بیست و پنجمین برنامه «مستندات یکشنبه» که زیرمجموعه سینماتک خانه هنرمندان ایران به پخش فیلمهای مستند میپردازد، در روز یکشنبه ۲۹ مرداد ماه ۱۴۰۲، به نمایش فیلم مستند «سکوت دیگران» ساخته روبرت باهار و آلمودنا کاراسدو محصول سال ۲۰۱۹ اختصاص داشت. پس از نمایش فیلم نیز نشست نقد و بررسی آن با حضور احسان آجورلو (منتقد سینما) برگزار شد و مدیریت این جلسه بر عهده سامان بیات بود.
به گزارش سینماسینما، احسان آجورلو در این نشست بیان کرد: جدا از موضوع سیاسی و اجتماعی این اثر، نکته مهمی که در آن مطرح میشود، یک وجهه انسانی بسیار عمیق است که خیلی با احساسات کاری ندارد. آن وجهه انسانی همان کلمه فراموشی است که دائم در مستند تکرار میشود. کلید واژه فراموشی خیلی انسانی است. زیرا همه ما با آن درگیریم. ما چه چیزی را فراموش میکنیم؟ اتفاقاتی که برای ما، همان خاطرات است. زمانی که بحث از خاطره و فراموشی میشود، به یاد پل ریکور فیلسوف فرانسوی میافتم که کتاب مهمی با عنوان «تاریخ، خاطره و فراموشی» دارد. او در دهه ۷۰ به ایران آمد و درباره کتاب خود سخنرانی هم انجام داد.
او ادامه داد: خاطره فردی شامل هر اتفاقی بوده که برای ما رخ داده است. مثلا افرادی که در فیلم دیدیم، هر کدام خاطراتی از دوران فرانکو داشتند؛ یکی از آنها زندانی بود؛ اما فرد دیگری اصلا زندان نرفته بود. این خاطرات فردی جدا جدا هستند. مشکلی که در این مدل به وجود میآید این است که وقتی یک خاطره تک باشد، شما میتوانید بگویید که او در حال دروغگویی و جعل خاطره است.
این منتقد سینما در ادامه صحبتهایش عنوان کرد: بنابراین خاطرههای فردی نیاز به این دارند که یک خاطره جمعی را بسازند تا تبدیل به تاریخ شوند. یعنی یک خاطره را باید چند نفر تعریف و آن را کامل کنند. این دوستان در این فیلم نیز در حال انجام همین کار هستند. در واقع خاطرات فردی (آنها)، خاطرات جمعی را میسازد. البته این یک رابطه دو سویه است؛ یعنی هر خاطره جمعی را خاطرات فردی باید تایید کند و هر خاطره فردی را خاطرهای جمعی. زمانی که این اتفاق رخ دهد و خاطرات فردی تبدیل به خاطرهای جمعی شوند، میتوان آنها را تبدیل به تاریخ کرد.
او ادامه داد: وقتی دورهای به عفو عمومی میرسد، حاکمیت با این اتفاق نمیتواند به این هدف برسد که مردم موضوعی این چنین را فراموش کنند؛ در واقع در عوض آن فراموشی و خلا باید یک چیزی را در درون مردم جایگزین کند و به آنها بدهد. این نقطه ضعف مستند است که آن طرف ماجرا را به ما نمیگوید و ما متوجه نمیشویم دولت جدید اسپانیا چه چیزی را برای آن اتفاق جایگزین میکند و این پرسش وجود دارد که آنها این خلا تاریخی را چگونه میخواهند پر کنند؟
این منتقد سینما در بخش دیگری از صحبتهایش با اشاره به تجربه مشابه چنین رخدادهایی در ایران گفت: این اتفاق دو مرتبه در ایران رخ داده و همه از آن مطلع هستیم. یک مرتبه در انقلاب مشروطه که دقیقا مشابه همین اتفاق اسپانیا رخ میدهد. به این صورت که بعد از مشروطیت، انگار همهچیز در حال عفو قرار میگیرد. یعنی مردم برای اعتراض بیرون میآیند و به هر نحو حکم مجلس را از پادشاهی میگیرند اما افرادی که به مجلس راه پیدا میکنند، همان کسانی هستند که در دولت مظفرالدین شاه به فعالیت میپرداختند. در نتیجه به فاصله خیلی کمی مجلس به توپ بسته شده و استبداد میخواهد به جای خود برگردد.
آجورلو ادامه داد: مرتبه دوم که مشروطیت دوم نام دارد، وقتی سر کار میآیند اول شروع به اعدام افراد دیگر میکنند. البته با فشار کمتر که شامل شیخ فضل الله نوری و اطرافیانش میشود.
او در ادامه صحبتهایش بیان کرد: اکثرا فکر میکنند جنبشهای آزادی زنان که آنها را از خانه بیرون آورد، از دوره پهلوی اول شروع شده است اما فکر میکنم همین الان حدود ۱۰۰۰ عکس از دوره قاجار و نهضتهایی وجود دارد که زنان آن دوره پرچمدارش بودند. برخی این فراموشی را ایجاد میکنند اما تاریخ هخامنشی را بیرون آورده و به ما میدهند تا جای فراموشی و خسرانی که در دوران قاجار بوده است را پر کند. در این فیلم نیز اگر قرار است دوره ژنرال فرانکو را با یک عفو عمومی فراموش کنیم، باید بدانیم که دولت اسپانیا چه چیزی را به ما میدهد؟ شاید آن چیزی که میدهد مزایای بیشتری دارد. اما به هر حال در فیلم نشان داده نمیشود.
این منتقد سینما در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: به قول پل ریکور فیلسوف فرانسوی، دستکاری خاطرهها میتواند باعث شود تا مخاطبان و کسانی که فکر میکنند خاطراتشان دستکاری شده واکنشهای صریحتری نشان دهند. به صورتی که در فیلم نیز میبینیم مرد عینکی میگوید من نمیخواهم دنبال انتقام باشم، فقط میخواهم عدالت انجام شود. اما در ادامه در سکانسی میبینیم که آقای کارگردان را مقابل مکانی برده و میگوید میدانم که اینجا خانه شکنجهگر من بوده است. یعنی اینقدر تحت فشار قرار گرفته از اینکه خاطرهاش دستکاری میشود و دست و پا میزند که در تاریخ بماند که ناخودآگاه آن انتقام را با عدالتخواهی یکسان در نظر گرفته است.
در ادامه جلسه به حاضرین واگذار شد تا پرسش، نقد و نظر خود را مطرح کنند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شب وقایعنگاری بخارا
- گرامیداشت «لیلی افشار» در خانه هنرمندان ایران
- مستند «پشت شیشه»؛ روایتی از حاشیه نشینی و کودکان کار
- اختتامیه بیستمین جشن تصویر سال برگزار شد؛ مرور ۲۰ سال رویایی/ نیاز به پوست اندازی داریم!
- نمایش فیلمتئاتر «کسی نیست همه داستانها را به یاد آورد» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «پشت شیشه» در مستندات یکشنبه و «پاترپانچالی» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «موشِت»؛ برسون پیامبر سینما است! / سینماگری که به جزییات اهمیت میدهد
- نمایش فیلمتئاتر «مکبث» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- بزرگداشت محمدرضا اصلانی و رونمایی از کتاب «اصلانی به روایت اصلانی»/ محمدرضا اصلانی: آنچه حاصل این سالهاست نه حاصل یک رنج بلکه حاصل یک جنگ عظیم اس
- فیلمتئاتر «دیکته»؛ داوود رشیدی هیچگاه زیر بار سانسور نرفت/ امید تنها راه نجات ما نیست، باید حرکت کنیم!
- نسخه مرمت شده «موشِت» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- در «یک سهشنبه کوتاه» مطرح شد: عوامل با فیلم کوتاهیهای کار اول سخت همکاری میکنند
- سیفالله صمدیان: با وجدانتان به «تصویر سال» بیایید
- آغاز «جشن تصویر سال» با نمایش مستند «کیارستمی مشغول کار است»
- شب محمدرضا اصلانی در خانه هنرمندان ایران
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد