سینماسینما، سیدرضا صائمی:
ازجمله متداولترین گونههای سینمای مستند مستندهای پرتره و شخصیتنگار است که دستکم به دو دلیل دارای جذابیت و مخاطب است. یک دلیل درونمتنی که رمزگشایی یا خوانش بیوگرافیک سوژه است و یک دلیل برونمتنی که پاسخی است به کنجکاوی و پرسشهای مخاطب درباره ناگفته و ندانستههای سوژه. اما مستند «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی یک تفاوت عمده با نمونههای مشابه دارد. سوژه مستند نه به شکل مستقیم و برآمده از جایگاه و هویت مستقل سوژه، که به دلیل مجاورت و همراهی با شخصیتی دیگر که میتوان آن را قهرمان پنهان قصه دانست، اعتبار پیدا کرده و شانیت سوژگی یافته است. اگر خانم خدیجه ثقفی همسر رهبر انقلاب نبود، احتمالا این مستند شکل نمیگرفت. درواقع در اینجا پرتره در پرتو شخصیتی دیگر و در نسبت با آن، تشخص یافته و موجب اعتبار اثر میشود. بدیهی است منظور از تشخص، تشخص سوژگی در مستند است، نه تشخص انسانی و اجتماعی. درواقع خدیجه ثقفی به دلیل اینکه همسر یکی از مهمترین شخصیتهای سیاسی- مذهبی معاصر است، به نقطه کانونی مستند بدل میشود، نه به دلیل ویژگیهای فردی و فردیت ویژه. بااینحال او دارای ویژگیهایی است که دقیقا برساخته فردیت اوست و اتفاقا همین فردیت و هویت مستقل بهعنوان یک زن متفاوت در نسبت با موقعیت اجتماعی او بهعنوان همسر امام(ره) برجستهتر شده و جاذبههای او را بهعنوان یک زن معمولی بیشتر میکند. جذابیت مستند هم دقیقا برخاسته و متاثر از همین موقعیت خاص است. به این معنا که خدیجه ثقفی از حیث اجتماعی و اقتصادی و خاستگاه خانوادگی و طبقاتی و حتی ویژگیهای رفتاری و خصلتهای فردی، کاملا متفاوت از امام(ره) است، که یک مصداق مهم آن این است که او دوست نداشت زن ملا شود، اما شیفته ویژگیهای اخلاقی امام(ره) شده و تا آخر بهعنوان همسر پای این انتخاب میماند. این پارادوکس، مهمترین عنصر دراماتیک و چه بسا رمانتیک مستند است که به آن طراوت میبخشد و بازنمایی سوژه را جذاب میکند. این پارادوکس سویه دیگری هم دارد. «بانو قدس ایران» مستند پرترهای است که شخصیت اصلی آن را در قاب نمیبینیم، جز چند عکس و کمی صدایش. او در اینجا هم در سایه قرار دارد و به جای خودش تصویر و تندیسی از او بازنمایی میشود. این نه ضعف، که نوعی تکنیک در روایت سوژه است، اگرچه متکی به موضوع است و عاری از ساختار و خلاقیت فرمیک مستند! روایتی که البته از طریق رمزگشایی از سوژه کانونی به بازنمایی سوژه پیرامونی هم میپردازد و به موازات قصه شخصیت اصلی از تاریخ تحولات سیاسی نیز رمزگشایی میکند.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- معرفی داوران آثار مستند جشنواره بینالمللی فیلم «حوا»
- امر قدسی در بطن تقدسزدایی: تنهاییِ روحِ جهان بیروح/ یادداشت احمد میراحسان بر مستند «بانو قدس ایران» (بخش دوم)
- آغاز به کار «شبکه تخصصی اکران فیلمهای مستند»/ پنج فیلم در «اکران حقیقت» نمایش داده میشوند
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش