سینماسینما، آرش عنایتی؛
ترکیب زیبایی و نبوغ، به فروغ و طلوع فیلمی انجامیده که انجام و سرانجام آنچه زشتی و پلشتی دولت و ملتی بر گروهی از مردم روا داشتهاند را در روایتی پر ایهام و ابهام مصور کرده است. و آن، واقعهی Vel d’Hiv* یا در واقع هجوم گسترده و برنامهریزی شدهی پلیس فرانسه برای دستگیری و اخراج یهودیان به سوی اردوگاههای کار اجباری و کورههای آدمسوزی است. روایت زمان و زمانهای است که فرانسویان در قامت همدست و همکار شَر ظاهر شدند. آنچه هانا آرنت در هیبت آیشمن و تحت عنوان ابتذال شر دیده است به مراتب روشنتر و صریحتر میتوان در هیئت دولت و ملت فرانسه- آن سالها- به نظاره نشست. برای ترسیم نقش نازیبا و ناپسند فرانسویان و این ننگ تاریخی ملتِ فرانسه، در میانهی دههی هفتاد، و زمانیکه آلن دلون در اوج شهرت و محبوبیت قرار داشت، با جسارتی ستودنی و شکستن شمایل ِ جاافتادهاش -آنچنان که در فیلمهای ملویل و … دیده میشد- و نه فقط در نقشِ بازیگر که در مقام تهیهکننده؛ جوزف لوزی، کارگردان مولفِ چپ گرایی را برگزید که پیشتر به انگِ کمونیست بودن و به بهانهی جنگ سرد (در دوران مککارتیسم) مجبور به جلای وطن شده بود. و صدالبته که از برای نقد خویشتن (اینجا فرانسویان) چه نگاهی بهتر از، نگاه از دریچهی چشم غریبهای دردمند و آشنا با درد؟!
فیلم «آقای کلاین» داستان دلال عتیقهای (آلن دلون) را در سال ۱۹۴۲ و در پاریس روایت میکند که به علتِ تشابه اسمی، با فردی دیگری که یهودی است اشتباه گرفته شده. ادامهی داستان، تلاش او برای یافتن آن کلاین دیگر و زدودن این اشتباه است.
هویت، یکی از مولفههای پرکاربرد و مهم در آثار جوزف لوزی است و در این فیلم هم، جوزف لوزی هنرمندانه به این مهم پرداخته است. فیلم، با نمایی آغاز میشود که در آن زنی برهنه توسط پزشکی معاینه میشود که ظاهرا با معاینهی دقیق ظاهرش (خط لبها، لالهی گوش، سوراخ بینی، فرم دندانها و …) پی به عقیدهی باطنیاش و تطابقاش با مردم قوم یهود میبرد! در سکانس بعدی، وقتی به نمای چهرهی کلاین (آلن دولن جذاب و خوش سیما) میرسیم. این کنش ابتدایی معنایی دوچندان مییابد و تاکید پدر کلاین بر اصالت خانوادگیشان و نَسَبی که از دوره لویی چهاردهم بردهاند و نسبتشان با کلیسای کاتولیک، همه و همه بر ابهام فیلم و ایهام پیرامون شخصیت کلاین میافزایند. تلاقی کاراکترهای دو سکانس ابتدایی (زن و مرد یهودی، ماجرای معاینه/ فروش تابلو) در دو سکانس پایانی و با شخصیت کلاین و ساختار مارپیچی قصهاش چنان دوایر گردابی پیرامون کاراکترش عمل میکنند که هر چه پیشتر میرود بیشتر او را میبلعند. این سیر به نیستی از هستی، از استعارهی کرکس به مار (در نمایی که برای معرفی کلاین در حراجی و ظرفی که برای پنهان کردن پولش انتخاب کرده تا نقاشی مار بر بالای تختخواباش در قصر و اشارهای که «فلورانس» به ویژگی «کلاین» میکند) و روندی که از خریدار به فروشنده، از ساکن به مهاجر طی میکند در این ساختار تبلور یافتهاند.
شیطنت لوزی در دو بخش (نمای نقطه دید کلاین در ورود به قصر و انعکاس تصویرش در آینهی کافه -جایی که پادوی کافه مشخصات فردی هر دو «کلاین» را یکی میداند-) به همراه تصمیم هوشمندانهاش در عدم نمایش چهرهی «کلاینِ» یهودی (در هنگام بازداشت و یا در آن قطعه عکس) بر آتش تردید و توهم تماشاگر میدمد. ظرافت جوزف لوزی در روند دوگانهی زندگی «کلاین»، از خانهی محقری که لانهی موشها شده تا قصر و کنایهای که از نماهای پس از تفتیش منزل «کلاین» میبینیم- فراموش نکردهایم که در آثار او، همواره خانه اشارهای کنایی به کشور بودهاند- بر بارِ استعاری و معنایی فیلم افزودهاند.
در حالی که در هیچیک از نماهای فیلم، نازیها دیده نمیشوند (جز در نماهای داخل کلاب که چهرهی خندان و شاد آنها را میبینیم آن هم در تقابل با نماهایی از زنانی فربه و بزک کرده که قهقهشان هم چندشآور و عذابدهنده است) جوزف لوزی هنرمندانه فضای مه آلود صبحِ خیابانهای پاریس را با اتومبیل، کامیون و افراد پلیسی پر میکند که برای واقعهی Vel d’Hiv تمرین میکنند. دیدن این رزمایش به عوض لحظهی دستگیری، هم بر برنامهریزی دقیق پلیس برای چنین روزی و هم بر همدستی و همکاری مختارانهی فرانسویان با جباران صحه میگذارد. برههای که در آن ملتی با شعار آزادی برابری برادری. آزادانه، نابرابری را بر برادرانشان تحمیل کردند!
* نامی بود که به Velodrome d’Hiver (پیست دوچرخهسواری زمستانه) داده شد. محلی که قریب به ۱۳هزار یهودی که در روز ۱۶ و ۱۷ جولای ۱۹۴۲ توسط پلیس فرانسه و به دستور مقامات فرانسوی بازداشت شده بودند جمع؛ و پس از پنج روز به سوی اردوگاههای مرگ روانه شدند.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- قابهای رنگین از روزگاری ننگین!/ نگاهی به فیلم ۱۹۷۶
- سقوط قهرمان، فروپاشی جامعه/ نگاهی به فیلم «اعدام»
- تبانی ابر قدرتها و تباهی ملتها/ نگاهی به فیلم «در سایه»
- همسویی مدرنیته و سنت در جایگاه قدرت!/ نگاهی به فیلم «اتاق دبیران»
- این همانی سوژه و ابژه/ نگاهی به فیلم «چه کسی برایت آواز میخواند»
- خرافهزدایی علاءالدین!/ نگاهی به فیلم «سیدالمجهول»
- تا ابد، متهم!/ نگاهی به مستند «هارلان: زیر سایه زوس یهودی»
- قانون شفا!/ معرفی فیلم «مورفین»
- بستن باب نسیان و گریز!/ نگاهی به مستند «ما اکنون نخواهیم مُرد»
- در کف شیر نری خونخوارهای/ غیر تسلیم و رضا کو چارهای/ نگاهی به مستند «بازدیدکنندهای از دنیای زندگان»
- پیشنهاد تماشای فیلم: «هیچ ردی باقی نگذار»/ تلاقی هنر و تاریخ
- بلبلانه نعره زن در روی گل، تا کنی مشغولشان از بوی گل/ نگاهی به فیلم «بی رویا»
- ذبحِ بی دلیل منطق در پای احساس/ کوتاه درباره فیلم «ملاقات خصوصی»
- «علفزار»؛ مملو از علف هرز!
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش