سینماسینما، علی ظهوری‌راد
«تالان» مستندی با یک موضوع آشنا یعنی خشک‌سالی و کم‌آبی است، اما فیلم‌ساز به جای پریدن از این شاخه به آن شاخه و کلی‌گویی، سعی کرده با بررسی همه‌جانبه این موضوع در یک جغرافیا یعنی استان خراسان که هم جمعیت شهری و هم جمعیت کشاورز دارد، تاثیر مخرب این مسئله را به‌خوبی نشان دهد و تا حد زیادی هم در این کار موفق بوده است.
«تالان» ساختار ساده‌ای دارد. کارشناسانی که رو به دوربین در مورد کم‌آبی، دلایل و پیامدهای آن صحبت می‌کنند، تصاویری از کشاورزان که از تاثیر بی‌آبی بر زندگی خود می‌گویند، تعدادی تصویر آرشیوی و گفتار متنی با صدای گرم مسعود رایگان که هر جا لازم است، اطلاعات لازم را به ما برای فهم بیشتر موضوع فیلم می‌دهد. اما قدرت «تالان» این‌جاست که با این ساختار ساده تبدیل به مستندی حوصله‌سربر نمی‌شود. استفاده به‌جا و به‌اندازه از هر یک از این عوامل و استفاده از یک تدوین خوب و منطقی باعث جذاب شدن آن شده است تا اگر کسی واقعا دغدغه بی‌آبی را دارد، برای فهمیدن ریشه‌های آن تا انتها این مستند را ببیند.
کارگردان «تالان» خواسته مستندش را به زنگ خطری برای بحران آب و فراتر از آن، باقی ماندن کشور ایران به عنوان یک کشور که گویا همه ساکنانش در خواب هستند (و چند بار در مستند به این مضمون اشاره می‌شود) تبدیل کند. ایرانیانی که نمی‌دانند ممکن است نسل بعدی آن‌ها مجبور باشند به عنوان شهروند درجه دوم در کشور دیگری زندگی کنند. در خلال مستند صدای دو گوینده را می‌شنویم که اخبار مربوط به کم‌آبی، چاه‌های غیرمجاز، خشک‌سالی و مشکلات کشاورزان را با لحنی خالی از احساس درست مثل گویندگان خبر می‌خوانند. این بی‌احساسی شبیه ناقوسی توخالی است که گویا قرار نیست هیچ کسی را از خواب غفلت بیدار کند. انگار کارگردان با گذاشتن این صداهای بی‌احساس در مستند خواسته طعنه‌ای به وجدان خواب شهروندانی بزند که پایداری این سرزمین را که در گرو حل مشکل آب است، از دولت‌مردان خود مطالبه نمی‌کنند.
مهم‌ترین نقطه قوت «تالان» بخش تحقیقی آن است. همان‌گونه که گفته شد، این مستند تنها کم‌آبی را در استان خراسان بررسی می‌کند و در این بررسی هم نمی‌خواهد با کلی‌گویی و زدن حرف‌های تکراری، تنها با بیان مسائل آب‌وهوایی سر و ته قضیه را هم بیاورد. «تالان» با بررسی وضعیت کشاورزی در دشت مشهد از سال ۴۵ تا حال حاضر و هم‌چنین بررسی بیشتر نظریه‌های مربوط به بحران آب، تمام تلاشش را برای ارائه یک تصویر تمام‌عیار از این بحران انجام داده. انتخاب کارشناسان هم به شکلی بوده که به‌اصطلاح کسی یک طرفه به قاضی نرود و همین مسئله باعث شده ما با تنوع دیدگاه‌ها در این زمینه آشنا شویم و جالب این‌جاست که همه این دیدگاه‌ها درنهایت یک حرف را می‌زنند؛ این‌که نابودی ایران به دلیل خشک‌سالی امری حتمی است.
در «تالان» سعی شده مخاطب نه‌تنها از نظر علمی این مسئله، بلکه از نظر احساسی هم درگیر ماجرا شود. صحنه پر کردن چاه غیرمجاز کشاورزی که او از سر استیصال خود را در آن می‌اندازد تا در آن دفن شود، اما نجاتش می‌دهند، در کنار چند صحنه دیگر از صحبت‌ها و گلایه‌های این کشاورزان، یا صحنه‌هایی که از حاشیه‌نشین‌های مشهد فیلم‌برداری شده، همه از نظر احساسی مخاطب را درگیر خود می‌کند، اما این هوشمندی هم وجود داشته که «تالان» به ورطه احساسات نیفتد. این صحنه‌ها با تدوین خوب فیلم در طول آن پخش شده‌اند تا هر جا لازم است، شاخک‌های احساسی مخاطب تحریک شود.
«تالان» سعی دارد ریشه‌های کم‌آبی، دلایل تداوم آن، راه‌حل‌های برون‌رفت از این بحران و عواقب ماندن در این وضعیت را بیان کند. بیان تمام این‌ها در یک زمان کوتاه کار راحتی نیست، اما تالان سعی کرده این کار را بکند و تا حد زیادی موفق هم بوده است. ساخت مستند‌هایی هشداردهنده که بو و خاصیتی داشته باشند و بتوانند توجه‌ها را به خود جلب کنند، اصلا آسان نیست. مستند‌هایی که به شکل تولید انبوه و تنها برای صرف بودجه ساخته می‌شوند، این روزها همه جا پیدا می‌شوند و قطعا تولید آن‌ها عرصه را بر امثال «تالان» تنگ کرده، اما ناامید نشدن و تلاش برای رساندن پیامی مهم به همه ایرانیان، قطعا چراغ راه تیم سازنده «تالان» برای تولید این اثر بوده.
