سینماسینما، محسن جعفری راد
«شعله ور» از نمونه فیلمهایی است که به راحتی میتواند سنگ محک جدی برای تشخیص منتقد و سینمایی نویس حرفهای از کسانی باشد که صرفا خودشان به خودشان عنوان میدهند و کمتر در نشریه تخصصی کار کردهاند و طبعا نمیتوانند با فیلمهایی از این دست که نیازمند زیبایی شناسی و تسلط کافی بر ابعاد مختلف سینما است، ارتباط کافی را برقرار کنند و بدیهیترین و سادهترین راه را انتخاب میکنند.
یعنی کلی گویی درباره همه چیز و مقایسهاش با فیلم «رگ خواب» و سایر کارهای نعمت الله. بدون توجه به این نکته مهم که میتوان از یک زاویه دید مستقل هم به یک فیلم نگاه کرد و جهان معنایی آن را واکاوی نمود.
«شعلهور» یک بدمن به معنی دقیق کلمه دارد که در سینمای محافظه کار ما که اغلب فیلمها کپی از فیلمهای موفق چند سال اخیر هستند، مانند نگینی روی پرده سینماها می درخشد. طراحی این بدمن با نام فرید و با بازی امین حیایی، ریسک بزرگی برای حمید نعمتالله بوده که تماشای فیلم نشان میدهد توانسته از عهده نوشتن و اجرای آن به خوبی برآید.
اغلب خصوصیات منفی در فرید جمع شده، حسود، کینه توز، خودسر، عقده ای، پرخاشگر، انعطاف ناپذیر و … که مجموعه این خصوصایت نشان میدهد از معدود مواردی است که قهرمان یک فیلم، این حجم رفتار ضد انسانی را در خود جای داده است. اما باید دید نعمت الله از «کاشت» این ویژگی ها در شخصیت فرید چه «برداشتی» کرده است. فرید با مادر و سایر اعضای خانوادهاش مشکل دارد، از همسرش جدا شده و تنها یک پسر دارد که با او هم نمیتواند رابطه خوبی برقرار کند، سر محل کار هم مثل یک یاغی عمل میکند و هنگام قرار بچه های دوره دبیرستان هم تقریبا پشت سر همه حرف می زند و البته به این نتیجه میرسد که عددی نشده است. مجموعه این موقعیتها او را به سفری عجیب و غریب سوق میدهد. به زاهدان میرود و مدهوش بافت محیط و لباسهای رنگارنگ و حال و هوای مردم آنجا میشود و میخواهد خیلی سریع کار و بارش را آغاز کند اما بعد از چند روز دوباره یاغیگری و رفتار ضد انسانیاش مجال بروز پیدا میکند.
تا اینجای کار واکنش او به محیط پیرامون در حد پرخاش و حسادت و گلایه در حد ارتباط کلامی بوده اما از زمانی که غواص قهرمان که -همکلاسی دبیرستان او بوده- به سیستان و بلوچستان میشود که پسر فرید هم در هواپیما با او بوده و او را سرلوحه کارهایش قرار داده،کم کم ارتباط بد کلامی جایش را به ارتباط بد عملی میدهد. وقتی پیام های تهدید آمیز برای دستیار غواص میفرستد و به خشنترین شکل ممکن او را میسوزاند.
تا این مرحله از روایت داستان با دو نوع موضع شخصیت رو به رو شده ایم. موضع منفعل اما در عین حال پرخاشگر در حد سطح قضیه که فوقش با مادرش جنگ و جدل لفظی دارد و موضع غیر منفعل و عملگرا که با حضور غواص و دستیارش به اوج خودش میرسد. حالا به اینها اضافه کنید موضع سوم را که هر کاری میکند تا پسرش را به سمت خودش متمایل کند و در واقع او را از قهرمان زندگی اش، یعنی غواص دور کند. ابتدا وسایل امانتی دو جوان غرق شده را افشا می کند تا محلی ها با غواص سر ناسازگاری بسازند و به این شکل او را از زابل بیرون کنند و در مرحله دوم سعی می کند خودش را به پسرش نزدیک کند که در نهایت هیچ کدام جواب نمی دهد؛ پسرش خودش را در حد و اندازه یک غواص می بیند و زیر آب می رود، غواص قهرمان هم از فرودگاه با تماس وحیده برمی گردد و پسر را نجات می دهد و در این میان، فرید معتاد متادون،پا را فراتر گذاشته و کنار بساط مواد با اهالی بومی می نشیند که در انتهای فیلم با قاب بندی تاویل پذیر، میزان حسرت،پشیمانی،حیرت و سرگردانی او را پشت به تصویر می بینیم.
به این ترتیب نعمت الله به کمک هادی مقدم دوست، به شخصیتی پر و بال داده که اغلب ویژگی های یک مرد عوضی یا یک هیولای شکل انسان را دارد اما به مرور مخاطب هم برای او دل می سوزاند و در واقع همذات پنداری می کند. تنها ضعف این سه مرحله که شخصیت پردازی فرید را کامل می کنند، نوع علاقه اش به وحیده است که ناگهان فراموش می شود و بی منطق جلوه می کند و شکل برخوردش با غواص و دستیار که به خاطر بازی آشنای امین حیایی در فیلم های عامه پسند، کمی لحن فیلم را مخدوش می کند اما غیر از این، حیایی در باقی پلان ها به خصوص آنجا که قرار است کمتر حرف بزند و بیشتر نگاه کند و سکوت اختیار کند موفق است و یکی از بهترین بازی ها کارنامه اش را رقم می زند.
از لحاظ ساختاری، نعمت الله طبق انتظاری که از او می رود، عالی عمل کرده است. همه از وسواس کم نظیر او خبر داریم اما در شعله ور این وسواس کاملا در خدمت ساختاری هدفمند و در خدمت محتوا بوده؛ از فرم بصری معنا زا که کاملا با فراز و فرود شخصیت همخوانی دارد،از جمله پلان های کارت پستالی نیمه اول که در تضاد با پلان های ایستا و سرد و ساکن نیمه دوم قرار می گیرد، _ درباره فرم بصری شعله ور، در شماره جدید مجله فیلم به طور مفصل نوشته ام- تا انتخاب لوکیشن های متفاوت و چشم نواز یا هدایت بازیکران فرعی به ویژه امین دارایی که اولین حضور او جلوی دوربین است و کاملا متقاعد کننده رفتار می کند. هر چند بازیگر نقش مصطفی یعنی همان غواص کاملا دم دستی رفتار کرده اما در میان بازی های خوب فیلم، قابل چشم پوشی است- و از همه مهمتر نوع نگاه کارگردان به سوژه که به خوبی یک بدمن را ایرانیزه کرده و با مهندسی جزئیات، فیلمی چشم نواز و گوش نواز ساخته که در جشنواره فجر کمتر مورد توجه قرار گفت اما به مرور جایش را نزد منتقدان باز کرد و این روزها اغلب منتقدان از آن به عنوان بهترین های سال یاد می کنند.
نکته آخر اینکه نکته آخر اینکه ساخت فیلم هایی مثل «شعله ور» و دقت در بافت بصری، یک بار دیگر پتانسیل غنی و سینمایی شهرستان های ایران را برای انتخاب لوکیشن یادآوری می کند. در میان انبوه فیلم های آپارتمانی و عدم توجه به کارکرد لوکیشن و دست کم گرفتن شعور مخاطب و سری دوزی های خوش زرق و برق و فیلم های بزک شده بین المللی- البته در حد لوکیشن های لبنان و ارمنستان و ترکیه!- می توان به لوکیشن های بکر و دست نخورده شهرستان ها توجه کرد. مثلا به سیستان و بلوچستان رفت و «شعله ور» را ساخت و عناصر روایی را با عناصر ساختاری با توجه به جغرافیا و حال و هوایش به خوبی چفت و بست داد.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- صدور مجوز نمایش بینالمللی یک فیلم توقیفی/ فقط خارجیها میتوانند «قاتل و وحشی» را ببینند
- رنج زیر پوست محسن/ در یادبود محسن جعفری راد
- محسن جعفری راد درگذشت
- «طلای قهوهای»، روایتی از پایتخت فندق ایران
- «بی پولی»؛ چالشهای خطرناک یک زوج
- گفتوگو با امین حیایی/ به سرنوشت اعتقاد دارم/ آنچه در مسیرم قرار میگیرد برایم درست است
- آیا عاشقی ضعفی زنانه است؟/ «رگ خواب»؛ روایتی از یک بازی مردانه
- قاتل و وحشیِ فرهنگ
- اطلاعیه دبیرخانه چهلمین جشنواره فیلم فجر/ «قاتل و وحشی» در سال ۹۸ با امضای هفت عضو هیأت انتخاب بازبینی شده است
- همایون اسعدیان: «قاتل و وحشی» در جشنواره فجر ۳۸ بازبینی نشده است
- اطلاعیه دبیرخانه جشنواره فیلم فجر/ «قاتل و وحشی» امکان حضور در جشنواره چهلم را ندارد
- اطلاعیه سازندگان فیلم «قاتل و وحشی»/ تاکید بر نمایش این فیلم برمبنای ساختارهای قانونی
- گرامیداشت یاد علی حاتمی در برنامه سینماتک خانه هنرمندان/ نعمتالله: پا جای پای سنتهای فیلمسازی علی حاتمی گذاشتهایم که پیش میرویم
- کارگردان «رنج زیر پوست»: این فیلم را در حمایت از زنان، دختران و حقوق انسانها ساختهام/ نقد دیکتاتوری مردسالارانه
- مستند «رنج زیر پوست» در گروه هنروتجربه اکران میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان»
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی