مجموعهای از دنیاهای گوناگون درون تکتک انسانها را میتوان در فیلم دید.
سینماسینما، ساسان گلفر:
امکاناتی که سینمای مستند برای بیان و طرح موضوع و تعمق و تعامل در اختیار سازندگان و مخاطبان میگذارد، اگر نگوییم نامحدود و نامتناهی، دستکم بسیار پربار و سرشار و فراتر از امکانات فراوان سینمای داستانی است. محمد جعفری، کارگردان، تهیهکننده، پژوهشگر، طراح، تدوینگر و راوی فیلم «کارنامه بنیاد کندی» در حد توان خود از این امکانات برای خلق یک اثر مستند مردمنگارانه بهره برده و درمجموع اثر قابل توجه و تاثیرگذاری پدید آورده است که تماشاگر را کمابیش بهآسانی با خود همراه میکند، شمهای از «دنیای» تک تک شخصیتها و شاید «سرنوشت و روزگار» یک قوم را به آنها میچشاند و درنهایت او را با دست پر و چشم و ذهنی همچنان درگیر از سالن نمایش یا از مقابل صفحه نمایش خانگی به بیرون میفرستد.
سومین مستند بلند سینمایی محمد جعفری و آذر مهرابی از محصولات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان سینمایی که سال ۱۳۹۴ در بخش رقابتی مستند سیوچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر شرکت داشته و بهتازگی در بخش هنر و تجربه به روی پرده سینما رفته، از یک سو حالوهوای مستندی اجتماعی را به خود گرفته و از سوی دیگر به حیطه مستند مردمنگارانه پا گذاشته است. پرداختن به مسائلی همچون بحران مهاجرت از شهر به روستا و حاشیهنشینی، خشکسالی، پیامدهای جنگ، کنترل جمعیت و تغییرات نسلی این اثر را در حوزه مستندهای بر محور معضلات اجتماعی قرار میدهد. از سوی دیگر تصویر کردن مراسم آیینی و رسومی کهن و خاص که در آستانه دگرگونی و فراموشی قرار گرفتهاند، ازجمله عروسیهایی که در گوشه و کنار فیلم دیده میشود و همچنین یک مراسم ترحیم و مراسم یادبود دیگری در گورستانی دورافتاده، نگاهی مردمشناسانه و فرهنگمدار به فیلم و فیلمساز میبخشد.
ساختن فیلمهای مردمنگاری آنگونه که دیوید مکدوگال در مقدمه مقاله «فیلم مستند مردمنگاری» خود شرح داده است، از نوعی مستندسازی حرکات بدن و فرهنگ مادی آغاز شد و با از سر گذراندن تحولات متعدد به مجموعه راهبردهایی چون آموزش، شرح و تفسیر، روایتگری، مشاهده، بیان شاعرانه و حدیث نفس برای بازنمایی تجربه اجتماعی انسان رسید. ژان روش، سینماگر مردمشناس بزرگ فرانسوی، از بالدوین اسپنسر بهعنوان نخستین مستندساز مردمنگار یا قومنگار دنیا یاد کرده که در سال ۱۹۰۱ از مراسم رقصهای موسوم به «باران و کانگورو»ی بومیان بدوی استرالیا فیلمهایی گرفته است. اما دیوید مکدوگال اثری مقدم بر آن پیدا کرده و گفته است که نخستین فیلم مردمنگاری تاریخ سینما، اثری است از اف. رنیو که فن سفالگری بومیانی از شمال غربی آفریقا را که به پاریس آمده و در نمایشگاه موسوم به «استعماری» سال ۱۸۹۵ میلادی شرکت کرده بودند، به تصویر کشیده بود. بههرحال، ردپای نخستین مستندهای مردمنگارانه ایران را میتوان در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی یافت، زمانی که آثاری همچون «گود مقدس» هژیر داریوش و «شقایق سوزان» هوشنگ شفتی زیر نظر وزارت فرهنگ و هنر وقت ساخته میشد. این نوع مستندسازی در ایران در دهههای بعد مراحل تحول و تکامل و بلوغ و پختگی را طی کرد و دستکم سه نسل از مستندسازان مردمنگار را پدید آورد. نام تعدادی از این مستندسازان را میتوان در سیاهه تشکر وزین پایان فیلم «کارنامه بنیاد کندی» دید و حدس زد که احتمالا به سازندگان این فیلم مشاوره یا راهنمایی دادهاند.
محمد جعفری، فارغالتحصیل رشته کارگردانی سینما از دانشکده هنرهای دراماتیک و دارنده نشان درجه دو هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و آذر مهرابی، تحصیلکرده کارشناسی ارشد رشته ادبیات نمایشی دانشگاه هنر که نامش هم بهعنوان تصویربردار در عنوانبندی پایان فیلم آمده و هم در کنار جعفری در مقام کارگردان، در این فیلم به میان ساکنان روستایی رفتهاند که درواقع به شکل قبلی وجود خارجی ندارد. هیچکدام از خانوادههای قبلی ساکن روستای «بنیاد کَندی» (نامی بامسما؛ مرکب از واژه کهن پارسی «بنیاد» به معنی ریشه و اساس و واژه «کند» در زبان آذری، به معنی «روستا» و همچنین «شهر» که برگرفته از زبان سغدی است) که جعفری حدود ۴۰ سال پیش و در دوران خدمت سربازی در مقام «سپاهی دانش» دو سال را در آن گذرانده و به کودکانش سواد آموخته، دیگر ساکن آن روستا نیستند. عشایر مغان، خانههای آن روستا را که رودخانه پرآب کنارش به مسیلی خشک بدل شده است، خریدهاند و ساکنان قبلی اکنون از ریشهها بریدهاند و پراکنده شدهاند و هرکدام در حاشیه شهری دور سکنا گزیدهاند. «کارنامه بنیاد کندی» آن عده از کودکان سابق روستا را که هنوز زندهاند و در دسترس، یک به یک کشف میکند و ترکیبی از عکسهای کهنه، فیلمهای هشت میلیمتری و دستخطها، نقاشیهای کودکانه و صدای ضبطشده بر کاست را در کنار تصویر امروزشان میگذارد تا خاطرات دورانی را به یاد بیاورند و جملهای از آقا معلم سابق را که در فیلم تکرار میشود: «قدر این روزها را بدانید.» در این فیلم مجموعهای از «دنیاها»ی گوناگون درون تکتک انسانها را میتوان دید؛ سرنوشتهای متفاوت کودکان سابق که همه توانستند به اندازه «چهار یا پنج کلاس» درس بخوانند، در «مشاغل سخت» به کار پرداختند، ازدواج کردند و بچهدار شدند و توانستند نسل بالنده و در بسیاری از موارد تحصیلکردهای را به پیش بفرستند، در کنار آنانی که در جنگ شهید شدند، در آب رودخانهای که قبلا رودخانه بود، غرق شدند یا به نیش عقرب از دنیا رفتند، اما فراموش نشدند. بازماندگان روستایی که دیگر مثل گذشته نیست، در پایان این فیلم ۷۰ دقیقهای، قطعه شعری آشنا از کتاب درسی دوران دبستان را همسرایی میکنند: «آباد باش ای ایران، آزاد باش ای ایران، از ما فرزندان خود، دلشاد باش ای ایران…».
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اکران «آخرین عاشقانه» از فردا/ «نهنگها» به زودی به سینما میآید
- رونمایی از فیلم مستند ساموئل خاچیکیان با پیام مسعود کیمیایی
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- اکران «ایساتیس» در «هنر و تجربه» از ۲۲ دی
- شهاب حسینی: میخواهم فیلمی اقتباسی از ساعدی بسازم
- آغاز اکران یک مستند سیاسی در هنر و تجربه
- اکران «آویختگی» در سینماهای هنر و تجربه
- اکران چهار فیلم جدید در گروه سینمایی هنر و تجربه در آذر ماه
- رونمایی از تیزر مجموعه انیمیشن «رویاهای رنگی»
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- «پسر انسان» پرفروشترین و پرمخاطبترین فیلم هنروتجربه شد
- شهاب حسینی با «مقیمان ناکجا» به هنر و تجربه میآید
- در نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «پسر انسان» مطرح شد: هیچکدام از شخصیتها ضدقهرمان نیستند/بحران خانواده اهورا به عدم پذیرش جامعه برمیگردد
- «پسر انسان»؛ سوژهای که جایش در سینمای ایران خالی بود
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ نیکول کیدمن: در سال ۲۰۰۸ بازیگری را رها کردم/ فکر میکردم کارم تقریباً تمام شده است
- انتقاد روزنامه جام جم از تمسخر نام مریم و مسیحیت در فیلم صبحانه با زرافه ها
- بر اساس اعلام سامانه نمایش آنلاین نتفلیکس؛ کمک ۵۲ میلیون دلاری «صد سال تنهایی» به کلمبیا
- معرفی برگزیدگان جشنواره سینماحقیقت هجدهم/ وزیر ارشاد: ما مسئولان خودنظامپنداری را کنار بگذاریم
- نگاهی به جذابیت های ماندگار «ریوبراوو» وسترن با طعم شکلات
- به هر داستانی نباید اطمینان کرد
- وزیر ارشاد : بعضی مسئولان خودنظام پنداری را کنار بگذارند
- با انتشار یک بیانیه؛ خانه موسیقی نسبت به لغو کنسرت و بازداشت هنرمندان اعتراض کرد
- یک داستان قدیمی و باورنکردنی
- گزارشی از فروش سینماها؛ بیش از ۶۶ میلیارد تومان سهم گیشه سینما در هفته گذشته
- شورای سیاستگذاری چهل و سومین جشنواره تئاتر فجر معرفی شد
- معرفی داوران چند بخش از جشنواره «سینماحقیقت»
- اکران خصوصی فیلم «عزیز» / گزارش تصویری
- اعلام فهرست نامزدهای بخش ملی جشنواره «سینماحقیقت»/ داوران معرفی شدند
- آیا فیلم حاتمیکیا به جشنواره فجر میرسد؟
- ولفگانگ بکر درگذشت
- با حکم معاون هنری؛ سرپرستان اداره کل هنرهای نمایشی و تئاترشهر منصوب شدند
- شرط جیم کری برای حضور در دنباله «ماسک»
- معرفی داوران بخش نمایشنامه نویسی چهل و سومین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر
- نمایش «مردمان باد» در موزه سینما
- از لوطیگری به لاتبازی رسیدیم؛ گفتوگو با مهدی نادری فیلمنامهنویس درباره فیلم «زودپز» و طبقه فرودست در سینما
- بدون حضور بازیگران اصلی؛ ساخت دوباره «فرار از زندان» در دستور کار قرار گرفت
- «پسر انسان»؛ جنسیت یا انسانیت، مسئله این است
- «تعارض» از دیدگاه منتقدان/ به دنبال روایتی جدید
- اکران خصوصی فیلم «آریا شهر دو نفر» / گزارش تصویری
- نامزدهای جایزه لومیر معرفی شدند
- سینماگران ایرانی در جشنواره ساندنس آمریکا
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ شهره آغداشلو بازیگر فصل سوم «چرخ زمان» شد
- بر اساس اعلام DGA؛ جایزه دستاورد یک عمرِ انجمن کارگردانان به آنگ لی اهدا میشود
- معرفی بازیگران نمایشهای «هدویگ» و «نامههای بینام و نشان»