سینماسینما، منوچهر دین پرست:
«درخت بید» سهراب شهیدثالث را باید از آن دست فیلم هایی دانست که تنهایی در آن معنای خاصی یافته است. شهیدثالث با به تصویر کشیدن پیرمرد مفلوک و تک و تنها که مشغول ماهیگیری است، می خواهد تنهایی او را که بخشی از طبقه فرودست جامعه است، به تصویر کشد. او با خلق تصاویر بکر از طبیعت و نماهایی که می تواند جنبه هستی شناختی پیرمرد را در این فضا بیشتر جلوه دهد، بیش از هر چیزی او را به مثابه کسی نشان می دهد که تنهایی او نشان از پایان ایدئولوژی یا زوال تدریجی اربابان است. اما او در این میان تنها و گیج است. گویی از این دنیا چیزی نمی خواهد. تمام زندگی او در این کهکشان گذران عمر است. اما اتفاقی که رخ می دهد، گویی او را از این فضای آرام و بی دغدغه به بیرون پرتاب می کند. زندگی او که با آرامش و امنیت معنایی یافته بود، اینک دستخوش حوادثی می شود که تنهایی به مثابه بیخیالی قلمداد نمی شود. او وقتی متوجه می شود که پستچی برای به دست آوردن کیفی پر از پول، صاحب آن را به قتل می رساند، تصمیم می گیرد کیف پول را به مسئولان اجرایی و قضایی بسپارد. او در این پرسه ناهمگون متوجه می شود که جهان تنهایی او با تمام آرامش و زیبایی که دارد، به راحتی فرو می ریزد.
سهراب شهیدثالث با خلق موقعیت پیرمرد، وضعیت آرمانی او را در حال گذار بودن نشان می دهد. چراکه او نماد روزگار از هم گسیخته و بی اخلاق است. مرزهای جهان پیرمرد در سکون و عدم تغییر است. او در مرز میان شهر و روستا پی می برد که نظام معنایی که تا کنون به آن توجه نداشته، سراسر فریب و ریاکاری است. او در جدال با وجدان خود گمان می برد که می تواند راه درست را انتخاب کند. اما فضای واقعی فیلم نشان می دهد که فریب و تسلیس آشکارا در چشمانمان فرو می رود و ما نظاره گر می مانیم. فضای «درخت بید» فضای چندپاره و موزاییک وار نیست، بلکه خطی مستقیم را طی می کند که مضمون نهفته آن آشکار می شود. فضای خشک و منجمد و بی احساس. فضای حاکمیت بهره بر تعالی است. فضای خشونت و برده کشی. فضای تکرار و ملالت و از همه بدتر فضای واکنش علیه تمامی ارزش هایی که تاکنون ارزش بوده اند، اما نمایشی بودن و تهی بودن ارزش ها را متوجه نشده بودیم.
ریتم فیلم با مضمون آن چنان هماهنگ و جنجال برانگیز است که گویی آرامش فیلم بیش از هر چیزی متکی بر رویاست. فیلم فاقد موسیقی است که می تواند به مضمون فیلم روح و معنا دهد. اما دائما صدای محیط پیرمرد را می شنویم که فرمول های تضاد را در کنار یکدیگر قرار داده اند. پیرمرد اضطرابی ندارد. با آرامش و به دور از فریاد و نعره کشی کارهایش را انجام می دهد. او به شکل زیرپوستی میخواهد لایه های موجود را یک به یک کنار زند، اما در فضایی قرار گرفته که نیازی به فریاد ندارد. همه او را می بینند، اما کسی حرفش را باور ندارد و در اینجاست که او متوجه می شود جهان ثابت او به راحتی تغییر می کند. اگرچه او در فرجام متوجه می شود که تنها چیزی که در این دنیا ارزش دارد، سلطه و قدرت است، اما او خود را در گرداب این وضعیت قرار نمی دهد و مجددا در چرخه سکون قرار می گیرد.
سهراب شهیدثالث با ساخت فیلم «درخت بید» گویی می خواهد نشان دهد که زندگی در دنیای ما مناسباتی را تولید می کند که ما قربانی همان مناسبات می شویم. او کارگردانی است که انسان در جهان مدرن را به خوبی فهمیده و شناخت نسبتا قابل تاملی به حضور ما در جهان یافته است. اگرچه رگه های اگزیستانسیالیستی سهراب شهیدثالث برای ما قابل توجه است، اما نمی توان از مضامین فلسفی با بن مایه های روانکاوی شهیدثالث دور ماند. او اگرچه در بخش هایی از فیلم مخاطب را با خود و آرمان هایش همراه می کند، اما این جسارت را به مخاطب می دهد که اخلاقی شدن زمان، قابل تجربه است. ما می توانیم زیستی بر پایه مناسبات انسانی داشته باشیم، اما باید معنای انسانی آن را در بستر عملی زندگی قرار دهیم. در غیر این صورت گزاف های به هم بافته ایم که هیچ ارزشی ندارد. غایت زندگی پیرمرد اگرچه ماهیگیری است، اما مرام نامه اخلاقی فیلم بیش از هر چیزی نشان می دهد که فقدان معنا در زندگی هر چیزی را روا می دارد. باید بپذیریم که برای ورود به هر فیلمی، در آستانه آن قرار گیریم. جهت دهی و ردیابی معنا در آثار شهیدثالث می تواند زمینه های تاویل ما از جهان سینمایی شهیدثالث باشد.
منبع: ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- سهراب شهید ثالث، فیلمسازی آوانگارد با دیدگاهی فراتر از رئالیسم
- غریبههای آشنا/ تاملی بر فیلم «هارمونیهای ورکمایستر» ساخته بلا تار
- فیلمسازی با دغدغههای انسانی
- مدخلنویسی یا گزارشنویسی؟ مساله این است/ نگاهی گذرا بر کتاب «راهنمای فیلم سینمای ایران»
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش سوم
- کودکانی که کودکی نمیکنند
- خبرهایی از فیلم «سهراب شهید ثالث» به کارگردانی مرتضی فرشباف
- همسفر کوچههای عشق/ یادداشت جواد طوسی درباره خسرو سینایی
- بازتاب بازنشر گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث در سینماسینما / یادداشت محمد حقیقت
- بازخوانی گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث
- مستند «سهراب شهید ثالث: دور از خانه»
- برشهای کوتاه/ ویدئوی بخشهایی از مصاحبه بهرام بیضایی درباره مهاجرت، شهیدثالث و پروژههایش
- انگار همهی زندگی کابوسی باشد میانهی خوابی شبانه/ سینماگران اصیل ایرانی؛ بخش هفتم، سهراب شهید ثالث
- حضور بازیگرانی در نقش کیارستمی، بیضایی و امیر نادری در فیلم مرتضی فرشباف درباره شهید ثالث
- صحبتهای شنیدنی سهراب شهیدثالث در یک مصاحبه تلویزیونی/ نسخه کامل گفتوگو + ویدئو
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
آخرین ها
- «دانه انجیر معابد» در میان نامزدهای جایزه بهترین فیلم اروپا
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد