سینماسینما، سیدرضا صائمی:
ازجمله متداولترین گونههای سینمای مستند مستندهای پرتره و شخصیتنگار است که دستکم به دو دلیل دارای جذابیت و مخاطب است. یک دلیل درونمتنی که رمزگشایی یا خوانش بیوگرافیک سوژه است و یک دلیل برونمتنی که پاسخی است به کنجکاوی و پرسشهای مخاطب درباره ناگفته و ندانستههای سوژه. اما مستند «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی یک تفاوت عمده با نمونههای مشابه دارد. سوژه مستند نه به شکل مستقیم و برآمده از جایگاه و هویت مستقل سوژه، که به دلیل مجاورت و همراهی با شخصیتی دیگر که میتوان آن را قهرمان پنهان قصه دانست، اعتبار پیدا کرده و شانیت سوژگی یافته است. اگر خانم خدیجه ثقفی همسر رهبر انقلاب نبود، احتمالا این مستند شکل نمیگرفت. درواقع در اینجا پرتره در پرتو شخصیتی دیگر و در نسبت با آن، تشخص یافته و موجب اعتبار اثر میشود. بدیهی است منظور از تشخص، تشخص سوژگی در مستند است، نه تشخص انسانی و اجتماعی. درواقع خدیجه ثقفی به دلیل اینکه همسر یکی از مهمترین شخصیتهای سیاسی- مذهبی معاصر است، به نقطه کانونی مستند بدل میشود، نه به دلیل ویژگیهای فردی و فردیت ویژه. بااینحال او دارای ویژگیهایی است که دقیقا برساخته فردیت اوست و اتفاقا همین فردیت و هویت مستقل بهعنوان یک زن متفاوت در نسبت با موقعیت اجتماعی او بهعنوان همسر امام(ره) برجستهتر شده و جاذبههای او را بهعنوان یک زن معمولی بیشتر میکند. جذابیت مستند هم دقیقا برخاسته و متاثر از همین موقعیت خاص است. به این معنا که خدیجه ثقفی از حیث اجتماعی و اقتصادی و خاستگاه خانوادگی و طبقاتی و حتی ویژگیهای رفتاری و خصلتهای فردی، کاملا متفاوت از امام(ره) است، که یک مصداق مهم آن این است که او دوست نداشت زن ملا شود، اما شیفته ویژگیهای اخلاقی امام(ره) شده و تا آخر بهعنوان همسر پای این انتخاب میماند. این پارادوکس، مهمترین عنصر دراماتیک و چه بسا رمانتیک مستند است که به آن طراوت میبخشد و بازنمایی سوژه را جذاب میکند. این پارادوکس سویه دیگری هم دارد. «بانو قدس ایران» مستند پرترهای است که شخصیت اصلی آن را در قاب نمیبینیم، جز چند عکس و کمی صدایش. او در اینجا هم در سایه قرار دارد و به جای خودش تصویر و تندیسی از او بازنمایی میشود. این نه ضعف، که نوعی تکنیک در روایت سوژه است، اگرچه متکی به موضوع است و عاری از ساختار و خلاقیت فرمیک مستند! روایتی که البته از طریق رمزگشایی از سوژه کانونی به بازنمایی سوژه پیرامونی هم میپردازد و به موازات قصه شخصیت اصلی از تاریخ تحولات سیاسی نیز رمزگشایی میکند.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- معرفی داوران آثار مستند جشنواره بینالمللی فیلم «حوا»
- امر قدسی در بطن تقدسزدایی: تنهاییِ روحِ جهان بیروح/ یادداشت احمد میراحسان بر مستند «بانو قدس ایران» (بخش دوم)
- آغاز به کار «شبکه تخصصی اکران فیلمهای مستند»/ پنج فیلم در «اکران حقیقت» نمایش داده میشوند
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
- قابهای نامتعارف بیمعنی/ نگاهی به فیلم «امیر»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت محمد حقیقت؛ چه کسی به نخل طلا نزدیک میشود؟/ درباره فیلم اول کارگردان زن فرانسوی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
آخرین ها
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- میراث نفرینشده/ نگاهی به فیلم «پنجه آهنین»
- «استودیو جیبلی ژاپن» برنده دومین نخل طلای افتخاری جشنواره کن
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ هنرمند اگر جهانبینی داشته باشد خفه نخواهد شد
- معرفی داوران دو بخش مستند و نماهنگ جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- اکران آنلاین غیرمنصفانه و ناعادلانه است/ چرا «کاپیتان» قربانی شد؟
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- محصول ۵۲ میلیون دلاری سینمای کره؛ ورنر هرتسوگ صداپیشه انیمیشن بونگ جونهو میشود
- قهرمانی مقتدرانه تیم ملی کشتی فرنگی در رقابتهای آسیایی با حمایت همراه اول
- «مجنون آن لیلی» هفته آینده روی صحنه میرود
- اولین حضور بینالمللی «چوپان» در یک جشنواره آلمانی
- بزرگداشت اصغر فرهادی در جشنواره کلمبیایی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- داوران بخش فیلمهای داستانی کوتاه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی معرفی شدند
- «آنیتا، گمشده در اخبار» بهترین انیمیشن کوتاه کلیولند شد/ واجد شرایط رقابت در اسکار
- در چهل و دومین دوره؛ «انگشت طلا» ۶ جایزه از جوایز فیلم هنگکنگ را برد
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- «تمساح خونی» ۴۰ روزه ۱۰۰ میلیاردی شد
- نگاهی به مینی سریال رژیم
- چرا فیلمهای نوستالژی دهه شصتی همچنان محبوب هستند؟
- نیکی مظفری و بهنام شرفی همبازی شدند/ رونمایی از پوستر نمایش «مرگ با طعم نسکافه»
- راهیابی«پیچ تاریخی» به جشنواره بینالمللی فیلم مسکو
- ساخت مستند فرمانده لوطی ها آغاز شد
- اکران «قویدل» در هنر و تجربه
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
- والتر هیل با یک فیلم نوآر برمیگردد/ ادامه بزن بزن در ۸۴ سالگی
- سینمای ایران مسافر کره جنوبی شد
- استخدام ۳ قهرمان کشتی کشور در همراه اول
- «بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند