پانصدوبیستوچهارمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش فیلم سینمایی «ارتش سایهها» ساخته ژان پیر ملویل اختصاص داشت.
به گزارش سینماسینما، پانصدوبیستوچهارمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران روز دوشنبه ۱۹ دیماه ۱۴۰۱ به نمایش فیلم سینمایی «ارتش سایهها» ساخته ژان پیر ملویل محصول ۱۹۶۹ اختصاص داشت.
پس از نمایش فیلم حسین میربابا پژوهشگر و نویسنده به همراه کیوان کثیریان منتقد سینما به بررسی این فیلم از زاویه «چشم در چشم ستم» پرداختند.
میربابا در آغاز این نشست گفت: «ارتش سایهها» فیلم پیچیده و برگرفته از روحیات پیچیده انسان است. در واقع همه عناصر انسانی در دل فیلم تنیده شده است. داستان راویان متعدد دارد که برخی قهرمانانی هستند که در بطن داستان هستند، یکی از مسائل محوری که در فیلم مطرح میشود وجدان انسانی و اخلاقی در شرایط فاشیستی است. بحث من بررسی ارتباط بین امر مقاومت و مفاهیم اخلاقی است. درباره صورتبندی مقاومت در فیلم باید بگویم کارگردان در درجه اول یک عنصر اساسی از مقاومت را به ما نشان میدهد؛ مقاومت برگرفته از یک نوع تکثر است ما این تکثر را در ابتدای فیلم میبینیم؛ همانجایی که فیلیپ به یک اردوگاه برده میشود و در آنجا طیفهای مختلفی از افراد دیده میشود، فیلیپ از افرادی از ملیتها و اعتقادات مختلف صحبت میکند که در یک اردوگاه جمع شدهاند.
میربابا با اشاره به اینکه گاهی مقاومت از دل یک پارادوکس بیرون میآید و گاهی این جنگ درونی عنصر اولیه مقاومت را شکل میدهد، اظهار کرد: ما اساسا در فیلم با چند جنگ روبرو هستیم؛ نبرد بین مقاومت و اشغالگران، نبردی در درون جبهه مقاومت و… به گونهای که در طی آنها مرز بین خودی و غیرخودی مشخص میشود ولی یک شکل دیگر از مبارزه را هم میبینیم که این مبارزه شخص با خودش است؛ مبارزهای برای تصمیمهای اساسی که فرد باید در شرایط اضطراری بگیرد و همین موضوع پای اخلاق را پیش میکشد.
این پژوهشگر با بیان اینکه تکثر، تمایز و تفاوت یکی از مولفههای اصلی مقاومت است که در برابر آن یک نوع نگاه وحدتگرایانه کلیشهای دیده میشود، توضیح داد: ما در فیلم نوعی از فرار را میبینیم که این فرار برای زنده ماندن و تداوم جریان مقاومت است. ضمن اینکه ما اعمال غیراخلاقی هم از سوی یکی از کاراکترها با نام فیلیپ میبینیم مثل اعدام انقلابی و دستور قتل ماتیلدا.
وی گفت: ما در اینجا با یک هسته مقاومت مواجهیم، بهطوری کلی مقاومت مبتنی بر ایجاد هستههای اجتماعی مقاومت است، زمانی هستههای مقاومت شکل میگیرند که هدف سیاسی مشخص و در راستای زدودن یک ستم سیستماتیک است در چنین زمانی حتی هستههای مقاومت تبدیل به یک سازمان و نهاد سیاسی با مولفههای حاکمیتی میشوند، به همین دلیل در شرایط خاص خود این سازمان سیاسی که اصولاً در برابر یک بحران بزرگتر قرار میگیرد، میتواند وضعکننده شرایط استثنایی باشد، شرایط خاص جایی اتفاق میافتد که بویی از خیانت و ضربه زدن میآید. پس خود هسته مقاومت یعنی هستهای که بر اساس یک امر اخلاقی شکل گرفته به واسطه کار سیستماتیک و تشکیلاتی میتواند باعث وضعیت استثنایی باشد.
میربابا مطرح کرد: بخش عمده کسانی که در جبهه مقاومت فرانسه بودند افرادی عادی بودند که در انظار عمومی، شهروندان مطیع بودند اما در زیست زیرزمینی خود موثر و فعال بودند.
وی توضیح داد: ما مفهومی به نام اخلاق هنجاری داریم که به سه دسته تقسیم میشود؛ اخلاق نتیجه گرا، وظیفه گرا و فضیلت گرا. ما میتوانیم اینها را در پیوند با کاراکترهای فیلم ببینیم. مثلاً اگر بخواهیم به مرگ ماتیلدا با اخلاق نتیجهگرا نگاه کنیم میبینیم که مرگ درستی است چون قرار است با فاشیست مبارزه کنیم، اما اگر با اخلاق فضیلتگرا نگاه کنیم دو برداشت میتوانیم داشته باشیم؛ یکی مسأله بر سر فضیلت عمومی است که هر نوع قتل نفسی را مردود میداند و دیگری نگاهی است که آزادی را فضیلت میداند. این قتل راه ما را به رهایی باز میکند، ضمن اینکه ما در «ارتش سایهها» با اخلاق جامعهگرایانه مواجهیم؛ این مکتب اعتقاد دارد کاری خوب است که مورد پذیرش جامعه باشد یعنی اگر جامعهای آدمکشی را مجاز میشمارد شما ناچار به پذیرش آن هستید.
این نویسنده با اشاره به بیانات نظریهپردازان سیاسی بیان کرد: از نظر اشمیت، سیاست امری است که حاکم باید در لحظاتی دست به تصمیم بزند، در «ارتش سایهها» هم مشاهده میکنیم ابتدا یک هسته مقاومت شکل میگیرد و بر اساس آن تمایز اساسی بین دوست و دشمن ایجاد میشود، با دیدگاه اشمیت، آدمهایی مثل فیلیپ و لوک که در فیلم رهبران هسته مقاومت بودند، میتوانند در آن واحد تصمیم بگیرند، اعلام وضعیت اضطراری کنند و گاهی حتی به حذف نیروی خودی دست بزنند. این فیلم بیش از هر چیزی روایتی از مواجهه هر کدام از ما با اخلاق و پیچیدگیهای امر اخلاقی است.
میربابا باز هم به نظریه دیگری اشاره و عنوان کرد: بدیو میگوید آن جایی انسان زیر شکنجه وا میدهد که اراده درونی خود را از دست میدهد و خود را از دایره انسان خارج میبیند و البته تلاش حاکم هم همین است که او را به شرایط حیوانی دربیاورد و اتفاقا در این وضعیت هر قانونی بر فرد اعمال میشود. در «ارتش سایهها» مقاومت عبور از پذیرش مفهوم «قربانی بودن» در جو حاکم است از همین رهگذر میبینیم که هیچکدام از کاراکترها نمیپذیرند که قربانی هستند چون نجات پیدا کردن به مثابه قربانی، فرار کردن از وضعیت حاکم است به همین دلیل جبهه مقاومت میدان و وضعیت خود را ایجاد میکند.
وی در پایان گفت: یکی از نکات مهم این فیلم مبارزه درونی افراد و مبارزه شخص با تصمیمش است، ما میبینیم در فیلمی که میتواند بهشدت دلهرهآور باشد از موسیقی متن استفاده نمیشود چون از نظر کارگردان کشمکشها درونی است، از همین رو در بسیاری موارد کاراکترها را در نماهای تکی و تنها میبینیم. تکنیک گزارش گونه ملویل هم به این موضوع کمک کرده و حتی فیلم مستندگونه است. بازیها هم درونگرایانه هستند، چهره بازیگران سرد و یادآور درد آنهاست. در این فیلم فرانسه به مثابه یک زندان بزرگ است؛ در واقع کارگران میخواهد بگوید فرانسه یک زندان به وسعت یک سرزمین است البته بعدش میبینیم که این اشغال پایدار نیست.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شب وقایعنگاری بخارا
- گرامیداشت «لیلی افشار» در خانه هنرمندان ایران
- اختتامیه بیستمین جشن تصویر سال برگزار شد؛ مرور ۲۰ سال رویایی/ نیاز به پوست اندازی داریم!
- نمایش فیلمتئاتر «کسی نیست همه داستانها را به یاد آورد» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «پشت شیشه» در مستندات یکشنبه و «پاترپانچالی» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- «موشِت»؛ برسون پیامبر سینما است! / سینماگری که به جزییات اهمیت میدهد
- نمایش فیلمتئاتر «مکبث» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- بزرگداشت محمدرضا اصلانی و رونمایی از کتاب «اصلانی به روایت اصلانی»/ محمدرضا اصلانی: آنچه حاصل این سالهاست نه حاصل یک رنج بلکه حاصل یک جنگ عظیم اس
- فیلمتئاتر «دیکته»؛ داوود رشیدی هیچگاه زیر بار سانسور نرفت/ امید تنها راه نجات ما نیست، باید حرکت کنیم!
- نسخه مرمت شده «موشِت» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- در «یک سهشنبه کوتاه» مطرح شد: عوامل با فیلم کوتاهیهای کار اول سخت همکاری میکنند
- سیفالله صمدیان: با وجدانتان به «تصویر سال» بیایید
- آغاز «جشن تصویر سال» با نمایش مستند «کیارستمی مشغول کار است»
- شب محمدرضا اصلانی در خانه هنرمندان ایران
- هفتمین برنامه «یک سهشنبه کوتاه» در خانه هنرمندان ایران
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
آخرین ها
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد
- صدور پروانه ساخت غیرسینمایی برای ۴ فیلم کوتاه داستانی