خسرو سینایی – زاون عزیز مدتها، اما نه خیلی طولانی؛ ولی طولانی از میان ما رفته است. امروز باید از مردی خوشنام یاد کنیم که هرکسی از او یاد میکند، فقط محاسنش را به یاد میآورد.
من این روزها در فقدان زاون میفهمم چقدر بد است وقتی آدمی خیلی خوب باشد… برای اینکه هرکسی از هرکجا شروع میکند، در نهایت آنقدر خوبیهای آن آدم را مسلط بر زندگی میبیند که من فقط در فیلم «چشمه» آربی آوانسیان متوجه شدم فعالیتهای زاون چقدر خوب است. چون درنهایت همه حرفها در سایه خوبیهای این آدم قرار میگیرد! نمیدانم خوب است آدم اینقدر خوب باشد یا بهتر است کمتر خوب باشد تا کارهایش دیده شود؟!
بگذارید کمی از خاطراتم با زاون بگویم. اولین تصویری که از زاون در ذهن من نهفته است، شاید اوایل دهه ۴٠ بود؛ جوانی با پیکر ستبر نه چاق ولی پر که شلوار و ژاکت جین تنش بود. او من را به محلی مقابل دانشگاه تهران دعوت کرد؛ مثل اینکه دفتر روزنامه یا مجلهای بود و در همانجا با من مصاحبه کرد. آن روز اولین برخورد ما بود. وقتی فیلم «چشمه» ساخته شد، درباره او صحبتهای بیشتری شد و کمکم او را شناختم. اما دوست دارم بگویم میدانید ارزش زاون برای من کجاست؟ آنجایی که به نسل جوان، عشق به سینمای خوب را شناساند. شاید باور نکنید که نشناختن سینما تا چه مرزهای انحطاطی پیش میرود! بگذارید دو، سه مورد را از این نشناختنها برایتان بگویم. من به آقای طالبینژاد ارادت دارم و اینگونه منتقدان را دوست دارم. چون رک، راحت، بیغرض و بدون خردهشیشه حرف میزنند. زاون در فضایی سینما را شناساند که از مسئولان گرفته تا جوانهای علاقهمند، واقعا در دنیای دیگری نسبت به سینما سیر میکردند. سال ۶٣ -١٣۶٢ بود. من فیلم «هیولای درون» را ساختم، اتفاقا خوشبختانه بعد از مدتها آقای امامی را که برنده جایزه جشنواره فجر هم شدند، دیدم. فیلم دو تا جایزه گرفته بود ولی آن را نشان نمیدادند. هرچه پرسیدیم آقا چرا نمایش نمیدهید، کسی جواب درستی نمیداد! بالاخره گفتند مسئولی به وزارت ارشاد آمده که او عاشق این فیلم شده و میخواهد فیلم نمایش داده شود. ولی قبل از هر چیز تمایل دارد تو را ببیند. به دفتر ایشان رفتم. طبق معمول، با چای و شیرینی و میوه پذیرایی شدم، ولی کار آدم راه نمیافتاد! ایشان تمامقد بلند شد. من را در آغوش گرفت و خطاب به من گفت: «سینایی من عاشق فیلمت شدم. باید مردم این فیلم را ببینند». ضمن تشکر، گفتم خیلی خوشحال شدم. او در ادامه گفت: «فقط اشکالی کوچک دارد…». پرسیدم اشکالش چیست. این نکته را بیان میکنم که همه سینما متوجه آن شود. آن مسئول پاسخ داد: « فقط باید لباس آن خانم را عوض کنید، اگر لباس خانم را عوض کنید. همین فردا فیلم را اکران میکنم». من هاجوواج مانده بودم. آن زمان هم از کامپیوتر و اینگونه نرمافزارها وجود نداشت. ضمن اینکه حجاب بازیگر فیلم، خانم شهلا میربختیار، مشکلی نداشت. مجبور شدم حدود یک ساعت دراینباره صحبت کنم که امکانش نیست. در همه فیلم چنین لباسی تن خانم هست و اگر بخواهم چنینوچنان کنم، کل فیلم را باید از نو بسازم!!
دست آخر گفت: «آقای سینایی من فیلم شما دوست داشتم، میخواستم نمایش داده شود؛ اما شما سرسختی به خرج میدهی و نمیخواهی با ما راه بیایی». خلاصه هر کاری کردم، دیدم متوجه موضوع نمیشود. درنهایت ۴٠ دقیقه از فیلم را بریدیم و درنهایت در سالنهای سینما به نمایش درآمد. یعنی آن مسئول محترم نمیدانست چه بلایی بر سر فیلم آورده. حالا در این فضا زاون درباره سینما و شناخت آن آموزش میداد. یعنی اگر آن مسئول با قواعد سینما آشنا بود، چنین بلایی سر فیلم من نمیآورد. بگذریم… .
چند روز پیش من اصفهان بودم. در آنجا چند فیلم را در سالن به نمایش گذاشته بودند. داشتم از پلهها پایین میآمدم که یکدفعه خانمی به من گفت آقای سینایی، من ایدهای دارم و برایم مهم است که به شما بگویم. نظرتان را الان بگویید. چون میخواهم سریع فیلمنامه آن را بنویسم. گفتم خانم من الان گرفتارم. ولی این شماره من است. به تهران رسیدم لطفا به من زنگ بزنید. تا اینکه با اصرار پیامک فرستاد و تماس گرفت. گفتم ایدهتان چیست؟ گفت میخواهم فیلمی درباره انسان و جهان هستی بسازم! پرسیدم خب، شما تا حالا چندتا فیلم ساختهاید؟ گفت من تا حالا فیلمی نساختهام. این اولین فیلمی است که میخواهم بسازم. پاسخ دادم والله من بعد ۵٠ سال کارکردن اگر میخواستم چنین فیلمی بسازم دستکم سه، چهار سال فلسفه میخواندم و تحقیق میکردم. حالا شما هنوز شروع نکرده میخواهید چنین فیلمی بسازید؟!
غرضم از گفتن این موضوع این است که برخیها تصور مبهمی از سینما دارند که ناشی از نشناختن است. یا مدتی قبل با جوانی مواجه شدم که میگفت آقای سینایی، من پول ندارم، ولی سوژهای دارم که حتما باید آن را بسازم. گفتم آن سوژه چیست؟ گفت حمله اسکندر به ایران! گفتم بودجه و پول ندارید حالا میخواهید درباره حمله اسکندر به ایران فیلم بسازید؟!!! گفت نه با این وسایل دیجیتال میتوان کار کرد. گفتم میدانی در دیجیتال برای هر دو ثانیه چقدر از شما پول میگیرند؟
اینها را گفتم تا به زاون برسم. او کاری را که من در سالها دیدم، انجام میداد. او بارهاوبارها درنهایت لطف، من را به اصفهان دعوت میکرد و همیشه میدیدم چگونه حسی توأم با علاقه و محبت را به شاگردانش انتقال میداد. با اینکه او به سینمای خوب علاقهمند بود، یعنی در عین علاقه به فیلم «چشمه» که در زمان خودش سینمای روشنفکرانه بود، به سینمای فردین و ارحام صدر احترام میگذاشت. من شخصا احساس میکنم عشق به سینما در زاون، عشق به انسان بود و انسانی رفتارکردن. در اواخر دهه ۴٠ با کسی آشنا شدم که چقدر میتواند انسانی و با محبت رفتار کند و درعینحال، روی عقاید خودش بماند. یادم هست بارهاوبارها از من پرسیدند در برنامههای تلویزیونی دوستداری با چه کسی صحبت کنی که میگفتم زاون. زاون سؤالهایش را مطرح میکرد و در اوج ملایمت، من جواب میدادم. اگر قانع میشد، میپذیرفت و اگر قانع نمیشد، لبخندی ملیح، با آن نگاه شیطنتآمیز و معنیدارش میزد و به من نگاه میکرد یعنی قانع نشدم. میگفت خب، آقای سینایی قانع نشدم برویم سر موضوع دیگر. آنوقت حسی را به من میداد که نسبت به دوست خوب و انسان شفاف دارم. از او یاد میگرفتم چه نکاتی در فیلمهای من احتمالا ضعفهایی دارد که آنها را خودم حس نکردهام. ولی او که حس میکرد، انسانی و بامحبت به من منتقل کرد که من با خیال راحت میپذیرفتم. این خیلی با رفتارهای غیرشفاف فرق دارد. وقتی فیلم «عروس آتش» را ساختم، دوستی نوشت این فیلم به آن میماند که به مردم بگویید پوست موز در خیابان نیندازید؛ برای اینکه پایشان میرود روی پوست موز و لیز میخورند! من هر چه فکر کردم این آدم چه میخواهد بگوید متوجه نشدم! خب، این سازنده نیست. درعوض در برابر این نگاهها، زاون شخصیتی بود که راحت نکات فیلم من را طوری به من تذکر میداد که خودم ترغیب میشدم بیشتر بدانم. بهاینترتیب زاون برای من انسانی خوب بود و امیدوارم ادای دینی کرده باشم برای زاون عزیز. چون در زمانی که زاون در بیمارستان بود و بعد فوت کرد، من به دلیل جراحی ستون فقرات شرایط جسمی خوبی نداشتم و نتوانستم در بیمارستان او را ببینم یا در مراسم تدفینش شرکت کنم. حالا فقط میخواهم بگویم زاون، خیلیها دوستت داشتند، من هم یکی از آنها… من دوستت داشتم. چون قبل از هر چیز انسان بودی… انسان خوبی بودی… انسانی بودی که در محدوده توانت سعی کردی آنچه را میتوانستی برای آنچه که عشقت بود، به جوانان این مملکت منتقل کنی. خیلی حرفها برای زاون هست. فقط یک نکته مانده در فیلمی که خانم امامی ساختند، آنجایی که زاون جلو کتابخانه نشسته و اسم من را بهعنوان کسی که با فیلمفارسی مسئله دارد مطرح میکند، کنارش عکس یک فیلمساز اتریشی است که همکلاسی من بود. وقتی با یک گروه توریستی به ایران آمد، به من گفت خسرو من میتوانم یک فیلم با خودم به ایران بیاورم. گفتم به شرطی که مورد نداشته باشد… خلاصه یک فیلم آورد که مجبور شدیم یک پلان آن را دربیاوریم و زاون فیلم را در شهرکرد نمایش داد. اسم آن فیلمساز را بچههای شهرکرد بزرگ روی بنر نوشتند که خیلی خوشحال شده بود. او هم بنر را با خودش به اتریش برد و پس از آن ماجرا چهار یا پنجبار به ایران آمد. یک بار به او گفتم میشل چیکار داری دائما به ایران میآیی؟ گفت خسرو آن گرمایی را که در این مملکت از عواطف مردم احساس کردهام و شوروشوقی که میان جوانان سینماگر دیدهام، مدتهاست که نیست. این دستاورد زاون بود. یعنی زاون خوشحال بود بتواند این گرما را میان آدمها و انسانیت توسعه دهد حتی اگر با یک خارجی سروکار داشت. بنابراین دوست دارم اسم این مطلب را بنویسم «انسان خوب سینمای ایران». ولی بههرحال، یادش بهخیر و خوشحال باشیم که از آدمهای خوب یاد میکنیم و قدر زندههای خوب را هم بدانیم.
منبع: شرق
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- در نکوداشت زنده یاد «خسرو سینایی» مطرح شد: سینایی در سینما شرافتمندانه زیست/ سینایی بنیانگذار مستند پرتره بود
- نکوداشت زنده یاد خسرو سینایی در موزه سینما
- به یاد خسرو سینایی؛ پخش «مرثیه گمشده» از شبکه مستند
- ویدئویی از مصاحبه با ناصر ممدوح به مناسبت زادروزش
- اعلام سه نکوداشت دیگر در «نقش ماندگار» چهلمین جشنواره فیلم فجر/ آغاز بلیت فروشی سینماهای مردمی از صبح فردا
- آهوان گم شدند در شبِ دشت…*/به یاد خسرو سینایی در دومین زادروز بیحضورش
- گرامیداشت یاد کارگردان فقید «عروس آتش» در سینماتک خانه هنرمندان ایران/ سینایی، اصیلترین فیلمسازی که میشناسیم
- نسخه مرمت شده «عروس آتش» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- روایت دیدار با اعضای «سینمای آزاد اصفهان»/ شیداهایی که حالا حوصلهشان ابریشده
- معیریان در آستانه روز ملی سینما با موزه سینما مطرح کرد/ حاتمی میگفت عبدالله اسکندری و جلالالدین معیریان شمس و مولانا هستند
- حقایقی درباره جزیره رنگین خسرو سینایی به بهانه نمایش آن از شبکه چهار
- سهمی دیگر برای سینمای ایران از بخش جلوهگاه شرق
- انتشار گفتگویی منتشرنشده از محمدعلی کشاورز/ هر فیلمی که بازی میکنم خودم را محاکمه میکنم که آیا کاری که کردم درست بوده
- عکسی که فرح اصولی از فیلم «زنده باد…» منتشر کرد
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش یازدهم
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود
- انتشار پوستر «آن دو» با تصویری از لحظه شهادت کاراکتر اصلی
- دبیر هفتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران منصوب شد
- صدور پروانه ساخت غیرسینمایی برای ۴ فیلم کوتاه داستانی
- ادامه اجرای «سهخواهر» در تالار مولوی
- یک واقعگرای بیرحم؛ دل تورو درباره میازاکی چه نوشت؟/ سینماییهای فهرست تایم ۲۰۲۴
- راهیابی ۳ فیلم کانون به جشنواره بینالمللی کودکان لکنوی هند
- تمدید فراخوان دومین جشنواره ایده تا محصول صنعت ارتباطات
- فراخوان تأمینکنندگان گوشی همراه
- «هیس» در فستیوال «روسکایا کلاسیکا» روی صحنه میرود
- کنایه کارگردان «آپاراتچی» به تبعات استفاده نکردن از تبلیغات ماهوارهای
- «گالیله» با ۳ اجرا ۳۰۰ میلیون فروخت
- کیانو ریوز در فیلم جدید روبن اوستلوند بازی میکند