ریچارد برادی منتقد مطرح نشریه نیویورکر در یادداشتی پیرامون فیلم «خوک» به ابعاد مختلف آخرین ساخته مانی حقیقی پرداخته است.
به گزارش سینماسینما، متن کامل این یادداشت را در ادامه میخوانید:
آوازه جهانی سینمای ایران، بصورت عمده مدیون مرحوم عباس کیارستمی است، کسی که با اصرار بر محلی بودن، واقعگرایی سختگیرانهاش را روی فراداستانی بودن و خودمفهمومی بنا میکرد. فیلم برجستهای که در جشنواره فیلمهای ایرانی نیویورک که از ۱۰ تا ۱۵ ژانویه در سینمای آی اف سی به نمایش درمیآید را باید به شکل کاملاً متفاوتی مورد توجه قرار داد. یک کمدی بیپروا، طنزی که در عین حال تلنگری است به همان شیوه واکنشی مبتنی بر ریشههای مستند هنر کیارستمی. فیلم با جسارتی خاص دقیقاً وضعیت کار و زندگی در جایی که ساخته شده را نشانه میگیرد. “خوک” با فیلمنامه و کارگردانی مانی حقیقی داستان رمزآلود و خوفناکی است که محور آن شخصیت ساختگی یک فیلمساز تهرانی پنجاه ساله است، حسن کسمایی (حسن معجونی) هنرمند تحسین شده که در حال گذراندن دوره ممنوعیت از فیلمسازیاش توسط دستگاه ممیزی دولتی است. ناامیدی شدید حسن که برآمده از عدم امکان کار است رابطه طولانی او با بازیگر زن فیلمهایش شیوا مهاجر (لیلا حاتمی) را به مخاطره انداخته است. شیوا که با وقف خود به حسن و کارش بیکار مانده، وقتی با پیشنهاد بازی در یک فیلم از طرف فیلمسازی به نام سهراب سعیدی (علی مصفا)، که حسن از او متنفر است مواجه میشود تصمیم میگیرد پیشنهادش را بپذیرد. سپس مرگ کارگردانان مطرح ایرانی یک به یک رخ میدهد. در حالیکه سر از تنشان جدا شده و کلمه “خوک” با خون روی پیشانیشان حک شده است، فیلمسازان به قتل رسیده که نام و چهرهشان واقعی است، از جمله خود مانی حقیقی. وقتی سهراب (شخصیت ساختگی داستان) به همان شیوه به قتل میرسد، حسن به مظنون اصلی بدل میشود و سعی میکند خود را از این اتهام برهاند. هرچند از اینکه چرا قاتل سراغ خودش نیامده به شدت دلگیر است.
استقلال فکری حسن که باعث دردسر درگیریاش با مقامات شده، از همان اول قابل تشخیص است: وقتی با یک تی شرت نارنجی با نشان گروه AC/DC وارد یک نمایشگاه هنری تجملاتی میشود، فیلمساز پشمالو و شکم گنده با موهای ژولیده و ریش نامرتب در بین جماعتی شیک و محترم و موقر به عنوان خرس وحشی ستیزهجو و ناراحت خودنمایی میکند. ایده اینکه او اساساً اهل دردسر است نیز از همان اول نشان داده میشود. وقتی در مقابل خبرنگار تایمز که از او درباره قتلها میپرسد، احساساتگرایی پیش پا افتاده مصاحبه شونده دیگر را رد میکند و حرفی میزند که انگار نباید بزند: “این جماعت به سادگی از ما متنفرند.” در دیدگاه جسورانه حقیقی تأکید بر این سؤال که “این جماعت” کی هستند (که دشمن هنرمندان و آزادی هنرمندانه در ایران هستند) اصل کل ماجرا را تشکیل میدهد.
همین که مانی حقیقی با جسارت خاص خودش اقدام به ساخت و نمایش فیلم “خوک” کرده، قابل توجه است. او با این فیلم جهان هنرمندانی که با فشار از سوی دولتها مواجهاند را به نمایش میگذارد. حسن با اینکه از نظر خودش مجبور به کار نازلی چون ساخت آگهی تبلیغاتی شده، با وارد کردن ایدههای هنریاش باز خود را به دردسر میاندازد. تبلیغ او برای یک حشرهکش شبیه یک فیلم جنگی مجازی میشود که در آن صف رقصندگان (که یادآور کارهای بازبی برکلی است) که لباس حشرات قرمز رنگ بر تن دارند بوسیله دودی آبی رنگ شکست میخورند (انگار در برابر حمله گاز سمی قرار گرفتهاند) و به شکلی گروتسک روی پرده میمیرند.
حقیقی مواجهه حسن با قانون را در صحنههای تحقیق درباره قتل به شکلی حساس و طعنهآمیز به نمایش میگذارد. برای نمونه افسر مأمور عظمت (علی باقری) به عنوان شخصی مبادی آداب، طناز و معقول معرفی میشود، حتی زمانی که حسن تحت بازداشت است پنجه بکس درون دستکش مخمل هرگز نشان داده نمیشود، اما در عوض بطور آشکار نیش مضحک زنبور به خشونت پلیس اشاره دارد که قابل شرح نبوده است. و رمزگشایی فوقالعاده عظمت از مدارک جرم که همراه با اتهام و مجازات است اشارهای است به وضعیت شاخکهای حساس دوربینهای مدار بسته که حسن و محیط اطرافش را زیر نظر دارد. مصائب بهترین دوست حسن، روانشناسی که شغلش را از دست داده (با بازی سیامک انصاری) فراتر از آن به گستردگی کنترل سیاسی بر زیست عمومی شهروندان دلالت دارد.
چشمانداز کمدی شلوغ و آشفته از جامعه سینمایی تهران به محدوده زندگی خصوصی آنها نیز سرک میکشد، مثل روابط حسن با زنها. ارتباط او با شیوا و رابطه با همسرش گلی (لیلی رشیدی) که با او زندگی میکند و البته هر دو خیانت و بیوفایی وی را پذیرفتهاند، در حالیکه با توجه به اشارات فیلم زندگی پنهان خود را هم دارند. همینطور دختر حسن آلما (آیناز آذرهوش) که بعنوان دستیار برایش کار میکند و سعیاش بر این است که او را از دردسر دور نگه دارد، و آنی (پریناز ایزدریار) که کارش سرک کشیدن در شبکههای اجتماعی است. و همینطور مادر حسن، جیران (مینا جعفرزاده) شخصیتی بغایت بامزه که با اجرای جعفرزاده بداخلاق و ترشرو شده و با خرد حاصل از سنش حرف آخر جسورانه فیلم را با صدای بلند منتقل میکند.
در کنار نمایش رنجهای شخصی حسن، جاهطلبیها و خودبینیهای هنرمندانهاش و تلاطمهای زندگی داخلیاش (که در صحنه رویای افراطگرایانه او که هم کمدی است و هم اعجاب برانگیز به نمایش در میآید)، “خوک” پر است از چشماندازهای عمومی، که با صحنههای خیابان، سکانسهای پرجمعیت، صحنههای شلوغ فیلم در فیلمی که در حال ساخت است و حتی با کنسرت راک در ابعاد بزرگ معنا پیدا میکند. حقیقی همه اینها را با صراحتی طنزگونه و برنده وارد زندگی میکند، همانگونه که صحنه زورآزمایی در بالکن آپارتمان در یک لحظه از یک جلسه خصوصی به نمایشی عمومی تبدیل میشود، یا در صحنه بیمارستان جایی که حسن باید جسد (یا در حقیقت سر جسد) یک همکار مرده را شناسایی کند، و همینطور در خانه حسن، وقتی جیران اسلحه عتیقه را ناگهان برمیدارد تا ثابت کند میتواند از آن استفاده کند.
گستره بینش وسیع حقیقی درباره زندگی عمومی بخش جدایی ناپذیر شم تلخ و محزون سیاسی خود اوست. فیلم با چهار دختر دانشآموز شروع میشود که در حال صحبت درباره حرفهای پشت سر سلبریتیهای سینمایی و صفحات اجتماعی آنها هستند. تلفن پدر شکاک یکی از آنها، به شکلی اتفاقی باعث برخورد دختر با یکی از قربانیان قتلها میشود. یک داستان فرعی پراهمیت، به منزله درگیری کارزار شبکههای اجتماعی با اخلاق گرایی محافظهکارانه، که بعدتر همین ایده به شکلی بسیط حرف اصلی فیلم میشود. هرآنچه “خوک” درباره قدرت سرکوبگر حکومت میگوید منطبق است با همه حرفهایی که درباره عوام میزند، که با انحرافات کوتهفکرانه، دیدگاه محافظهکارانه و سادهلوحی مبتنی بر اعتماد به رسانههایش پایههای محکم و جوهر اصلی یک نظم رسمی سرکوبگر را تشکیل میدهد.
نادر اتفاقی است برای یک فیلم که بتواند دیدگاهش نسبت به جامعه را با چنین دقتی پیش ببرد، همینطور بسیار کمیاب است یافتن طنزی درباره این وضعیت که به دام مسخرگی و ابتذال نیفتد. “خوک” شایسته دیده شدن گستردهتری است. شرم و خجالت من از آن است که نمایش فیلم در سالن آی اف سی اولین نمایش آن در نیویورک نبوده و پیش از این پاییز گذشته در موزه هنرهای مدرن نیویورک ذیل مجموعه مرور بر آثار محمود کلاری فیلمبردار به نمایش درآمده (که کارهای شاخص وی از سال ۱۹۸۵ از جمله “باد ما را با خود خواهد برد” کیارستمی را شامل میشد که آن فیلم از نظر من دست نیافتنیترین اثر کیارستمی است.) قصور من در از دست دادن اولین نمایش “خوک” یادآور این نکته است که شیوه اکران فیلمها در نیویورک مانند یک قیف از وسعتی هیجانانگیز عمل میکند، و اینکه سینمای جهان حاوی گنجینههایی بزرگ است، و گاهی حتی بزرگتر و باشکوهتر از آنها که در لیست اکران رسمی و سراسری قرار میگیرند.
منبع: نیویورکر، ۷ ژانویه ۲۰۱۹
برگردان به فارسی: مصطفی احمدی
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گرما و برنامه هفتم توسعه و رأی اعتماد مجلس به وزیر فرهنگ
- سینماسینما/ ستایش ناتوانی/ گفتوگو با میترا فراهانی درباره آخرین فیلم(های) گدار
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- یادی از داریوش مهرجویی در بیستوپنجمین نشست ماهانهی «مستندهای ایرانشناسی»
- سینماسینما/ هنر در حال انحلال در فرهنگ بزمی و تزئینی با مصرف داخلی است/ گفتوگو با ویکتور اریسه، کارگردان «چشمهایت را ببند»
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ یادداشت پدرو آلمودوار/ اینجا خیابان من است و این پرچم من
- رهایی در اوهام/ نگاهی به فیلم «تفریق»
- «تفریق»؛ معلق میان پرسشهای ناتمام
- «تفریق»؛ به علاوه باران
- «تفریق» مانی حقیقی قاچاق شد
- گزارشی از موقعیت سینمای ایران در فرانسه به مناسبت اکران فیلم «تفریق»
- متن کامل پاسخ وکیل اصغر فرهادی در «ایندیوایر» به گزارش نیویورکر
- نامه تند یک فیلمساز به محمد خزاعی/ مانى حقیقی: اصلاحیههای شما نامشروع است
- سازمان سینمایی حضور «تفریق» در جشنوارههای خارجی را بلامانع اعلام کرد
- «تفریق» در جشنواره تورنتو رونمایی میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش