سینماسینما، ندا قوسی
بهمن فرمانآرا (زاده ۱۳۲۰، تهران) تهیهکننده، کارگردان، فیلمنامهنویس، نویسنده و هنرپیشهی روشنفکر ایرانی است که با ساخت فیلمهایی چون «خانهی قمرخانم» (۱۳۵۱) و «شازده احتجاب» (۱۳۵۳)، جزو پیشگامان موج نوی ایران شد.
عناصر و مقولات متفاوت و متنوعی در آثار این فیلمساز مدرن قابل مشاهده است. خیال و اوهام از مهمترینِ این مقولات است. اما ورای مولفههای فراواقعگرایانه که کموبیش در تمام کارهای او دیده میشود، آنچه جذابیت آثارش را افزون میکند توانایی او در عادی و معمولی جلوه دادن توهم و خیال است به گونهای که تماشاگر گمان برد، آنچه مقابل چشمانش میبیند عین واقعیت است ولاغیر. مثلا مگر میشود خیالات و خاطرات تلخ و تاریک «شازده احتجاب» را واقعی نپنداشت؟ یا سروش مرگ که در «یک بوس کوچولو» (۱۳۸۴) در هیئت زنی زیبا (هدیه تهرانی) به در خانهی اسماعیل شبلی(جمشید مشایخی) میآید و فنجانی شکر طلب میکند را معمول و ملموس ندانست؟
مولفهی جالب دیگر که آن هم زیبا و ستودنی است، توجه وی به نمادها و سمبلهاست. علاقهی او نسبت به تصویرسازیهای نمادین هم باز باعث میشود که مسائل خرقعادت و غیرواقعی، معمول جلوه کنند و مقبول. مثلا در فیلم «خانهای روی آب» (۱۳۸۰) پیرزنی را میبینیم که مدام در حال بافتن است؛ در جایی از فیلم هم در دیالوگی از ژاله(هدیه تهرانی) میشنویم که گفته میشود: «اگه میدونستم سرنوشت آدما رو کی میبافه، بهش میگفتم مال من رو بشکافه…». اینجا پیرزن بافنده که مظهر سرنوشت آدمی است، آنقدر واقعی در جایجای و سکانسهای فیلم تنیده شده و چنان قابلقبول در جریان داستان نسج یافته که تماشاگر آن را بخشی از واقعیت میپندارد، این نمادِ بافندهی سرنوشت را. (پیرزن بافنده یادآور اسطورهی خواهران مویرای، «کلوتو»-خواهرِ پیرِ بافنده- نیز است.)
یا مثلا در فیلم «خاک آشنا» (۱۳۸۶) ماجرای راهزنانی که در غاری دور هم جمع شدهاند، نماد کنایی جالب و درخوری است که باظرافت به داستان اصحاب کهف گوشه میزند و مخاطب را درگیر این اندیشه میکند که نکند اصلا قصهی قدیمی یاران گریخته از دقیانوس هم قصهای تحریف شده، بوده باشد، در روزگار مدرن ما.
و مهمترین و جذابترین مولفه (جذاب هم از نظر المانهای تصویری و هم روایی) عنصر مرگ است که اساسا موضوعی ویژه و خاص در آثار این کارگردان خوشقریحه است. او در فیلمهایش آنقدر مرگ را عادی و معمول میسازد که مخاطب به راحتی نزدیکی و قریبالوقوع بودنش را ادراک میکند و آن را همچون «یک بوس کوچولو» بر روی گونهاش درمییابد. یا اساسا همچون فیلم «بوی کافور عطر یاس» (۱۳۷۸) که در کلیت هم تصویرگر نگاه یک انسان به مرگ است، با جملهای کلیدی: «هراس من از مرگ نیست، هراس من از بیهوده زیستن است.» از همان ابتدا نگاه عمیق و وسیع فیلمساز را درمورد این مفهوم ازلی ابدی نمایان میسازد.
مجموعا باید سینمای ما ببالد که چنین فیلمسازانی دارد اما هیچ جا این تفاخر و بالندگی را نمیبینیم و متاسفانه عرصه را آنقدر تنگ میکنند برای همچون این نوابغ سینمایی که برخی بیخیال فیلمسازی میشوند و بعضی هم شروع میکنند به بد فیلم ساختن.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- بهمن فرمانآرا: یکی از بزرگترین هنرمندان مملکت باید سلاخی بشود؟ ما کجا داریم زندگی می کنیم؟!
- نگارش فیلمنامه «داستان جاوید» آغاز شد/ سریالی از فرمانآرا در شبکه نمایش خانگی
- باشگاه آموزشهای آنلاین یونسکو برگزار میکند/ سینما از نگاه بهمن فرمانآرا
- پاسخ تند علی عباسی به «بهمن فرمانآرا»
- برشهای کوتاه/ تصاویری از هجدهمین جشنواره فیلم فجر
- گفتوگو با منوچهر محمدی: وظیفه فیلمسازان است که به جنگ خطوط قرمزی که هیچ مبنای شرعی و قانونی ندارند، بروند
- کارِ روشنفکریِ بهمن فرمانآرا
- مردی برای تمام فصول/ به بهانه تولد بهمن فرمانآرا
- کلاهم را به احترام شما بر میدارم/ به مناسبت تولد بهمن فرمانآرا
- در باب آدمهای مرده و روحهایی خونریز که کالبدی تازه برای حیات میجویند/ به بهانه تولد بهمن فرمانآرا
- عطر مرگ، بوی زندگی/ بازنمایی مفهوم مرگ در سینمای بهمن فرمان آرا
- دخترک سیدی فروش/ کوتاه درباره فیلم «دلم میخواد»
- در آستانه زادروز بهمن فرمانآرا؛ انتشار نسخه ویژه نابینایان «یک بوس کوچولو» با صدای علیرضا آرا + تیزر
- پست اینستاگرامی بهمن فرمانآرا درباره ساخت سریال «داستان جاوید»
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»