سینماسینما ،رسول آبادیان
ناصر تقوایی از آنجمله فیلمسازانیاست که از ادبیات به سینما آمده و بر همین اساس میتوان از او به عنوان یکی از چهرههای موثر در ادبیات جنوب، خصوصا مکتب ادبی مخصوص به این خطه یاد کرد؛ نویسندهای که گرچه بیشتر از یک مجموعه داستان منتشر نکرده اما تاثیر همین چند داستان کوتاه در روند ادبیات داستانی کشور بهشدت مشهود است. پرداختن به چند و چون پدیدآیی مکتب داستاننویسی جنوب، فرصتی بیش از این میخواهد اما به شکل فشرده میتوان گفت که مکتب جنوب همانگونه که از نامش پیداست با نام نویسندگان آثاری پدید آمد که اتمسفر داستانهایشان حول محور جنوب و مصائب آن دور میزد. نویسندگانی چون احمد محمود، منوچهر شفیانی، قاضی ربیحاوی، نسیم خاکسار، صفدر تقیزاده و… که بعدها توسط نویسندگانی دیگر چون محمد ایوبی، کورش اسدی، قباد آذرآیین و… ادامه پیدا کرد. ناصر تقوایی گرچه ادبیات داستانی را خیلی زود به عشق سینما رها کرد اما حسرت بازگشت به خانه نخست، هیچگاه دست از سرش برنداشته و از این عملکرد خودش تاکنون ابراز رضایت نکرده. تقوایی برای نوشتن مجموعهداستان «تابستان همانسال» مهر خود را علاوه بر نوشتن و کارگردانی در سینما و ساخت فیلمهای مستند و عکاسی و… در ادبیات داستانی هم حک کرده است. نویسندهای که در اولین کتابش تا حدی زیاد به شخصیت و آثار ارنست همینگوی تمایل دارد و تلاش میکند به سبک او بنویسد و البته موفق هم میشود. در مکتب جنوب میتوان رویکردهای اجتماعی و سیاسی متنوعی را از لابهلای آثار نویسندگان پیش از انقلاب مشاهده کرد. مسائلی چون فقر و نفتی که به غارت میرود و گرسنگی مردم در سرمایهدارترین نقطه کشور و… که کارهای تقوایی هم به همان نگاه مشکلات وجود نفت در جنوب اختصاص پیدا میکند. کتاب تقوایی، مجموعهای است از هشت داستان کوتاه که برشهایی از زندگی کارگران اسکلههای مناطق نفتخیز جنوب را در برههای تاریخی به تصویر میکشد. همانگونه که میدانیم این داستانها که در محیطی کارگری و مردانه اتفاق میافتند، هرکدام به تنهایی واجد ویژگیهای یک داستان کوتاه کامل بوده و در عین حال وجه اشتراکهایی دارند که آنها را به هم متصل میکنند. این وجه اشتراکها نخست در کاراکترهای مشترک آمده است که مثلا سرانجامِ کاراکتری را در داستان دیگری میبینیم – مانند عاشور که راوی داستان دوم است و در داستان هشتم کشته میشود. وجه اپیزودیک داستانهای این مجموعه نشان میدهد که ناصر تقوایی از همان دوران جوانی به شیوههای مختلف داستاننویسی آشنا بوده و از پس کاشت موقعیت و شخصیتها به خوبی برآمده است و جلوه شخصیتی چون عاشور، هنوز هم به عنوان شاهد مثالی از شخصیتهای ماندگار ادبیات داستانی کشور قابل لمس است. نکته قابلتوجه مجموعه داستان تابستان همان سال، تابستانی خاص و سال خاصتر است. سالی که در تقویم امروز ایران جایگاه ویژهای دارد. منظور مردادماه سال ۱۳۳۲و وقایع روز بیستو هشتم این تابستان معروف است. نگاه تاریخی تقوایی در کنار ابعاد سیاسی کارها، از تابستان همان سال، اثری ساخته که میتوان از زوایای گوناگون به آن ورود کرد. این مجموعه داستان را میتوان علاوه بر اختصاص به جریان داستاننویسی مکتب جنوب، به ادبیات شکست هم مرتبط دانست. ماجرای داستانهای تقوایی در تابستانی میگذرد که یأسی کشنده بر جامعه ایران حکمفرماست؛ یأسی برآمده از کودتایی که باعث خانهنشینی شخصیتی سیاسی که اتفاقا نامش هم به گونهای با نفت گره خورده، میشود؛ اتفاقی که چنان بر دل اهالی ادب فعال آن دوران سنگینی میکند که دست به آفرینش آثاری میزنند که به ادبیات شکست معروف میشود. ادبیاتی که بیشتر در آثار شاعری چون مهدی اخوان ثالث و نادر نادرپور و در ادبیات داستانی در آثار نویسندهای چون بهرام صادقی و چند نویسنده دیگر انعکاس پیدا میکند. وجه نمادین داستانهای تقوایی در تابستانی که تصویر میکند، شمهای از تصویر یک کشور است؛ کشوری که در دل یک تابستان داغ گویی بیپناه مانده و این بیپناهی مختص همه افراد و همه مکانهاست: «آخرهای تابستان عدهای را «ول» کردند. این بود که دوباره برگشتیم به اسکله. همهمان برنگشته بودیم. چند ماه پیشتر خیلیها را دیده بودیم افتاده بودند زمین. آمبولانسهای سیاه بارشان میکردند و روی نوار سیاه آسفالتها میرفتند به مردهشویخانه… بعضیها زحمتی نداشند، چالههای بزرگ پشت قبرستان برای اینها بود…» ناصر تقوایی با همین یک مجموعه داستان توانسته چند هدف مختلف را یکجا نشانه بگیرد که با توجه به سن و سال او در آن دوران، حکایت از ظهور نویسندهای جستوجوگر دارد؛ نویسندهای که گرچه تا رسیدن به زبان و نگرش خاص خود در داستاننویسی فاصله دارد اما زیاد هم به بیراهه نمیرود. در کنار شخصیتی چون «عاشور» به شخصیتهای ماندگار دیگری هم میرسیم که هرکدام در روند داستانی جایی منحصربهفرد دارند و جای خود را در ذهن مخاطب باز میکنند؛ شخصیتهایی چون «گاراگین» که شاهدی تمام و کمال است تا شخصیتی چون «اسی» که گاه پیدا و گاه پنهان میشود. به هر شکل مجموعه داستان «تابستان همان سال» از آن جمله مجموعههایی است که برای خواندنش هیچوقت دیر نیست.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- از یاد رفتگان کوچه رندان!/ نگاهی گذرا به کارنامه درخشان ناصر تقوایی
- فرهنگ رکن زندگی، حیات و هویت یک ملت است/ «ناخداخورشید»؛ معرفی خردمندانهای از سینمای ایران
- نمایش نسخه اصلاح و مرمت شده «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی در موزه سینما
- نمایش فیلمی تاریخی از ناصر تقوایی در موزه سینما
- «کوچک جنگلی» ناصر تقوایی منتشر شد
- انتشار نسخه ویژه نابینایان «ناخدا خورشید» با صدای حسین پاکدل + تیزر
- شبی در کافه گاراگین/ نگاهی به داستان کوتاه «بین دو دور» نوشته ناصر تقوایی
- نمایش ۱۰ فیلم مرمت شده از گنجینه سینمای ایران در چهلمین جشنواره فیلم فجر
- روایت و نقد «آرامش در حضور دیگران» در بیست و هشتمین قسمت پادکست «سینما، خاطره»
- سعید راد در گفتگو با موزه سینما: تقوایی گفت یا صادق کرده را تو بازی میکنی یا در آن دفتر فیلم نمیسازم
- روایت و نقد «صادق کرده» در بیست و چهارمین قسمت پادکست «سینما، خاطره» + تیزر
- بیبدیل
- رضا کیانیان: حاتمیکیا برای «آژانس شیشهای» در ابتدا من را نپذیرفت میگفت فیلسوف هستم
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش نهم
- گفتوگو با پروانه معصومی، برنده نخستین جایزه بازیگری زن جشنواره فجر/ بیهیاهو زندگی کردم
نظر شما
پربازدیدترین ها
- درباره سرژ رضوانی هنرمند ۹۶ ساله/ انتشار مشهورترین ساختههای آهنگساز ایرانی فیلمهای تروفو و گدار
- اختتامیه چهل و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران/ از تذکرات شهاب حسینی تا هشدار برای سرنوشت «هامون»
- درباره فیلم «شهر خاموش»/ دوزخ، اما سرد *
- بازدید پیمان جبلی از ۲ سریال الفویژه؛ پخش «سلمان فارسی» در زمان مقرر/ رونمایی از «موسی (ع)» در جشنواره فجر
- اکران فیلم سینمایی استاد / گزارش تصویری
آخرین ها
- واکنش پژمان بازغی به گلایه اکبر عبدی از حقوق بازنشستگی
- شیون فومنی به روایت کاوه بهرامی مقدم/ «دره پروانهها»؛ شاعرانگی یک زندگی
- سوینا منتشر میکند؛ قسمت پانزدهم نسخه ویژه نابینایان «هزار دستان» با صدای بهروز رضوی
- لیام نیسون زمان بازنشستگی از فیلم اکشن را اعلام کرد/ ۷۲ ساله هستم
- اختتامیه چهل و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران/ از تذکرات شهاب حسینی تا هشدار برای سرنوشت «هامون»
- معرفی بازیگران نمایشی به تهیهکنندگی سعید روستایی
- تشریح جزییات پوستر جشنواره «دیدار»
- افزایش تعداد اپراتورهای میزبان بستههای رومینگ دور دنیای همراه اول
- تغییراتی که باید، انجام میشود؛ پاسخ وزیر ارشاد درباره تغییر دبیر جشنواره فجر و معاون هنری
- فیلم ایناریتو با بازی تام کروز در بریتانیا ساخته میشود
- «ساموئل خاچیکیان؛ یک گفتوگو»؛ گفتوشنود با شبحی از گذشته که خیال رفتن ندارد
- پرویز ربیعی و فیلم سینمایی «شبکه» در بیست و پنجمین قسمت «صداهای ابریشمی»
- در آستانه برگزاری آیین اختتامیه؛ نامزدهای جشنواره فیلمکوتاه تهران معرفی شدند
- استیون اسپیلبرگ، اسپایک لی و کن برنز مدال ملی هنر میگیرند
- فراخوان عمومی تامینکنندگان تجهیزات تولید داخل
- نمایش «طعم گیلاس» در قزاقستان
- سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد؛ ابعاد پرونده قتل داریوش مهرجویی روشن است
- شهاب حسینی به فیلم هالیوودی علی عطشانی پیوست
- دبیر پنجمین جشنواره فیلم کوتاه موج انتخاب شد
- یادبود عباس کیارستمی در «شکوه سینما»/ بیلگه جیلان: کیارستمی روشِ فیلم ساختن را دگرگون کرد
- چرا باید این روزها فیلم «آر یو والیبال» را ببینیم؟
- درباره فیلم «شهر خاموش»/ دوزخ، اما سرد *
- بازدید معاون فراجا از غرفه همراه اول در نخستین روز نمایشگاه ایپاس
- «آبی روشن» در جستجوی هویت ایرانی
- یک تقدیر از فیلمساز مجارستانی/ بلا تار از جشنواره توکیو جایزه دستاورد میگیرد
- پوستر جشنواره «دیدار» رونمایی شد
- اولین روز مسترکلاس «شکوه سینما» برگزار شد
- اکران فیلم سینمایی استاد / گزارش تصویری
- حضور همراه اول در ایپاس ۲۰۲۴ با ارائه سرویسهای نوین ارتباطی
- «پایان خوش» برای بازنشستگی/ برنده ۲ نخل طلا و یک اسکار دیگر فیلم نمیسازد