سینماسینما، حسین سلطان محمدی
سینماگران سینمای ایران در الگوگیری از رفتار سینمای عمدتا غربی، بی توجه به معیارهای فرهنگی و دینی و عرفی جامعه خودمان رفتار می کنند و انتظار دارند تماشاگران نیز همانند خودشان، از این رفتار، تبعیت کنند. این نکته و همچنین معیارهایی از روند جهانی یکسان سازی رفتار و کردار، باعث شده تا برای رسیدن به همسان سازی نزدیکتر، به انهدام بنیان های رفتاری و فرهنگی داخلی دست یازند و همان اداهای پست مدرنیسم در زیرپانهادن قواعد گذشته را درآورند. این موضوع با توجه به اکران فیلم «تختی» و رسیدن به انتهای زمان نمایش آن، بیشتر قابل بررسی و محک زدن است.
اگر در جامعه غربی رفتارهایی در منظر عموم دیده می شود و افشاگری ها یا گسست هایی اخلاقی و رفتاری برای تماشاگر به نمایش گذاشته می شود، با حال و هوای تجربی و تصویری و حافظه ای مردمان آن سرزمین ها هماهنگ است و متناسب با این نگره ها و برای رسیدن به بیشترین همراهی تماشاگر، آثار تصویری متنوعی ساخته و نمایش داده می شود؛ به گونه ای که رسانه، بالاترین تأثیر را بر آن جامعه می گذارد؛ اما نمی توان همان نسخه را برای جامعه ای با ویژگی های متفاوت پیچید. حتی تصاویر زندگینامه ای – مانند مورد اخیر فیلم «کتاب سبز» – یا افشاگرانه – نظیر فیلم هایی چون «جی. اف. کی» – نیز در آن جوامع، متناسب با باورهای فکری مردم آنجاست و مردم به این آثار به عنوان پارتیزان های فکری که خطوط فکری و فرهنگی ریشه دار در مردم را به هم می زند، نگاه نمی کنند. اما فیلمی مانند «تختی»، تخریبگر اندیشه مردم شده و نوعی ادای فیلمیک و پیامد دلبستگی به سینمای بیگانه بوده است.
در «تختی» برای نخستین بار به صراحت اعلام می شود که او خودکشی کرده بود و نه آن طور که طی نیم قرن به مردم گفته شده بود، به دست رژیم پهلوی «شهید» یا کشته شده است. همین، بسادگی باور مردم به قهرمان ملی بودن این شخص و مبارز دربرابر حکومت گذشته و مردمداری او را به هم ریخته است. ضمن آنکه دقت نشد که در اصول دین اسلام، فردی که خودکشی می کند، در آن دنیا عقوبت سختی درانتظار اوست و فردی عزیز نیست. بنابراین، قهرمانی که در خانواده مسلمان زیسته و مرام پهلوانی از او نقل می شود و رفتارهایی پوریای ولی وار برایمان از او نقل کرده اند، برای مردم عادی در اندازه یک آدم زبون و ذلیل که خودکشی کرده، تنزل یافته است.
تلاش های مذبوحانه صاحبان قلم و سخن در رسانه های گوناگون برای جلب نظر مردم به این فیلم هم اثر نکرد و فیلم، برخلاف انتظار، توفیق لازم را به دست نیاورد. از این تجربه ها کم نداریم که معمولا از این زاویه در سینمای ما به آن اندیشیده نمی شود. در سال ۱۳۸۰، فیلمی اکران شد به نام «رنگ شب»، که در آن، مردی به اشتباه فکر کرده که زنش فاسد است و بنابراین در شهر راه افتاده و شروع به کشتن زنان فاسد می کند و حتی زن خودش را نیز می کشد و در انتها که دستگیر می شود، پلیس به او می گوید که از اول اشتباه کرده و دربرابر پرسش افسر تحقیق که چرا به شک افتادی و زنت را کشتی، به افسر پلیس می گوید که – نقل به مضمون – «خودت وقتی خانه نیستی و سر کار می آیی، چقدر از خانه مطمئنی». بدین ترتیب نوعی شک مزمن و دائمی را به اندیشه تماشاگر می اندازد که باید نسبت به همه چیز و سلامت رفتاری خانه و خانواده، مشکوک بود. آیا تماشاگر ایرانی این نوع نگره سازی را برتافته است؟ مشخص است که نه و شاید یکی از دلایل شکست تجاری «تختی» هم، همین شکست تصویر و باور دائمی نسبت به شخصیتی چون تختی است که مردم بنا بر اندیشه درونی خود، از آن استقبال نکردند و دربرابرش ایستادند. شاید این فیلم اگر در گروه «هنر و تجربه» اکران می شد بیشتر مورد توجه قرار می گرفت و می شد به نظریه خودکشی، به عنوان یک یافته تاریخی نگاه کرد، اما وقتی در اکران عمومی آورده می شود، یعنی حکم یقینی است ولی مردم ایران با هرگونه درگیری با ناهنجاری های اخلاقی، به راحتی نمی پذیرند که چنین یافته هایی مستقیم توی صورتشان کوبیده شود، مانند تجربه ای که در فیلم «رنگ شب» رخ داد!
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- غریبههای آشنا/ تاملی بر فیلم «هارمونیهای ورکمایستر» ساخته بلا تار
- روزگاری رادمردی بود!/ به بهانه بازیهای المپیک با یادی از غلامرضا تختی
- شمایل قهرمانی که بازی را به خودش باخت/ نگاهی به فیلم «شهسوار»
- بدترین فیلمهای ۲۰۱۹، از نگاه منتقدان ورایتی
- جذاب اما نه فوقالعاده!/ نگاهی به فیلم “متری شیش و نیم”
- یک فیلم خیلی خوب ببینید/ نگاهی به فیلم «روسی»
- «اینسرت»/ رئالیسمِ تلخِ بارانی؛ نگاهی به فیلم «سرکوب»
- نمایش و نقد ۲ مستند با موضوع سوریه در کانون فیلم «سینماحقیقت»
- منطق «همه میدانند»/ نگاهی به فیلم «همه میدانند»
- نگاهی به فیلم «قسم»/ اتوبوسی به رسم قسم
- بدون کانسپت/ نگاهی به فیلم «تختی»
- محاکمه در بیابان/ نگاهی به فیلم «قصر شیرین»
- شنیدنِ دوباره یک ترانه عاشقانه شیرین/ نگاهی به فیلم «دوباره زندگی»
- «اینسرت»/ یک فریب شیک؛ یاددداشتی بر فیلم «ایده اصلی»
- ققنوس سوخته/ نگاهی به فیلم «شعلهور»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش
- رونمایی از پوستر انیمیشن «شنگول و منگول» در آستانه اکران