سینماسینما، منوچهر دین پرست:
«درخت بید» سهراب شهیدثالث را باید از آن دست فیلم هایی دانست که تنهایی در آن معنای خاصی یافته است. شهیدثالث با به تصویر کشیدن پیرمرد مفلوک و تک و تنها که مشغول ماهیگیری است، می خواهد تنهایی او را که بخشی از طبقه فرودست جامعه است، به تصویر کشد. او با خلق تصاویر بکر از طبیعت و نماهایی که می تواند جنبه هستی شناختی پیرمرد را در این فضا بیشتر جلوه دهد، بیش از هر چیزی او را به مثابه کسی نشان می دهد که تنهایی او نشان از پایان ایدئولوژی یا زوال تدریجی اربابان است. اما او در این میان تنها و گیج است. گویی از این دنیا چیزی نمی خواهد. تمام زندگی او در این کهکشان گذران عمر است. اما اتفاقی که رخ می دهد، گویی او را از این فضای آرام و بی دغدغه به بیرون پرتاب می کند. زندگی او که با آرامش و امنیت معنایی یافته بود، اینک دستخوش حوادثی می شود که تنهایی به مثابه بیخیالی قلمداد نمی شود. او وقتی متوجه می شود که پستچی برای به دست آوردن کیفی پر از پول، صاحب آن را به قتل می رساند، تصمیم می گیرد کیف پول را به مسئولان اجرایی و قضایی بسپارد. او در این پرسه ناهمگون متوجه می شود که جهان تنهایی او با تمام آرامش و زیبایی که دارد، به راحتی فرو می ریزد.
سهراب شهیدثالث با خلق موقعیت پیرمرد، وضعیت آرمانی او را در حال گذار بودن نشان می دهد. چراکه او نماد روزگار از هم گسیخته و بی اخلاق است. مرزهای جهان پیرمرد در سکون و عدم تغییر است. او در مرز میان شهر و روستا پی می برد که نظام معنایی که تا کنون به آن توجه نداشته، سراسر فریب و ریاکاری است. او در جدال با وجدان خود گمان می برد که می تواند راه درست را انتخاب کند. اما فضای واقعی فیلم نشان می دهد که فریب و تسلیس آشکارا در چشمانمان فرو می رود و ما نظاره گر می مانیم. فضای «درخت بید» فضای چندپاره و موزاییک وار نیست، بلکه خطی مستقیم را طی می کند که مضمون نهفته آن آشکار می شود. فضای خشک و منجمد و بی احساس. فضای حاکمیت بهره بر تعالی است. فضای خشونت و برده کشی. فضای تکرار و ملالت و از همه بدتر فضای واکنش علیه تمامی ارزش هایی که تاکنون ارزش بوده اند، اما نمایشی بودن و تهی بودن ارزش ها را متوجه نشده بودیم.
ریتم فیلم با مضمون آن چنان هماهنگ و جنجال برانگیز است که گویی آرامش فیلم بیش از هر چیزی متکی بر رویاست. فیلم فاقد موسیقی است که می تواند به مضمون فیلم روح و معنا دهد. اما دائما صدای محیط پیرمرد را می شنویم که فرمول های تضاد را در کنار یکدیگر قرار داده اند. پیرمرد اضطرابی ندارد. با آرامش و به دور از فریاد و نعره کشی کارهایش را انجام می دهد. او به شکل زیرپوستی میخواهد لایه های موجود را یک به یک کنار زند، اما در فضایی قرار گرفته که نیازی به فریاد ندارد. همه او را می بینند، اما کسی حرفش را باور ندارد و در اینجاست که او متوجه می شود جهان ثابت او به راحتی تغییر می کند. اگرچه او در فرجام متوجه می شود که تنها چیزی که در این دنیا ارزش دارد، سلطه و قدرت است، اما او خود را در گرداب این وضعیت قرار نمی دهد و مجددا در چرخه سکون قرار می گیرد.
سهراب شهیدثالث با ساخت فیلم «درخت بید» گویی می خواهد نشان دهد که زندگی در دنیای ما مناسباتی را تولید می کند که ما قربانی همان مناسبات می شویم. او کارگردانی است که انسان در جهان مدرن را به خوبی فهمیده و شناخت نسبتا قابل تاملی به حضور ما در جهان یافته است. اگرچه رگه های اگزیستانسیالیستی سهراب شهیدثالث برای ما قابل توجه است، اما نمی توان از مضامین فلسفی با بن مایه های روانکاوی شهیدثالث دور ماند. او اگرچه در بخش هایی از فیلم مخاطب را با خود و آرمان هایش همراه می کند، اما این جسارت را به مخاطب می دهد که اخلاقی شدن زمان، قابل تجربه است. ما می توانیم زیستی بر پایه مناسبات انسانی داشته باشیم، اما باید معنای انسانی آن را در بستر عملی زندگی قرار دهیم. در غیر این صورت گزاف های به هم بافته ایم که هیچ ارزشی ندارد. غایت زندگی پیرمرد اگرچه ماهیگیری است، اما مرام نامه اخلاقی فیلم بیش از هر چیزی نشان می دهد که فقدان معنا در زندگی هر چیزی را روا می دارد. باید بپذیریم که برای ورود به هر فیلمی، در آستانه آن قرار گیریم. جهت دهی و ردیابی معنا در آثار شهیدثالث می تواند زمینه های تاویل ما از جهان سینمایی شهیدثالث باشد.
منبع: ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- سهراب شهید ثالث، فیلمسازی آوانگارد با دیدگاهی فراتر از رئالیسم
- غریبههای آشنا/ تاملی بر فیلم «هارمونیهای ورکمایستر» ساخته بلا تار
- فیلمسازی با دغدغههای انسانی
- مدخلنویسی یا گزارشنویسی؟ مساله این است/ نگاهی گذرا بر کتاب «راهنمای فیلم سینمای ایران»
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش سوم
- کودکانی که کودکی نمیکنند
- خبرهایی از فیلم «سهراب شهید ثالث» به کارگردانی مرتضی فرشباف
- همسفر کوچههای عشق/ یادداشت جواد طوسی درباره خسرو سینایی
- بازتاب بازنشر گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث در سینماسینما / یادداشت محمد حقیقت
- بازخوانی گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث
- مستند «سهراب شهید ثالث: دور از خانه»
- برشهای کوتاه/ ویدئوی بخشهایی از مصاحبه بهرام بیضایی درباره مهاجرت، شهیدثالث و پروژههایش
- انگار همهی زندگی کابوسی باشد میانهی خوابی شبانه/ سینماگران اصیل ایرانی؛ بخش هفتم، سهراب شهید ثالث
- حضور بازیگرانی در نقش کیارستمی، بیضایی و امیر نادری در فیلم مرتضی فرشباف درباره شهید ثالث
- صحبتهای شنیدنی سهراب شهیدثالث در یک مصاحبه تلویزیونی/ نسخه کامل گفتوگو + ویدئو
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش