سینماسینما، آزاده کفاشی:
داستان «میرزا جواد» آن چنان که راوی می گوید، نمی تواند داستان یک نفرین باشد. مستند «میرزا جواد» بیشتر به تاریخچه ای می ماند از زمان ورود اولین دوربین عکاسی تا روز فتح تهران به دست مشروطه خواهان و روایت آنچه دوربین عکاسی در این دوره زمانی ۷۰ ساله ثبت کرده، یا مسئول وقوعش بوده. دوره تاریخی ای که با هدیه دوربین عکاسی از سوی ملکه ویکتوریا و تزار روسیه به ناصرالدین میرزا آغاز می شود، ولی قطعا با نفرین مادر میرزا جواد عکاس که فرزندش در جریان فتح تهران کشته می شود، پایان نمی یابد. سوال اینجاست که نقش عکس را در یک دوره زمانی ۷۰ ساله، تنها با مرور همه آنچه گذشته و عکس های معدودی که باقی مانده، می توان به درستی دید؟
دوربین عکاسی در همان ابتدای ورودش به ایران وسیله ای می شود برای سرگرمی شاه و درباریان؛ تا اولین تصاویر از کاخ ها و مجالس اعیان و درباریان و زنان حرمسرا ثبت شود. ولی عکاسی در همانجا محدود نمی ماند و به درون جامعه و مردم کوچه و بازار هم راه پیدا می کند. بالاخره هستند خارجی هایی که به بهانه های دیگر به ایران بیایند و عکس هایی از واقعیت های عینی جامعه بگیرند. عکس هایی که در صدر اخبار همان دوران جای خود را پیدا می کنند و می توانند سندی باشند برای یک واقعه، برای ثبت در تاریخ. مثل عکسی که از لحظه اعدام میرزا رضای کرمانی گرفته شد و عکاس جایی هم برای خود و دوربینش در عکس در نظر گرفت. سایه ای از عکاس که در عکس ماندگار شد. عکس بی نظیری که نشانی از پایان دوره ۵۰ ساله سلطنت ناصرالدین شاه بود.
گاهی هم عکس ها خود شروع یک جنبش اجتماعی و سیاسی بوده اند. شاید هم مثل جرقه ای عمل کردند برای انفجار انبار باروت. مهم ترین ماجرا شاید ماجرای مسیو نوز بلژیکی باشد که بست نشینی روحانیون و اتحادشان از همان جا شروع شد. عکسی که از مسیو نوز بلژیکی در مجلس بالماسکه منتشر شد، زمینه را برای اعتراضات علیه او فراهم کرد که در مصدر مدیر گمرکات ایران نشسته بود و روحانیون و اهل بازار چندان دل خوشی از او و اقداماتش نداشتند. اتحادی که علیه او شکل گرفت، به اعتقاد کسروی و ناظم الاسلام کرمانی ریشه انقلاب مشروطیت بود. عکسی که البته تنها یک بهانه بود برای شروع انقلاب مشروطه خواهی و آزادی خواهی. البته گاهی هم عکس ابزاری شده برای پررنگ تر کردن نقشی در زمانه، یا حتی نادیده گرفتنش. مثل عکس های پناه گرفتن مردم در سفارت انگلستان که موجودند و بارها و بارها به آنها استناد شده و عکس های دیگری که هیچگاه از آرشیوهای محرمانه خارج نشدند.
ولی ماجرای میرزا جواد خود ماجرای دیگری است میان هزاران ماجرای مربوط به عکس و عکاسی در یک دوره طولانی ۷۰ ساله. عکاسی که زمانی که جنبش های ولایات در جریان بود، عکس های مشروطه خواهان را تکثیر می کرد. مردم عکس می خریدند تا حمایت خود را از مشروطه نشان دهند. تا با عکس خریدن برای خود قهرمان بسازند. میرزا جواد چند روز مانده به فتح تهران به دست کسانی که دل خوشی از مشروطه نداشتند، کشته شد و نفرین مادرش به دوربین عکاسی بهانه ای شد برای بررسی عکاسی در یک دوره تاریخی ۷۰ ساله؛ دوره ای که اینقدر فراز و فرود دارد که نمی توان به نفرین مادری و قبری که در ابن بابویه مجهول مانده، محدودش کرد.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی میشود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- اساتید ایرانی کارگاههای انتقال تجربه «سینماحقیقت» معرفی شدند
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
- قدیمیترین تصاویر عزاداریها و مجالس آذری زبانها در مستند «صادق الوعد»
- نه فرشتهام، نه شیطان
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- ده جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان» ایرانی/آمریکایی
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