در آغاز و پایان فیلم با تصویر پیرمردی روبه‌روییم که در یکی از کهن‌ترین قنات‌های ایران که در یونسکو هم ثبت شده، قدم می‌زند. این قدم در پایان فیلم به پایان قنات و محلی که قنات به روی زمین می‌رسد، ختم می‌شود و پس از آن تونل سیاه، نور چشمان بیننده را کور می‌کند. شاید این پیام فیلم‌ساز است که می‌خواهد
بگوید این تاریکی‌هایی که به خاطر کم‌آبی در راه آینده کشور ما وجود دارد، با هوشیاری و اندیشیدن به راه‌حل‌ها می‌تواند حل شود. هر چند آن‌چه در طول مستند می‌بینیم، این امید را کم‌رنگ می‌کند، اما همیشه امیدوار بودن بهترین انگیزه برای ادامه مسیرهای سخت است و «تالان» هم از ما می‌خواهد امیدوار باشیم.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- چهار فیلمنامه پروانه ساخت سینمایی گرفتند
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد می‌کند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی می‌شود
- خبرهای تازه از «اکران حقیقت»/ نمایش چهار مستند در بهمن ماه
- صنوبرهایِ شیرین، در همنوازیِ عشق
- مستندهای بخش مسابقه اصلی «ایدفا» معرفی شد
- شهرت یا آرامش / مستند «مزرعه کلارکسون»؛ پیچوخمهای مزرعهداری
- یک هشدار زیبا / مستند «سالی که جهان تغییر کرد»؛ حال خوش طبیعت وقتی انسان در قرنطینه بود
- قدیمیترین تصاویر عزاداریها و مجالس آذری زبانها در مستند «صادق الوعد»
- نه فرشتهام، نه شیطان
نظر شما
پربازدیدترین ها
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- مرگ ناگهانی و غم انگیز بازیگر خردسال فیلم یه حبه قند
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمیتوانند اجاره خانهشان را بدهند
- صحبتهای رئیس هیئت داوران جشنواره برلین/ همه فیلمها سیاسیاند
آخرین ها
- جایزه بزرگ اسکار کسبوکارهای خاورمیانه به همراه اول رسید
- دو تصویر از تاریخ دوبله ایران
- جشن ۱۹ سالگی کانون ادبی زمستان برگزار شد؛ اهدای مدال سال به شهره سلطانی و مهدی یغمایی/ ایرج مهدیان تجلیل شد
- «مسیح پسر مریم» مینی سریال شد
- معرفی نخستین برندگان جشنواره برلین؛ جایزه بزرگ بخش مسابقه نسل به فیلم ایرلندی رسید
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ خستگی از ما به نسل بعد از ما منتقل شده/ در زیر زمین، شهر دیگری وجود دارد
- نگاهی به سریال تاسیان؛روزی روزگاری ایران
- معرفی پلتفرمهای هوشمند سلامت همراه اول بهعنوان اپلیکیشنهای برگزیده
- انتقاد سازندگی از گفتوگوی کمال تبریزی با ایسنا/ داوران بر اساس مصلحت رای دادند نه کیفیت
- وداع با صدای ماندگار دوبله؛ بدرقه منوچهر والیزاده به خانه ابدی/ دوبلوری بدون جایگزین
- لوئیس بونیوئل فیلم‌ساز در تبعید و صدو بیست و پنج سالگی
- فوت یک هنرمند پیشکسوت؛ عبدالرضا فریدزاده درگذشت
- شاهپور هنوز هست
- فیلمی در نوبت عید فطر به اکران اضافه نمی‌شود/ اسعدیان: پیشنهاد شورای صنفی نمایش برای بلیت، بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان بود
- از دنیای عجیب، اما نه چندان عجیب سینما/ کارگردانانی که نمیتوانند اجاره خانهشان را بدهند
- با دستور وزیر ارتباطات، پروژههای ارتباطی همراه اول در روستاهای استان قزوین افتتاح شد
- جشنواره علیه جشنواره
- جایزه تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر / گزارش تصویری
- گامی دیگر در جهت حذف سینما از سبد خانوادهها/ افزایش قیمت بلیت؛ ضربه مهلک به سینمای ایران
- مدیرعامل بهمن سبز: چه کسی بلیت ۲۲۰ هزار تومانی پیر پسر را میخرد؟!
- انتقاد صریح کمال تبریزی و علیرضا رییسیان از بهرام رادان
- اعطای تندیس «سازمان سبز برتر» به همراه اول
- پنجمین دوره «طرح پژوهانه همراه» با حمایت از دانشجویان نخبه کلید خورد
- نگاهی به سریال «جانسخت»؛ منتظر غافلگیری بمانیم یا نه؟
- کنسرت نمایش «ژن زامبی» از فردا میآید/بلیت ۵ روز اول به پایان رسید
- «نبض» روی میز تدوین
- نسخه ویژه نابینایان «مادیان» با صدای رعنا آزادیور منتشر می‌شود
- منوچهر والیزاده درگذشت
- ۱۲ نقشی که برنده اسکار شدند اما قرار بود به بازیگران دیگری داده شوند
- آیا باید از اینفلوئنسرها ترسید؟
