پایگاه خبری تحلیلی سینماسینما

بعد از پایان مراسم از هنرمندان مختلف گرفته تا مردم عادی به سخنان تند و تیز او واکنش نشان دادند. هرچند که مخالفت با این رفتار کارگردان «به‌وقت شام» بسیار گسترده‌تر از مدافعانش بود، اما بودند کسانی که از حرف‌های کارگردان همیشه معترض دفاع کردند.

عماد افروغ در مقام مدافع این کارگردان معتقد است که نقد و اعتراض آقای حاتمی‌کیا بیشتر متوجه تلویزیون بوده و لبه تیغ سخنان او با عملکرد تلویزیون بود نه جشنواره فیلم فجر. افروغ به «اعتماد» می‌گوید: «خیلی هم طبیعی است که اگر کسی با پتک توی سر شما بکوبد آیا شما از خودتان دفاع نمی‌کنید؟ اگر کسی به شخصیت ایشان توهین کرده باشد آیا از عدالت به دور نیست که ایشان از خودشان دفاع نکنند؟ به نظر من این حق مخاطب است که بداند چه عقبه‌ای بر حاتمی‌کیا گذشته که او این‌چنین ناراحت شده و چنین واکنشی را از خود
نشان می‌دهد.»

نظر این استاد دانشگاه و جامعه‌شناس این است که وقتی برنامه‌ای ساخته می‌شود و گروهی دورهم جمع می‌شوند تا سینما و برنامه‌های آن را به چالش بکشند پس باید متوجه باشند که فیلم مربوطه را مورد ارزیابی قرار دهند نه شخصیت فیلمساز: «متاسفم که اینجا باید بگویم که ما در زمینه نقد بسیار عقب‌افتاده هستیم و این مساله اصلا ربطی به جناح راست و چپ ندارد در نقد فیلم‌هایی که ساخته می‌شود بیشتر چگونگی شخصیت فیلمساز را هدف قرار می‌دهیم تا ساخته او را. من به‌هیچ‌عنوان با نقد آثار مخالفتی ندارم و اتفاقا معتقدم فیلم‌ها را بی‌محابا و تندوتیز نقد کنند اما نه شخصیت فیلمساز را.»

افروغ که سال گذشته جزو هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر بوده و در این دوره نسبت به راهیابی دو فیلم «شعله‌ور» و «امپراتور جهنم» به جشنواره انتقاد جدی داشته و معتقد است یک عده در کشور ما هستند که حاضر نیستند شفاف‌سازی کنند و می‌خواهند وانمود کنند که همه‌چیز درست و عادلانه و سر جای خودش قرار دارد: «اما حاتمی‌کیا اینگونه نیست؛ او همه‌چیز را رک بیان می‌کند. »

افروغ درنهایت به این نکته اشاره دارد که سال گذشته هم به هیات داوران چنین اعتراض‌هایی شده بود و او حق می‌دهد که دلخوری‌ها و ناراحتی‌هایی در این زمینه پیش بیاید.

آخرین ساخته حاتمی‌کیا این‌بار ۳ جایزه از سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر کسب کرد؛ سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری، بهترین موسیقی متن و درنهایت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی؛ اما صحبت‌های تندوتیز حاتمی‌کیا به این موضوع منتسب شد که توقع این کارگردان ۵۶ ساله از جشنواره بیش از این حرف‌ها بوده است. اعتراض جزو جدایی‌ناپذیر کارنامه این فیلمساز است.

حال چه به شرایط جامعه و مشکلات رزمندگان و چه این روزها به سیستم جشنواره باشد. او این‌بار به روی سن آمد و جملات را به اعتراض بیان کرد. البته اگر به سی و چهارمین جشنواره فجر برگردیم به‌روزی می‌رسیم که او با فیلم «بادیگارد» در جشنواره شرکت داشت. همان سالی که پرویز پرستویی جایزه سیمرغ نقش اول مرد را دریافت کرد؛ اما آن شب حاتمی‌کیا در شب اهدای جایزه در برج میلاد حضور نداشت و به‌نوعی اعتراض خود را اعلام کرد که با حمایت پرستویی همراه شد.

این نکته‌ای است که خسرو دهقان در جایگاه یکی از اعضای هیات داوران در مورد برخورد ابراهیم حاتمی‌کیا به «اعتماد» می‌گوید: «راستش را بخواهید از برخورد آقای حاتمی‌کیا در مراسم اختتامیه هم تعجب کردم و هم تعجب نکردم. تعجب نکردم چون چند سالی است که ابراهیم حاتمی‌کیا رویه اعتراضی در پیش‌گرفته و با این نوع برخورد او همه آشنا هستیم؛ اما از صحبت‌های او تعجب کردم چون ضرورتی نمی‌دیدم او این حرف‌ها را در جمع بیان کند. »

دهقان که از منتقدان مطرح سینماست معتقد است که زمانی که ابراهیم حاتمی‌کیا فیلم «هویت» را ساخت برای شناخته شدن او خیلی تلاش کرده: «من هم در فشار هستم گناه که مرتکب نشدم تو را به جامعه مطبوعات معرفی کردم. آن زمان که کسی حاتمی‌کیا را نمی‌شناخت من برای شناخته شدن او تلاش کردم و حالا همه مرا محکوم می‌کنند که این دست‌پروده توست و جالب اینکه او یادش می‌رود در چند قدمی من روی سن مراسم
ایستاده است.

حالا من هیچ کمال تبریزی که رفیق گرمابه و گلستان اوست و در چند قدمی او ایستاده هم مورد بی‌احترامی حاتمی‌کیا قرار می‌گیرد؛ این حریم‌ها و حرمت‌ها نباید شکسته شود واقعا نمی‌دانم این بحث‌ها و صحبت‌ها چه حاصلی خواهد داشت؛ و در تجزیه ‌و تحلیلش مانده‌ام و همین‌قدر هم متاسفم.»

حال دامنه اعتراض‌ او به برنامه «هفت» هم کشیده شد. رسول صدرعاملی و محمدرضا فروتن دو تن از اعضای هیات داوران مهمان رضا رشیدپور یعنی مجری‌ای که نوک پیکان انتقادی ابراهیم حاتمی‌کیا به او برخورد کرد.

صدرعاملی همچنین در جایگاه داور جشنواره در برنامه «هفت» به دفاع از اهدای دو سیمرغ در برخی از رشته‌ها اشاره کرد: «اهدای دو سیمرغ در جشنواره ما مسبوق به سابقه است. دوست داشتیم دو جایزه بدهیم به فیلمسازانی که یکی در سنگرهای جنگ و یکی در آسمان زحمت‌ کشیده بودند.»

به گفته صدرعاملی نشان دادن همدلی و یکدست بودن فیلمسازان دو نسل از اهداف دیگر اهدای سیمرغ‌ها بوده امری که البته محقق نشده است: «می‌خواستیم که آقای حاتمی‌کیا با حالتی پدرانه در کنار بهرام توکلی جوان قرار بگیرند که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. رای اکثریت این بود که کارگردانی هر دو فیلم به یک اندازه شایسته تقدیر است. »

در کنار تمام بحث‌ها و نظراتی که محمدرضا فروتن و رسول صدرعاملی در برنامه هفت داشتند، این منتقد همچنین به شیوه داوری‌های امسال که انتقادات زیادی را به همراه داشت نمره قابل قبولی داده است: «از برآیندی که حاصل‌شده این نتیجه به دست آمده که سطح داوری‌ها موردقبول واقع‌شده. به این نکته هم باید دقت کرد که جشنواره از ابتدا تا به الان همین‌گونه بوده همواره نوسانات و تغییراتی داشته اما در نهایت ظرفیت سینما هرسال همین‌گونه بوده آدم‌ها و فیلم‌هایی هم که ساخته می‌شوند همین هستند ما امسال شق‌القمر نکرده‌ایم.»

دهقان در بخش دیگری از صحبت خود به نکته جالبی اشاره می‌کند و آن اینکه در مجالس عروسی هم حرف و صحبت و حدیث وجود دارد حال اینکه این جشنواره‌ای است که قرار است محصولات سینمای ایران را مورد ارزیابی قرار دهد و چنین بحث‌هایی کاملا طبیعی به نظر می‌رسد.

این عضو هیات داوری در مورد عدم انتخاب بعضی از بازیگران در لیست نامزدی و بی‌توجهی به کیفیت بازی بازیگران ما را به ترکیب هیات داوری ارجاع می‌دهد: «اگر ۳۶۵ نفر را برای ۳۶۵ روز انتخاب کنیم تا در مورد چیزی نظر دهند و تصمیم‌گیری کنند درنهایت ۳۶۵ نتیجه حاصل می‌شود. وقتی گروهی برای داوری انتخاب می‌شوند باید به نظرات آنها احترام گذاشت و نباید اسم خطا را روی نظرات آنها گذاشت.»

او همچنین در مورد بایکوت شدن فیلم «لاتاری» هم صراحتا می‌گوید که اعضای هیات داوران از فیلم لاتاری خوش‌شان نیامد: «فیلم دلپذیری برای‌مان نبود و ما را به هیجان نیاورد؛ نه بازی‌ها و نه قصه فیلم برای‌مان جذاب نبود و این نظر مجموع داوران بود و نظر شخصی من نیست؛ اما فیلم «ابوقریب» ما را به هیجان آورد بااینکه ۳۰ سال از پایان دفاع مقدس می‌گذرد ولی باید بگویم که این فیلم را دوست داشتم چون تاثیرگذار بود و ما را دلواپس شهدا می‌کرد؛ «سرو زیر آب» را هم دوست داشتم؛ اما فیلم «لاتاری» ما را درگیر خود نکرد از فیلم خوش‌مان نیامد به همین سادگی و نباید اسم این را بایکوت بگذاریم و اصلا توطئه‌ای در کار نبوده است.»