سینماسینما، فاطمه شاه بنده
چنان نوآر و حال و هواش در سینمای ایران اندک است که از دیدن آشفتهگیِ جیرانی مشعوف میتوان شد -چونان که از خفهگی. گریمِ «بهرام رادان» که در لحظاتی «جود لاو»ی عوارض جانبی یا جادهای به سوی تباهی را به خاطر میآورد، در آن خانۀ بزرگِ یادآورِ عمارتهای مخوفِ نوآرهای کلاسیک، با آن شورلتِ عروسک قدیمی در جادهای تاریک و هراسناک و قابهای مورب، همچنین ترکیببندیِ کروماتیکِ سبز و سرمهای -که یادآور نئونوآرهای تلخ فرانسوی است- به همراه زن اغواگر بلوند و آن کفشهای قرمزِ وسوسهبرانگیزش، حس دیدن فیلمی در سبک و سیاقِ نوآر را -در سینمای ایران- القا میکند. البته تکرار این قابها تا پایان فیلم میتواند برای برخی آزاردهنده باشد امّا شاید عدهای هم از هرگونه اغراق در آثاری با این فضای دلچسب لذت میبرند -همانطور که در شهرگناه ِ «میلر» تمهیدات بصری چون کنتراستهای شدید اغراق شده، تأثیری مضاعف بر اتمسفر میگذاشت و موجب لذت بود، آشفتهگی نیز چنین است و حتی اگر «جیرانی» پای را فراتر میگذاشت و جرات بیشتری به خرج میداد و این مبالغه را در داستان نیز بیشتر بهکار میگرفت، شاید با چیزی درخورِ نئونوآرهای متوسط سینمای روزِ دنیا مواجه بودیم امّا تماشای این نیز عاری از لذت نیست -به ویژه که جای نوآرهای سر و شکلدار در سینمای ما همواره خالی است.
آشفتهگی امّا ضمن الگوبرداری از نوآرِ فرانسوی، در زیرمتن، داستانهای تاریخی این مرز و بوم را دستمایۀ روایت پرالتهاب خود قرار داده: داستان «بردیا» -پسر کوروش- که به واسطۀ برادرش به قتل میرسد و «گئومات» به عنوان بدل او که شباهت بسیاری به «بردیا» داشت به جای او ظاهر میشود. گرتهبرداری از این داستان ایرانی در اثر کاملاً مشهود است و چیزی که جالب توجه است، آدمهای ایرانی/ فرهنگیِ داستان است که مثل باقی نئونوآرها خیانت میکنند و انسانهای پاکسرشتی نیستند امّا گاه مناسبات رفتاریشان شبیه به ایرانیهاست؛ مثل غیرتمندیِ یک جاهل دربرابر یک فم فتال -هرچند نمیتوان تأثیر فیلم دوقلوها ساختۀ «پل هنرید» یا شباهت مرگبارِ «کراننبرگ» را نادیده گرفت؛ امّا بهرحال شخصیتی چون «مهران احمدی» که انگار از محلههای جنوب تهران به ناگاه وسط یک داستان کهنِ ایرانی و در فضای غربی سردرآورد، وصلهای کاملاً ناجور است و برهمریزندۀ لحن. برخلاف آن شخصیت، خدمتکار خانه «باربد» که با آن تیپ و ظاهر خاص خود در فضای ترسناک منزل و سوسوی نور شمع گویی از خانه خونآشامهای آثار گوتیک بیرون آمده کاملاً هوشمندانه انتخاب شده و نشان از آشنایی کارگردان با فضای نئونوآرهای انتزاعی دارد و با این حساب، بهتر بود در پرداخت نقشِ «احمدی» نیز بیشتر دقت میشد. سکانس دادگاه نیز به ابتدایی ترین شکل ممکن ادا شده؛ کمیک و مضحک که حتی لزومی به نشان دادنش نبود! و اگرچه قصد، وفاداری به پایانِ دوقلوهاست امّا چنان نقش سخت را «بتی دیویس» بازی کرده و هرکسی توان اجرای آن را ندارد.
امّا ظرافتهایی را در اجرای نقشها میتوان اشاره کرد: با توجه به محدودیتهای سینمای ایران و البته دید سنتی جامعه، نشان دادن صحنههایی که عشقی اروسی را القا کند که در چهار چوب و حفظ ارزشهای کشور بگنجد، کاری بس سخت و دشوار است که «جیرانی» با زیرکی در پس چند نگاه عمیق بین بازیگران اصلی و اختلاف سطح بین زن و مرد که ابتدا مرد بالاتر از زن در موضع داشتن اعتماد به نفسی جذاب و مردانه و پس از جابجایی برادران زن بالاتر از مرد در جایگاه زنی قدرتمند و دانا به سادگی آن حس را به تماشاگر میرساند. اثر «جیرانی» با چشمپوشی از ایرادات فیلمنامه و با تکیه بر فرم و سبک خود بسیار زیباست و امید که بر پردۀ سینمای ایران آثار بیشتری از این دست دیده شود.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- در نشست «بررسی سینمای اجتماعی» مطرح شد؛ سینمای اجتماعی زاییده تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه است
- «بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید/ عیاری نمونهای از عیار شرافت در سینمای ایران است
- در نشست نقد و بررسی «آبادانیها» مطرح شد؛ نقش عیاری در زبان سینمایی و تحول آن بسیار موثر است/ «آبادانیها» عدالت اجتماعی را وارد سینما کرد
- نسخه مرمت شده «آبادانیها» در موزه سینما
- پیام کانون کارگردانان به مناسبت اولین سالگرد درگذشت کیومرث پور احمد
- گزارش مراسم رونمائی از کتاب «دندان گرگ»/ یک داستان حماسی شهری
- مردی برای همیشه/ در ستایش فریدون جیرانی
- فیلمساز کاشتنی نیست، نسل انقلابی هم ساختنی نیست/ گفت و گوی جیرانی با میرکریمی درباره فیلم «نگهبان شب»
- سینمای ایران؛ دگرگونی یا ویرانی؟/ جیرانی، عسگرپور، کثیریان و فرشباف از آینده فیلمسازی میگویند
- همزمان با آخرین پاتوق فیلم کوتاه در تابستان ۱۴۰۱؛ پوستر سیونهمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران رونمایی میشود
- چرا لمپنها به سینما بازگشتند؟ | فریدون جیرانی: از باخت اصولگرایان در مجلس ششم شروع شد
- سینماگران هشدار دادند: بیکاری؛ بحران سینما در سال ۱۴۰۱/ آیا مدیران جدید میخواهند سینما را از ابتدا اختراع کنند؟!
- گفتوگوی موزه سینما با فریدون جیرانی/ از ابتدا هدفم فیلمنامهنویسی بود + ویدئو
- مردِ فروتن و مهربان/ برای تولد فریدون جیرانی
- بررسی فیلم سینمایی «شام آخر» پس از ۲۰ سال
نظر شما
پربازدیدترین ها
- با حضور ۵۰۰ هزار تماشاگر در پنج هفته اتفاق افتاد/ استقبال غیرمنتظره فرانسویها از «دانه انجیر معابد»
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»/ عشق را در پستوی خانه نهان باید کرد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
آخرین ها
- «دانه انجیر معابد» در میان نامزدهای جایزه بهترین فیلم اروپا
- نشست خبری اپرای عروسکی مولوی / گزارش تصویری
- جشنواره فرانسوی به «کشیم عاشق» جایزه داد
- رایان رینولدز و هیو جکمن در یک فیلم غیرمارولی همراه میشوند
- درباره نمایش و اجرای متفاوت «قلاده ای برای یک سگ مرده»
- موسیقی نمایش آوای پارسی / گزارش تصویری
- اکران مردمی فیلم شبگرد / گزارش تصویری
- «آنها مرا دوست داشتند»؛ گوشهنشینانِ فراموش شده!
- بدون حضور جانی دپ؛ دو فیلم جدید از «دزدان دریایی کاراییب» سال آینده تولید میشود
- چند کلمه دربارهی فساد و فحشا و ابتذال و «کیک محبوب من»
- معرفی داوران و آثار راهیافته بخش «هنرهای نمایشی» جشنواره چندرسانهای میراثفرهنگی/ اعلام برنامه بخش بینالملل
- نمایش «آخرین کوسه نهنگ» در جشنواره اسپانیایی
- جایزه طلای جشنواره ژاپنی به «زمین بازی» رسید
- برگزاری نخستین بوتکمپ مدیریت محصول آکادمی همراه اول
- درباره «بازنده» / لبه تاریکی
- نقدی به مدل فیلمسازی در ایران/ سینما بدون ساختار مشخص و قوانین دقیق
- «قهوه پدری» مهران مدیری از در شبکه نمایش خانگی
- «تَرَک عمیق» دو جایزه جشنواره بارسلون را گرفت
- گزارشی از گیشه سینماها؛ «زودپز» صدرنشین فروش فیلمهای هفته گذشته
- ۲ فیلم جدید در راه اکران سینماها
- پیوستن رضا بابک و شیرین اسماعیلی به «با خشم به گذشته نگاه کن»
- با یک کمپین کوچک برای فیلم ایستوود؛ کمپانی برادران وارنر «هیئت منصفه شماره۲» را وارد اسکار میکند
- پیمان معادی بازیگر فیلم جنایی هالیوودی شد
- «نادره رضایی» معاون هنری وزیر ارشاد شد
- اعضای شورای پروانه فیلمسازی سینمایی معرفی شدند
- از ۱۶ آبان؛ «خورشید آن ماه» ساخته ستاره اسکندری آنلاین اکران میشود
- حضور همراه اول در نمایشگاه کیشاینوکس با هدف گسترش فرصتهای جدید سرمایهگذاری
- ادعای سازندگان پربازدیدترین سریال تاریخ نتفلیکس؛ چالشهای فصل دوم «بازی مرکب» جذابتر است
- تهیهکننده سینما مطرح کرد: کوچ سینماگران حرفهای به پلتفرمها و فیلمهایی که تعطیل میشوند
- «فصل فرار اسبها» آماده نمایش شد