه خودشان را انجام میدهند. «حکم» هم همین است. سیستم، مشکلات خودش را دارد. این افراد هستند که دارند وظیفه انسانی خودشان را انجام میدهند؛ چه فرانکی به عنوان وکیل و چه افراد به عنوان هیئت منصفه.
یاشار نورایی در سخنان پایانی عنوان کرد: شکل رسیدگی قضایی باید کاملاً مبتنی بر عقلانیت باشد و احساس نباید نقشی داشته باشد تا جوامع دچار مشکل نشوند. پایهگذاری حقوق باید کاملا بر اساس منطق باشد چون چیزی که عقلانی و منطقی است میتواند به عنوان قرارداد اجتماعی و حقوقی مورد احترام همه قرار بگیرد. اگر احساسی باشد، هر کس میتواند تفسیر خودش را داشته باشد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شب وقایعنگاری بخارا
- گرامیداشت «لیلی افشار» در خانه هنرمندان ایران
- اختتامیه بیستمین جشن تصویر سال برگزار شد؛ مرور ۲۰ سال رویایی/ نیاز به پوست اندازی داریم!
- نمایش فیلمتئاتر «کسی نیست همه داستانها را به یاد آورد» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «پشت شیشه» در مستندات یکشنبه و «پاترپانچالی» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «موشِت»؛ برسون پیامبر سینما است! / سینماگری که به جزییات اهمیت میدهد
- نمایش فیلمتئاتر «مکبث» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- بزرگداشت محمدرضا اصلانی و رونمایی از کتاب «اصلانی به روایت اصلانی»/ محمدرضا اصلانی: آنچه حاصل این سالهاست نه حاصل یک رنج بلکه حاصل یک جنگ عظیم اس
- گوارایی یک فیلم کلاسیک با عناصر تئاتری/ نگاهی به فیلم «دوازده مرد خشمگین»
- فیلمتئاتر «دیکته»؛ داوود رشیدی هیچگاه زیر بار سانسور نرفت/ امید تنها راه نجات ما نیست، باید حرکت کنیم!
- نسخه مرمت شده «موشِت» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- در «یک سهشنبه کوتاه» مطرح شد: عوامل با فیلم کوتاهیهای کار اول سخت همکاری میکنند
- سیفالله صمدیان: با وجدانتان به «تصویر سال» بیایید
- آغاز «جشن تصویر سال» با نمایش مستند «کیارستمی مشغول کار است»
- شب محمدرضا اصلانی در خانه هنرمندان ایران
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- جنگ ضد مردمی است/ نگاهی به فیلم «۲۰ روز در ماریوپل»
- ترانه تنهایی/ نگاهی به فیلم «عامه پسند»
- جدیدترین ساخته آیدا پناهنده با بازی پارسا پیروزفر در شبکه نمایش خانگی
- اختتامیه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی همراه با یک بزرگداشت
- راهیابی فیلم شهاب حسینی به جشنواره بینالمللی فیلم نالیوود تورنتو
- زری خوشکام در کنار علی حاتمی به خاک سپرده شد
- کیانوش عیاری خیلی زود در سینمای ایران صاحب امضا شد/ هیاهو نداشتن به زیان عیاری تمام شد
- ساختار زدایی جنگ و صلح فتحی؛ انسان مست عشق/ نگاهی به فیلم «مست عشق»
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گزارش محمد حقیقت؛ پس از نمایش مگاپولویس، آخرین فیلم فرانسیس فورد کاپولا
- مجله اسکرین منتشر کرد؛ جدول ستارههای منتقدان به فیلمهای جشنواره کن
- نشان عالی خورشید به ارد عطارپور اهدا شد
- بزرگداشت ایرج راد برگزار شد/ راد: افتخار من کارهایی است که بازی نکردم
- زری خوشکام درگذشت
- «بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید/ عیاری نمونهای از عیار شرافت در سینمای ایران است
- برگزاری رویداد «ایرانهلث» با حمایت همراه اول
- میلاد شجره بهترین بازیگر جشنواره آمریکایی شد
- آلیس مونرو، نویسنده کانادایی درگذشت
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ پوسترهایی از سینماگران ایرانی که چهره واقعی از زن در سینما ارائه دادهاند
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره فیلم کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت دربارهٔ کمپانیهای پخش فیلم
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت دربارهٔ فیلمهای افتتاحیه در دو بخش مسابقه و ۱۵ روز سینماگران
- مریل استریپ نخل طلای افتخاری کن را از ژولیت بینوش گرفت
- اختصاصی سینماسینما از جشنواره کن/ گفتوگوی سعید نوری با محمد حقیقت/ مزایا و معایب نمایش فیلمها به منتقدان پیش از جشنواره
- عیاری یک شگفتی در سینمای ایران است/ کیارستمی و عیاری پیش از هنر سینما، خود را کشف کردند
- رونمایی از کتاب «یعقوب لیث» اثر مسعود جعفری جوزانی در نمایشگاه کتاب تهران
- وزیر ارشاد: نظارت بر شبکه نمایش خانگی باید برعهده ارشاد باشد/ اجازه اکران فیلم قبل از مجوز را نمی دهم
- «افعی تهران» از حاشیه جدیدش هم گذر میکند؟
- افتتاح پروژههای ارتباطی همراه اول با دستور رییسجمهور/ سایتهای ۵G کشور از مرز ۱۸۰۰ عبور کرد
- «پیانو» به اتریش میرود
- در نشست نقد و بررسی «شبح کژدم» در موزه سینما مطرح شد؛ قدرت و توان بازیگر نباید دیده شود/ فیلمهای عیاری دارای حدیث نفس شخصی است
- نگاهی به نمایش چه کسی جوجه تیغی را کشت؟؛خشم و هیاهو