سینماسینما، حسین سلطان محمدی
حماسه فتح خرمشهر، بعد ماه ها اشغال نیمی از شهر به دست نیروهای عراقی در سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ و فصل نخست سال ۱۳۶۱، در خاطره تاریخی مردمان ایران و تاریخ جنگ های معاصر قرن بیستم میلادی، رویدادی فراموش نشدنی است. رویدادی که سرعت تحولات جنگ را شتابی فزونتر بخشید. درست است که بعد از آزادی خرمشهر و عبور از «خونین شهر»، همگان به عملیات های بعدی و وقایع آن تا پایان جنگ توجه کردند، اما از دوران پیش از اشغال خرمشهر و همچنین دوران اشغال و ماجراهای خرد و کلان رخ داده در آن جغرافیا، نکته های گفته و ناگفته بسیاری برای مان به یادگار مانده است. همیشه در بستر بازخوانی تاریخی آن دوران، به معدود تصاویر موجود در آرشیوها، رجوع می شود و حاضران در عملیات آزادسازی خرمشهر، به بیان شیوه حمله در عملیات «الی بیت المقدس» و چگونگی فتح شهر پرداخته اند و بعضا به بازتاب آن در سطح بین المللی و سپس در دوران پس از جنگ به بحث درباره ضرورت یا عدم ضرورت تداوم نبرد پس از فتح خرمشهر، نظر داشته اند. اما به تازگی در مستندی که از شبکه پنج سیما پخش شد، پنجره تازه ای از رویدادهای رسمی و غیررسمی آن زمان، به روی مان گشوده شد؛ مستندی به نام «خرمشهر جمعیت ۸۰ میلیون نفر». و این بار از متن خرمشهر.
آنچه در این مستند و از زبان هنرمندانی که در عرصه های مختلف سینما، نمایش، ادبیات و مانند آن، بیان شد، نوعی برخورد بومرنگی به وقایع آن بود. یعنی اگر تاکنون از بیرون به آن رویدادها و جغرافیا نگریسته شده بود، این بار گویا نگاه بیرونی به صورت بومرنگی از جانب شهر و مردمانش و وقایعی که از سر گذراندند، به صورت افراد بیرون گود نشسته برخورد کرده و آنان را به بازتاب دادن وقایع در قالب های فرهنگی و هنری نمادین و تمثیلی واداشته است. این بار، وقایع، بزرگی خود را به رخ ناظران بیرونی کشانده است. واکاوی آثار فرهنگی و هنری در زمینه رویدادهای تاریخی، همیشه به نوعی بررسی اسنادی منحصر می شد اما اینجا ما با هنرمندانی رو به رو شدیم که چگونگی ایجاد شعر و فیلم و نمایش و رمان و مانند آن از وقایع خرمشهر، قبل و بعد و در دوران اشغال، را بیان کرده اند. اینکه هر کدام از چه عناصری برای رساندن جوهره رویداد بهره گرفته اند تا به مخاطب محصول خود، بیشترین شناخت هویتی را از بخشی از آن رویدادها بدهند. هنرمندانی که در این مستند به سخن درآمده بودند، از استفاده از آنچه دیده بودند یا خوانده بودند یا در مقاطعی از جستجوی هنری خود، بناگاه با گوشه ای از یک رخداد مرتبط و سپس متمرکز شدن بر آن، به متنی جدید برای تبدیل به صورتی فرهنگی و هنری بهره گرفته بودند، حرفهای شنیدنی زدند. اینکه برای نمونه «دسته دختران» در چرخش چه رویدادی به سازنده فیلم رسید یا اشعار «یاران چه غریبانه…» چگونه به ذهن سراینده رسوخ کرد و حتی رمان نویسی (احمد دهقان) از حلاجی چند روایت در سیری ده ساله به انتهای رمانش رسیده و مانند آنها، به همراه نمونه آثاری که با مرکزیت حماسه آزادسازی خرمشهر، پردازش شده بود و همراهی بخشهای کوچکی از آن آثار برآمده از جستجوی ذهنی سازندگان این آثار، همگی مستند «خرمشهر ۸۰ میلیون نفر» را در برابرمان نهاد و بعینه به رخ کشید و به یادمان آورد که، خرمشهر فقط برای مردمان یک شهر و برای یک مقطع تاریخی نبود و گوهری متعلق به همه جمعیت فعلی ایران است و باید در حافظه ذهنی مردم ایران در گذر نسل های گوناگون و در عبور چهل ساله از روز سوم خردادماه ۱۳۶۱، همیشه زنده ماند. و من نیز بیفزایم که آن نگاه حماسی برای آزاد کردن شهر از دست نیروهای عراقی، در نام عملیاتش، آرمان بلندتری را به رخ کشید؛ «الی بیت المقدس».
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- برزخ بیپایان/ نگاهی به فیلم «بهشت تبهکاران»
- آنچه اصل است، عشق است/ نگاهی به فیلم «آغوش باز»
- «پدر ما» در مستندات یکشنبه و «بنشیهای اینیشرین» در سینماتک خانه هنرمندان ایران
- هزینه ساخت بمب اتم چقدر است؟/ نگاهی به فیلم «اوپنهایمر»
- اکران و بررسی «مادرم ملکه» در مستندات یکشنبه؛ سینما میتواند سرکوبهای ما را آزاد کند
- «مادرم ملکه» در مستندات یکشنبه خانه هنرمندان ایران
- مستند «خرمشهر ۸۰ میلیون نفر»؛ ویژهبرنامه چهلمین سالروز آزادسازی خرمشهر
- کتاب «درآمدی بر تحلیل تصویر» منتشر شد/ معرفی کتاب
- عشق چیست؟ عاشق کجاست؟/ نگاهی به فیلم «رضا»
- به بهانه نمایش «مترجم» در جشنواره جهانی فیلم فجر/ درد را نمیتوان ترجمه کرد
- در جستوجوی ریشه/ نگاهی به فیلم «در جستجوی فریده»
- نگاهی به مستند «نیلوفرهای آبی اثر مونه»، به بهانه نمایش در جشنواره جهانی فیلم فجر؛ سفر به فراسوی زمان و مکان
- عشق، راه گریزناپذیر ما در زندگی/ به بهانه نمایش «آنچه ما را نابود نمی کند» در جشنواره جهانی فیلم فجر
- «آنتن»/ درنگی بر سریالهای نمایشی نوروز؛ شبهای بیپایتخت
- «آنتن»/ نگاهی به جایگاه کارشناس-مجریهای تلویزیونی؛ مدیریت یا اظهار فضل؟
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
آخرین ها
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان»
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو
- حضور معاون وزیر حملونقل و زیرساخت ترکیه در غرفه همراه اول
- محاکمه در خیابان/ نگاهی به تازهترین قسمت سریال «افعی تهران»
- جایزه بزرگ جشنواره کازابلانکای مراکش به «برندهها» رسید
- ۲ انیمیشن ایرانی به جشنواره معتبر انسی راه یافتند
- «رُخ» بهترین مستند جشنواره فیلم مسکو شد
- «آوای ابرها» به جشنواره کاریبتونز کلمبیا راه یافت
- ۳ جایزه جشنواره مسکو به «آه سرد» رسید
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی