سینماسینما، محمدرضا بیاتی*
نگاهی به آدمهای اطراف خود بیندازید! چند نفر را میشناسید که اختلاف دربارهی شخصیت شهید آوینی برای آنها اهمیت داشته باشد یا دغدغهی میراث او را داشته باشند؟ آرمانشهری که روزگاری آوینیها خالصانه آرزوی ساختناش را داشتند دُکّان قدرت و ثروتِ نوکیسهگان فرومایهی سیاسی شده و دیگر نمیتوان کلامی از آن جانگذشتگان گفت چون همه روی برمیگردانند! نه به دلیل آنکه منتقد آوینی هستند یا اساساً او را میشناسند بلکه روی برمیگردانند چون کسانی که مدعی آوینیها شدهاند اغلب همان کاسبان قدرت و ثروتی هستند که -از نگاه نسلهای بعد- مسئول بسیاری از نابسامانیهای امروزند. آنها که متظاهر به ارزشاند تا میزی را تصاحب کنند یا ویلاهای صد میلیاردی در لواسانات بسازند و به مردمی که استخوان مرغ میخرند از آرمانها افاضات کنند. شما بودید چقدر برای حرف این آدمها تَرِه خُرد میکردید؟ آوینیشناس نیستم. من از او تنها همینقدر فهمیدم که میکوشید در برابر سینمای غرب که استوار بر فلسفه است از امکانِ سینمای دیگری بگوید و در جستجوی چیزی برود که مبنای آن شهود و اِشراق باشد. فهم و تفسیر او را به پژوهشگران و منتقدان وامیگذارم؛ بخصوص آیندگان که کمتر اسیرِ پیشداوریهای ما هستند و احتمالاً مفسران بهتری خواهند بود. اما در مجادلهی بین بازماندگان مرتضی آوینی و سازندگان مستند مورد بحث، مسألهای وجود دارد که ممکن است هر سینماگری که قصد پرداختن به تاریخ را داشته باشد روزی با آن رو در رو شود. سؤال این است که ما در روایت هنری از تاریخ تا چه حد آزادی عمل داریم و تا کجا میتوانیم دخل و تصرف کنیم؟ برخی کوچکترین تغییر را تحریف تاریخ میدانند، عدهای، آمیزهای از واقعیت و خیال را تا آنجا که به اصلِ رویداد یا شخصیت لطمهای وارد نکند مُجاز میدانند، و بعضی معتقدند آنچه مهم است فلسفهی تاریخ است؛ یک رویداد یا شخصیت و یا یک دوران باشد فرقی نمیکند اگر کسی بتواند حقیقت یا باطن آن را روایت کند دیگر میزان تغییر تاریخ اهمیتی ندارد. دربارهی هر کدام از این امکانها و رویکردها میتوان بحث کرد که این یادداشت، مجالی به آن نمیدهد.کوتاه و ساده: بنظر میرسد که هر قدر از زمان حال به گذشتههای دورتر میرویم پایبندی به واقعیت تاریخ یا انطباق با آن کمتر حساسیتبرانگیز بوده است جز در روایت هنری از رویدادها یا شخصیتهای مذهبی؛ اما در زمان حال چه؟ اگر از من و شما چیزی بسازند که متفاوت یا حتی متضاد با آنچه بودیم یا هستیم باشد واکنشی نشان نمیدهیم؟ مسلماً تفسیر واقعیت با تحریف امرِ واقع، تفاوت دارد؛ تصادف دو خودرو در خیابان یک امر واقع است اما زاویهی دید رانندگان، عابران، پلیس و نظرات آنها تفسیر واقعیت. شما میتوانی بینهایت تفسیر از این تصادف داشته باشی اما نمیتوانی امر واقع -که تصادف دو خودرو است- را جعل کنی و بگویی دو دوچرخه در بزرگراه باهم برخورد کردند! بنظر میرسد که آنچه بازماندگان شهید آوینی معترض آن هستند تحریف امر واقع است (بعلاوهی تخلف از حقوق قانونی). گفتهاند دیدگاهها متفاوت است و … آیا صاحبان دیدگاهی که سالهاست-از نظر افکار عمومی- متهم به بستن هر روزنهای برای گفتگوی عقاید متفاوت هستند از روی اعتقاد و احترام به تکثر اندیشهها و تفسیرها اینگونه آثار را میسازند؟! شوخی نابجا و تلخی است. حق بدهید خانوادهی آوینی خشمگین باشند و احساس اهانت کنند. نگارنده براساس تجربهی بیسرانجامِ سالهای گذشته با تلویزیون میگویم که اغلب مدیران در مواجهه با آثار تاریخی کمترین تعهدی به روایت وفادارانهی تاریخ ندارند. آنها -خودخواسته یا در اثر فشار گروههای سیاسی- مایلاند تاریخ را ایدئولوژیک روایت کنند؛ روایت ایدئولوژیک از تاریخ یعنی گزینش و چیدمانی از گذشته که وضعیت موجودِ آنها را توجیه کند؛ از دلِ این نگاه توجیهگر صرفاً محصولاتی تبلیغاتی بیرون میآید که گاهی واقعاً به بقای آن مدیران کمک میکند اما به چه قیمتی؟ به قیمت تیشه به ریشهی فرهنگ و اندیشه زدن! تنها کاری که در آن مهارت دارند.
*فیلمنامهنویس و فیلمساز
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- صدایی که راهنمای آسمانی شدن بود/ به یاد سیدمرتضی آوینی
- نشست همافزایی و تعامل سینمای انقلاب و دانشگاه برگزار شد/ حرکت نوین برای بازنگری سینمای دفاع مقدس
- شهید آوینی را از عمق اندیشه به سطح ظواهر کشاندهاند!
- چرا مستند «آقا مرتضی»، جنجالی و پرحاشیه شد؟
- مردی که بسیار دوستش میداشتم
- نمایش نسخهی ترمیم شدهی ۳ فیلم شهید آوینی
- همسر مرتضی آوینی: تصویری که مطابق میلشان بود، قاب گرفتند و بزرگ کردند
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان»
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی