۲۰ سال پیش دنیا به کاممان بود. کیارستمی نخل طلایی کن را برای «طعم گیلاس» برد تا پیروزی سینمایی برایمان مقدمهای باشد بر پیروزی سیاسی (دومخرداد ۷۶) و پیروزی ورزشی (راهیابی تیمملی فوتبال ایران به جامجهانی ۹۸). اینکه ما چقدر سینمای کیارستمی را دوست داشتیم، اهمیتی نداشت. هنوز «طعم گیلاس» را ندیده بودیم و تعداد شیفتگان فیلمهای قبلی کیارستمی («خانه دوست کجاست؟»، «زندگی و دیگر هیچ» و «زیر درختان زیتون»و…) هم خیلی زیاد نبود؛ حتی میشود گفت تحویل گرفته شدن کیارستمی در مجله «فیلم» و موفقیتهای بینالمللیاش، کمی هم برایمان سؤالبرانگیز و در مواردی حرصدرآور بود. اما این یکی، یعنی بردن نخل طلایی کن آنقدر موفقیت چشمگیر و غرورآمیزی بود که نمیشد نادیدهاش گرفت.
برای اولین بار (و تا امروز آخرین بار) یک فیلمساز ایرانی توانسته بود جایزه بهترین فیلم معتبرترین فستیوال سینمایی جهان را بگیرد. تئوری توهم توطئه که در اینجا طرفداران زیادی هم داشت، میکوشید همهچیز را تحت لوای «ارتباط فرانسوی» توجیه کند، اما اینکه فرانسویها قبل از دیدن «طعمگیلاس» آن را برای بخش مسابقه انتخاب کرده بودند و اینکه فیلم در آخرین لحظات به کن رسیده بود و مدیران کن قوانین خودشان را هم دور زده بودند نیز نمیتوانست طعم شیرین موفقیت «طعم گیلاس» را برایمان گس کند. با اکران «طعمگیلاس» در سینما عصر جدید، سرانجام چشممان به جمال برنده نخل طلاروشن شد؛ فیلمی که در آن خبری از کیارستمی زیادی خوشبین و منادی تز «زندگی ادامه دارد»، «زیر درختان زیتون» و «زندگی و دیگر هیچ» نبود.
آن شاعرانگی و گرایش به طبیعت سرسبز شمال و صفا و سادگی روستاییها، جای خودش را به تلخی و اندوهی داده بود که مشابهش را تنها در «گزارش» دیده بودیم. بدیعی (همایون ارشادی) که قصد خودکشی داشت (و میدانستیم کیارستمی هرگز دلیلی برای این کارش ارائه نخواهد کرد) دنبال کسی میگشت که پس از اطمینان به تمام شدن ماجرا (با انداختن چند سنگریزه به داخل گور) روی قبرش خاک بریزد. اینکه چرا برایش این موضوع مهم بود مثل دلیل یا دلایلی که برای خودکشی داشت، گنگ و مبهم بود. همه این ابهامات میتوانست در فیلمی که وفادار به فرم کلاسیک داستانگویی بود، ایراد محسوب شود، اما در «طعم گیلاس» جای تبدیل شدن به نقطهضعف، مبدل به ویژگیها و شاخصههای فیلمی مدرن شده بود.
حالا که ۲۰ سال گذشته و فیلمهایی چون «باد ما را خواهد برد»، «پنج»، «ده» و «شیرین» را هم از کیارستمی دیدهایم، «طعم گیلاس» خیلی هم ساختارشکن به نظرمان نمیرسد؛ در عوض اندوه عمیق و تلخی هر دم فزایندهای که فیلم در پس لحن به ظاهر خونسردش نمایان میکند، بیشتر به چشم میآید؛ بهخصوص اینکه در این سالها به شکلی تراژیک کیارستمی را هم از دست دادهایم. ازسوی دیگر فیلم ویدئویی چسباندهشده به انتهای فیلم که به نوعی نقض جهان اثر و پایان منطقی چنین اثری است هم بیشتر از گذشته تحمیلی و زاید به نظر میرسد. «طعم گیلاس» یک شاهکار بیعیب و نقص نیست. تکههای درخشانی دارد و تصاویری بدیع که حاصل ذهن خلاق سازندهاش است و کنارش گاهی مقدمهچینیهای طولانیاش، بیکارکرد هستند و ملالآور، اما همینها هم بهشدت کیارستمیوارند؛ مثل ابهاماتی که در سراسر «طعم گیلاس» موج میزند و از کاراکتر اصلیاش آقای بدیعی میآید. در تقابل با این ابهام همراه با تلخی روشنفکرانه، قطعیت آقای باقری را داریم که خوشبینیاش به زندگی، آدم را یاد کاراکترهای روستایی فیلمهای دیگر کیارستمی میاندازد. کیارستمی در «طعم گیلاس» پرسشهایی را در ذهن تماشاگر ایجاد میکند، اما پاسخی به آنها نمیدهد. مهمترین پرسش دلیل خودکشی بدیعی است که کیارستمی به شکلی هوشمندانه از جواب دادن به آن طفره میرود و راه به تأویل و تفسیرهای متفاوت میگشاید.
مثل همان قوطی حشرهکش فیلم «کلوزآپ» که حسن فرازمند به آن ضربه میزد و به حرکتش درمیآورد. قوطی حشرهکش که به قول کیارستمی چون خالی بود میشد در آن هر چیزی ریخت و همه نوع تحلیلی ارائه کرد. جوان که بودیم این نوع فیلمسازی را نوعی فرار از مسئولیت میدانستیم، الان اما به نظر میرسد نمیشود کلمه کلی صادر کرد و همهچیز به رویکرد فیلمساز و میزان تواناییاش در متقاعد کردن تماشاگر بستگی دارد.
کیارستمی در «طعم گیلاس» با همه حاشیهرویها و کاستیهایش (بهخصوص در فصل پایانی بیجهت امیدوارکننده آن) به شکل قابل قبولی توانسته تماشاگر را به پذیرش قواعد جهان اثرش متقاعد کند؛ قواعد فیلم مدرنی که با پرسشها و ابهاماتش، قصه آدم تنهایی را روایت میکند که دیگر انگیزهای برای زنده ماندن ندارد؛ درست عکس خالقش که عاشق زندگی بود و بیخود و بیجهت از این دنیا رفت.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «شیرین»، مثل عشق زنانه
- «طعم گیلاس» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- «کلوزآپ» در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران
- نمایش مستند بهمن کیارستمی درباره «طعم گیلاس»
- کتاب «رازها و دروغها» منتشر شد/ ناگفتههایی درباره جشنواره کن
- بازخوانی یادداشت خواندنی کریم امامی در سال ۷۶ ، پس از دریافت جایزه نخل طلای کن توسط کیارستمی
- وداع با منتقد مشهور فرانسوی که دوستدار سینمای ایران بود/ تمجید فرمو از میشل سیمان
- ۶ مستند از ایران به جشنواره ایدفا دعوت شدند
- فیلمهای مهرجویی، کیارستمی و دیگران در استرالیا
- داغ و شرم؛ یاس و زخم/ درباره داریوش مهرجویی
- وقتی اسکورسیزی جذب کیارستمی شد
- منتقدان ایندیوایر انتخاب کردند؛ ۱۰۰ فیلم برتر دهه ۱۹۸۰/ «خانه دوست کجاست» کیارستمی هجدهم شد
- آفتاب اومد بالا رفیق چه آفتابی!/ نگاهی به فیلم «طعم گیلاس»
- موزه سینمای ایران منتشر کرد؛ دو متخصص صدای سینمای ایران از «عباس کیارستمی» گفتند
- آثار کیارستمی و کارلوس سائورا در برزیل نمایش داده میشود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت محمد حقیقت؛ چه کسی به نخل طلا نزدیک میشود؟/ درباره فیلم اول کارگردان زن فرانسوی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
آخرین ها
- احیای ناپلئون در کن/ نخستین نمایش جهانی نسخه ترمیمشده «ناپلئون به روایت ابل گانس» در جشنواره
- میراث نفرینشده/ نگاهی به فیلم «پنجه آهنین»
- «استودیو جیبلی ژاپن» برنده دومین نخل طلای افتخاری جشنواره کن
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ هنرمند اگر جهانبینی داشته باشد خفه نخواهد شد
- معرفی داوران دو بخش مستند و نماهنگ جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- اکران آنلاین غیرمنصفانه و ناعادلانه است/ چرا «کاپیتان» قربانی شد؟
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- محصول ۵۲ میلیون دلاری سینمای کره؛ ورنر هرتسوگ صداپیشه انیمیشن بونگ جونهو میشود
- قهرمانی مقتدرانه تیم ملی کشتی فرنگی در رقابتهای آسیایی با حمایت همراه اول
- «مجنون آن لیلی» هفته آینده روی صحنه میرود
- اولین حضور بینالمللی «چوپان» در یک جشنواره آلمانی
- بزرگداشت اصغر فرهادی در جشنواره کلمبیایی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- داوران بخش فیلمهای داستانی کوتاه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی معرفی شدند
- «آنیتا، گمشده در اخبار» بهترین انیمیشن کوتاه کلیولند شد/ واجد شرایط رقابت در اسکار
- در چهل و دومین دوره؛ «انگشت طلا» ۶ جایزه از جوایز فیلم هنگکنگ را برد
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- «تمساح خونی» ۴۰ روزه ۱۰۰ میلیاردی شد
- نگاهی به مینی سریال رژیم
- چرا فیلمهای نوستالژی دهه شصتی همچنان محبوب هستند؟
- نیکی مظفری و بهنام شرفی همبازی شدند/ رونمایی از پوستر نمایش «مرگ با طعم نسکافه»
- راهیابی«پیچ تاریخی» به جشنواره بینالمللی فیلم مسکو
- ساخت مستند فرمانده لوطی ها آغاز شد
- اکران «قویدل» در هنر و تجربه
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
- والتر هیل با یک فیلم نوآر برمیگردد/ ادامه بزن بزن در ۸۴ سالگی
- سینمای ایران مسافر کره جنوبی شد
- استخدام ۳ قهرمان کشتی کشور در همراه اول
- «بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند