نویسنده: کامبیز نوروزی*
موضوع استفاده غیر مجاز از انواع تولیدات فرهنگی معضلی قدیمی در ایران است. تولیدات فرهنگی اساسا شامل انواع مختلف کالاهایی می شود که به طور اختصاصی برای انتقال فکر یا احساس آفریده شده اند و همچون یک تابلوی نقاشی، کتاب یا فیلم، محصول فعالیت فکری، هنری یا صنعتی است. مقصود از استفاده غیر مجاز نیز این است که بدون کسب اجازه از آفریننده یا مالک حقوق مادی اثر، از آن بهره برداری تجاری صورت بگیرد. اما در این زمینه دو تصور غلط وجود دارد؛ اول اینکه عنوان می شود دولت باید از این تولیدات حفاظت کرده و از حقوق آفرینندگان فرهنگی مراقبت به عمل آورد. دوم اینکه تصور می شود قوانین حقوقی در این زمینه دچار اشکال است.
در توضیح این دو دیدگاه غلط باید عنوان کرد که در کشور قانونی با عنوان حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان وجود دارد که نزدیک به ۴۰ سال از عمر آن می گذرد (و به رغم اینکه موضوعات مربوط به تکنولوژی دیجیتال و اینترنت در آن دیده نشده است)، با وجود این برای حمایت از تولیدکنندگان آثار، قانون خوب و مناسبی است. نکته اینجاست آن کسانی که موظف به حفظ آثار هستند، دولت ها نبوده بلکه این صاحبان آثار هستند که مسوولیت مراقبت از تولیدات خود را بر عهده دارند. آثار فکری و هنری همچون هر کالای دیگری، حقوقی مادی دارد و همان طور که اگر فردی مالک اتومبیلی است، از حقوق خود در زمینه مالکیت آن دفاع می کند، صاحب یک شعر یا رمان یا یک اثر تحقیقی نیز از حقوقی مشابه برخوردار است. در نتیجه همچون زمانی که ماشینی مورد سرقت قرار می گیرد و صاحب آن برای پیگیری حقوق آن به نهادهای مربوطه مراجعه می کند، در اینجا نیز در صورت استفاده غیرمجاز از محصولات فرهنگی، تولیدکننده کالا است که باید در جهت احقاق حقوق خود گام بردارد. ولی متاسفانه در هنرمندان و نویسندگان ایرانی یا دیگر کسانی که این قبیل محصولات فرهنگی را تولید می کنند، تقریبا اراده جدی معطوف به عمل برای دفاع از حقوق مادی خود وجود ندارد و در تمامی ۴۰سالی که از عمر قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان گذشته است، شاید ۵۰پرونده هم در دادگستری تشکیل نشده باشد که کسی علیه دیگری [بر این مبنا] شکایت کرده باشد. مشکل اصلی، گروه های ذی نفع هستند که برای دفاع از حقوق مادی خود اقدام نمی کنند. یک آلبوم موسیقی منتشر می شود و در کمتر از ۲۴ ساعت تمام تراک های آن در اینترنت قابل دسترسی است و با این حال کسی خواهان تعقیب عامل این اقدام مجرمانه نیست. همین مسائل باعث می شود که دفاعی از صاحبان آثار انجام نشود.
در این بین سوالی که مطرح می شود این است که چه دلیلی وجود دارد صاحبان آثار اقدامی در این جهت انجام نمی دهند؟ دلیل این امر به اقتصادی نبودن بخش های زیادی از نظام تولیدات کالاهای فرهنگی باز می گردد. در واقع کالای فرهنگی به عنوان کالای اقتصادی در فرهنگ عمومی و حتی صاحبان آثار به خوبی تبیین نشده است. هر کجا که بیشتر شفاف سازی صورت گرفته، پیگیری حقوق هم بیشتر شده است. به عنوان مثال در سال های اخیر صنعت سینما در این زمینه نسبت به بخش های دیگر موفق تر عمل کرده است.
ضمن اینکه ناگفته نماند یکی دیگر از مهم ترین دلایل عدم پیگیری صاحبان آثار به تحلیل هزینه و فایده آنها از پیگیری حقوقی بازمی گردد. ممکن است طولانی بودن روند پیگیری یا مواجهه با افرادی خاص از همکاران یا هر دلیل دیگری، تمایل صاحب اثر را نسبت به پیگیری حق خود کمرنگ کند. به هرصورت ممکن است بخشی از این ملاحظات درست باشد، اما به صورت کلان و از نظر پیشبرد فرهنگ دفاع از حقوق مالکانه در کالاهای فرهنگی قطعا خلل ایجاد خواهد کرد. مساله مهم این است که اگر گروه های ذی نفع اعم از انواع و اقسام آثار فرهنگی برای تحقق حقوق خود تلاش نکنند، حمایت از مالکیت معنوی در ایران ناممکن خواهد بود.
* برگرفته از گفت و گوی ایشان با باشگاه اقتصاددانان
* پژوهشگر حقوق مطبوعات
□
روزنامه دنیای اقتصاد،
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- عدالت به سبک قیصر مسعود کیمیایی/یادداشتی از کامبیز نوروزی
- برگزاری هماندیشی انجمن صنفی ویاودی / شتابِ قانونگریزِ دیجیتال و تلاش برای انتظامبخشی به پلتفرمها
- این دو فیلم مشابهتی ندارند/ یک روایت حقوقی درباره پرونده «قهرمان» در گفتوگو با کامبیز نوروزی
- اختصاصی/ کامبیز نوروزی: کسانی که نمیتوانند قدشان را بلند کنند، پای دیگران را کوتاه میکنند!
- گفت وگوی سینماسینما با کامبیز نوروزی درباره ممنوعیت نمایش فیلم ماهمه با هم هستیم در کرمان
- رامبدجوان و دیگران ؛ حریم خصوصی و باقی قضایا/یادداشتی از کامبیز نوروزی حقوقدان
- قسمِ درست محسن تنابنده/یادداشتی از کامبیز نوروزی حقوقدان
- دریای ملّت و کاسۀ سیما و فوتبال ملّی/انتقاد کامبیز نوروزی از عملکرد تلویزیون در بازی ایران- مراکش
- انتقاد تند کامبیز نوروزی از عملکرد ضعیف تلویزیون درحملات تروریستی امروز
- یادداشت کامبیز نوروزی حقوق دان درباره نامه رئیسی به رئیس صداوسیما
- شجریان و صدایش ماندنی اند بی صداوسیما
- تحلیل جزئیات حقوقی وداع جنابخان از «خندوانه» در سینماسینما / کامبیز نوروزی: سالارزهی حق دارد هر تصمیمی بگیرد
- واکنش کامبیز نوروزی حقوقدان به دانلود غیرقانونی «ابد و یک روز»: سرقتهای ضد فرهنگ
- واکنش یک حقوقدان، درباره «فروشنده» و اظهارات سخنگوی ارشاد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود