سینماسینما، افشین اشراقی:
دانکرک به ساختارهای رایجِ داستانگویی بیاعتناست و کوشیده است تا با تکیه بر تصویرها و صداها روایتگرِ برههای – چند روزه اما بسیار مهم – از جنگ جهانی دوم باشد. سه سطح را میتوان برای فضای شنیداری این فیلم متصور شد: صدای آدمها (گفتوگوها و آواهایشان)؛ صدای محیط (آمبیانس) و سروصداهای صحنه (صدای پاها، گلوله، انفجار و…)؛ و سطح سوم، موسیقی (که بحثِ اصلیِ ما این یکیست).
دانکرک در مقایسه با سینمای پُرگوی امروز بهراستی کمگفتوگوست. گفتوگوها در اینجا اغلب همچون میاننویسهای سینمای صامت عمل میکنند. قطعهای فاصلهانداز اند، برای درنگ و هضمکردنِ رویدادهای پیشین و توضیحی برای اتفاقهای پیشِ رو. برای نمونه میتوان اشاره کرد به اواسط فیلم و گفتوگوی دو افسرْ روی اسکله، که پیرامونِ فرستادنِ قایقهای غیرنظامیست. و یا گفتوگوی نیروهای پنهانشده در کشتی، که دربارهی بالاوپایین رفتنِ سطح آب است.
لوکیشنِ اصلیْ دریا و ساحلی است که نام فیلم از آن میآید. مکانی که – بدون در نظر گرفتنِ صداهای برخاسته از جنگ – فضای شنیداریِ خلوت و عریانی دارد و با لحظههای انتظار و بلاتکلیفیِ تشویشآمیزِ متفقین، جفتوجور است. موسیقی و بهطور کلی فضای شنیداری (بهویژه در اوایل فیلم) از یک منظر در خدمت القای سکون و انتظارِ یگانهای بهصفشده در ساحل و نیروهای چپیده در اسکلهاند.
سطح سوم بر آندو دیگر غالب است و بارِ اصلیِ «روایتِ موسیقایی» را بر دوش میکشد. که صداییست نادایجتیک. موسیقی از همان ابتدای فیلم شروع میشود و تا پایان یک دم آرام نمیگیرد (بهجز سه جا که جلوتر به آنها اشاره شده است). در چنین شرایطی احتمالِ اینکه تماشاگرانِ کمحوصله خسته شوند زیاد است؛ ممکن است که موسیقی زود برایشان عادی شود و بیاثر (شاید هم یکی از دلایلِ کوتاهبودنِ دانکرک نسبت به فیلمهای قبلیِ نولان در همین نکته نهفته باشد. فیلم روایتی نامتعارف دارد و در روایتگری تکیهاش بیشتر بر صدا و تصویر است). اما موسیقیِ عالی و طراحیِ دقیقِ صدا، هر دو، فضای شنیداری (و فیلم) را از افتادن به دامِ ملال رهانیدهاند. موسیقی دائم به پیشزمینه میآید و به پسزمینه میرود و فراز و فرودهای حسابشدهای دارد. فیلم با کرشندو (افزایشِ تدریجیِ صدا) به استقبالِ صحنههای تنشزا میرود و سرِ بزنگاه، موسیقی را به اوجی بهاندازه و برانگیزاننده میرساند.
در طول فیلم موسیقی تنها سه بار و به مدت چند ثانیه قطع میشود: صحنهای که خلبانِ گرفتار آمده در کابینِ جنگنده نجات پیدا میکند و به سطح آب میآید. در این صحنه فقدانِ موسیقیْ حسِ رهایی را بهروشنی انتقال میدهد. دیگری در اواخر فیلم است. جایی که سربازها سوار قطار شدهاند؛ درست در لحظهای که یکی از سربازها روی برمیگرداند و با همرزمِ در خوابفرورفتهاش روبهرو میشود (این پلانِ بیموسیقی چه خوب حس آرامش را القا میکند؛ بعد از آن همه بلایی که از زمین و آسمان میبارید هیچچیز بهتر از سکوت و خواب نیست). و همینطور پلانِ آخر فیلم، پیش از تیتراژ پایانی.
در دانکرک خبری از قهرمانپردازی نیست؛ نه انفرادی و نه گروهی. موسیقی نیز تأکیدی بر آن ندارد و به دنبال قهرمانسازی نیست. نیز روی نبرد یا کنش خاصی تأکید نمیکند و حتی – مثلاً – هنگام سقوط هواپیماهای دشمن هم حماسی و غرورآفرین نمیشود.
اساساً الگوی صوتیِ فیلم بر تکرارِ دو موقعیتِ حسی استوار است: تنشِ فزاینده و آرامشِ لحظهای. برای اثبات این ادعا صحنهی آغازین را میتوان مثال آورد. جوخه در حال پرسهزنی است، موسیقیای ملایم در پسزمینه شنیده میشود (آرامش). دشمن از موقعیتی نامعلوم آنها را به گلوله میبندد. موسیقی بلندتر میشود و ملتهب. پنج نفرشان کشته میشوند (تنش). ششمی از مهلکه میگریزد و به سنگرِ خودیها پناه میبَرد (آرامش). پس از چند لحظه دشمن اینبار سنگر را هدف قرار میدهد. تنها عضوِ باقیماندهی جوخه پا به فرار میگذارد (تنش). و بعد از طیکردنِ مسیری کوتاه به ساحل میرسد (آرامش). حالا این الگو را مقایسه کنید با اواخر فیلم. جایی که کشتیِ متفقین دارد فرومیرود و سربازان در دریا دستوپا میزنند. میبینید (در واقع میشنوید) که آن الگو همچنان پابرجاست. منتها در آنجا موسیقی پرحجمتر شده است تا متناسب با تعلیق و تنشِ برآمده از تدوین موازی باشد. البته موسیقی همهجا هم آشوبناک نیست: قایقهای غیرنظامی برای جابهجایی نیروها در حال نزدیکشدن به ساحلاند و فریادهای متفقین، همچون موسیقی، امیدواری را لحظهای در فضا میپراکنَد، تنها لحظهای.
*نام فیلمی به کارگردانی ریچارد آتنبارو
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- با محوریت جنگ جهانی دوم و بمب اتم، نولان فیلم جدید خود را میسازد
- بازی خواننده مشهور بریتانیایی در یک تریلر روانشناسانه
- تمجید کوئنتین تارانتینو از کریستوفر نولان
- پیشبینی ورایتی از برندگان اسکار ۲۰۱۸
- «دانکرک» برنده بزرگ جوایز میکس صدا
- «دانکرک» و «من، تونیا» برنده جایزه ACE شدند
- در فاصله چند ساعت به برگزاری مراسم/ کدام فیلم برنده گلدن گلوب میشود؟
- گزارش اختصاصی سینماسینما/ همه آنچه که باید درباره گلدن گلوب ۲۰۱۸ بدانید
- سینمای جهان در سال ۲۰۱۷ / از چهره های خبرساز تا شاخصهای باکس آفیس
- از نامزدی «دانکرک» نولان تا «جنگ ستارگان»/ رقابت ۱۰ فیلم در اسکار جلوههای ویژه
- وقتی فیلم نولان در ۱۰ فیلم برتر سال جایی ندارد
- نگاهی به «دانکرک» کریستوفر نولان/ گاهی به آسمان نگاه کن
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود