سینماسینما، عزیزالله حاجی مشهدی
فیلمسازی در شرایطی که فیلمساز و تهیه کنندهی مستقل، از مرحلهی طرحریزی یک «ایده» در ذهن تا نگارش فیلمنامه و از آن پس، در مرحلهی دریافت «پروانهی ساخت» که همواره با حذف و تعدیلهای بسیار سلیقهیی در متن فیلمنامه همراه خواهد بود و بعد از تدوین فیلم نیز، ممیّزیهای پیش از پخش، برای صدور «پروانهی نمایش» همگانی یک فیلم در ایران، همه و همه، به راستی قصهی پُر غصهییست که برای بسیاری از فیلمسازان، قصهی آشناییست!
فیلم«وقتی خروس خواند»، ساختهی «مژگان ترانه» هم که گویا از زمان ارایهی طرح اولیه تا دریافت پروانهی نمایش، همین مسیر پُر فراز و نشیب را طی کرده است. در گام اول، به مهمترین اصل ساخت فیلم سینمایی، یعنی «قصه گویی»، وفاداری نشان داده و کوشیده است تا در طراحی دو داستان مستقل، دو شخصیت: «زن، مادر و همسر» (ملیحه و فرخنده) را در دو بخش مستقل، از فیلم خود، در مرکز توجه قرار دهد. به لحاظ گونهشناسی، این فیلم، در ردهی درامهای اجتماعی با تاکید بر «خانواده» و حضور پُر رنگ و محوری «زن» جای میگیرد.
در جریان صدور پروانهی ساخت این گونه فیلمها، گاه اِعمال نظرها و حذف و تعدیلهایی، در قصههای موجود در فیلم و روابط میان شخصیتها، بر مبنای سلیقهی شخصی، شکل میگیرد که در ساختار اصلی و طبیعی شکلگیری قصههای فیلم، اختلال جدی ایجاد میکند. با نادیده گرفتن هرگونه جرح و تعدیلی در فیلمنامهی «وقتی خروس خواند» میتوان گفت که شاید با تمهیداتی، فیلمساز میتوانست میان دو قصهی بخشهای اول و دوم (قصهی مَلی و قصهی فرخنده) با پیوند ظریفی، به قصهی یگانه و منسجمتری دست یابد. یا حتی میشد برای قصهی «فرخنده» در بخش دوم، ادامه و دنبالهی دیگری که به حوادث بعد از مرگ فرخنده مربوط میشد نیز، افزود و به یک داستان گسترش یافتهتر و «سه بخشی» به هم پیوسته، دست یافت.
فیلم «وقتی خروس خواند»، اشکال فنی و محتوایی عمدهیی ندارد، اما در پرورش شخصیتها (مثلا مَلی در بخش اول با بازی خود کارگردان) برای معرفی دقیقتر این شخصیت به لحاظ ویژگیهای روانشناختی، به مخاطبان اثر هنوز جای کار بیشتری دارد. فیلم باید به این پُرسش مهم پاسخ دهد که چرا بعد از شنیدن خبر مرگ «حشمت» (همسر مَلی که گویا دچار سرطان پیشرفتهییست)، در آیندهیی نزدیک، «مَلی» این همه آشکارا احساس خوشحالی کند و برای رسیدن به روزمرگش، روی روزهای سپری شدهی تقویم دیواری با اشتیاق، ضربدر بزند و آنها را حذف کند؟ (بی آن که حتی این کار را به عنوان یک دلمشغولی فردی، در خفا انجام دهد؟) شاید نماهای بازگشت به گذشته یا ذهنی و خوابها و کابوسها در کالبد شکافی این شخصیت کلیدی، به مخاطب فیلم تا حدودی کمک کند، اما نقش چندان تاثیرگذاری نداشته است.
وفاداری قصهی اول فیلم به این باور عامیانه که گاه بیمار در حالِ مرگ و دل بُریده از زندگی -مثل حشمت- که با گمانهزنی پزشک او در آستانهی مرگ است، زنده بمانَد و در مقابل، موجود اجل برگشتهیی- مثل مَلی- به طور ناگهانی و غیر منتظره، بمیرد و جان به جان آفرین تسلیم کند! درونمایهی فیلم بر این حقیقت تاکید میکند که «مرگ» به راستی، پدیدهی چندان پیچیده و عجیب و غریبی نیست. حتی به سادگی دراز کشیدن ِ کوتاه، برای چند لحظه نفس تازه کردن و به اندازهی خنک شدن یک استکان چای داغ، میتوان ناخواسته، برای همیشه، به خوابی ابدی فرو رفت!
فیلمِ «وقتی خروس خواند»، ساختار سادهیی دارد. در صحنهی پاک کردن نخود و لوبیا و خُرد کردن سبزی و… ناخودآگاه به یاد سفارشهای «مادر» در فیلم زندهیاد «علی حاتمی» برای گرفتن یک مجلس باشکوه برای شب هفت خودش میافتیم که البته در این فیلم، «مَلی» در تدارک برگزاری مراسمی باشکوه برای،همسرش(حشمت) است،در حالی که وقتی کف اتاق، نزدیک همسرش برای استراحتی کوتاه دراز میکشد، خود، به خوابی ابدی فرو میرود!
در تدوین بخشی که «فرخنده» (در قصهی بخش دوم) در icu بستریست و رانندهی جوان کارخانه (همسر تازهی فرخنده) از پشتِ شیشه با نگرانی و بیتابی دیده میشود و همزمان در خانه، به خاطر وضعیت وخیم بیماری فرخنده، پسرخواندهها و عروسها در حال رقص و پایکوبیاند، در بُرش نماها که القا کنندهی، موازی بودن این دو رخداد متضاد با هم باشد، هنوز جا داشت که با دو سه نمای رفت و برگشتی، این تضاد را پُر رنگتر نشان داد.
موسیقی زیر تصاویر عنوانبندی پایانی فیلم، با محتوا و درونمایهی هر دو بخش فیلم، کمی متناقض است. چرا که برخلاف درونمایهی هر دو بخش فیلم که لحنی تراژیک دارد، موسیقی این بخش از فیلم، لحنی شوخ طبعانه پیدا کرده است!
به نظر میرسد که برای کمداشتهایی هر چند کوچک از این دست، باید به موضوع مشاورهی «پیش از تولید» و «حین تولید»، در ساخت و تولیدِ این گونه آثار، بهای بیشتری داده شود.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شورِ زندگی و جادوی سینما/ نگاهی به کتاب «ریو براوو»
- زیر سایه ترس و بی اعتمادی!/ نگاهی به نمایش «خمره»
- کالبد شکافی کارنامهی سینمایی بهرام بیضایی/ نگاهی به کتاب «موزاییک استعارهها»
- هنرِ زنده ماندن در آرزوی آزادی!/ نگاهی به نمایش «ماراساد شاه لیر را شکار میکند»
- از «پلّکان» تا «شب، روی سنگفرشِ خیس»، در هفت پرده!/ نگاهی به نمایش «پرده در پرده»
- آرزوهای بر باد رفتهی عدالتجویی!/ نگاهی به نمایش «شب، روی سنگفرش خیس»
- کارنامهی درخشانِ یک پژوهشگرِ دلشیفتهی سینما/ نگاهی به کتاب «افسون پردهی نقرهیی»
- نمایشِ فروپاشی اشرافیّتِ پوشالی/ نگاهی به نمایش «باغ آلبالو»
- باورِ مرگ، در زمانی به کوتاهی یک زمین لرزه!/ نگاهی به فیلم «قطع فوری»
- دریغا و درد/ در سوگ کیومرث پوراحمد
- به بهانه روز جهانی آگاهی از «لُکنتِ زبان»/ سینما و پدیده زبان پریشی
- گفتگوهای اختصاصی تصویری سینماسینما با هنرمندان و منتقدان درباره سیدابراهیم اصغرزاده (بخش اول)
- عزیزالله حاجی مشهدی: هفت آشفتهترین برنامه سینمایی تلویزیون است
- گونه شناسی سینمای اجتماعی
- «نمای نزدیک»/ اهمیتِ شخصیت در داستان و فیلمنامه
پربازدیدترین ها
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
آخرین ها
- حضور همراه اول در نمایشگاه بینالمللی اینوتکس ۲۰۲۴
- شکایت آموزش و پرورش از «افعی تهران»
- جزئیاتی تازه از داستان فیلم محمد رسولاف/ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران در «دانه انجیر مقدس»
- دعوت گروه «فقر پشت پردهها» برای اعتصاب/ حقوق و بیمه کارکنان، چالش مدیران جشنواره کن
- در «تحریک کنندگان»؛ مت دیمون و کارگردان «بورن» در یک کمدی دزدی همراه شدند
- مدیرکل هنرهای نمایشی استعفا داد
- راهیابی «آمرغ» به جشنواره آسیای جنوبی مونترال
- حضور مرکز گسترش با ۲۲ کتاب در نمایشگاه کتاب تهران
- «دیوان تئاترال» روی صحنه میرود/ آغاز اجرای نمایش «مرگ با طعم نسکافه» با حضور مسعود کیمیایی
- صعود مقاومت ناپذیر و حیرت انگیز آقای کارگردان/ نگاهی به فیلم «چهارشنبه سوری» به مناسبت سالروز تولد اصغر فرهادی
- «بیژن و منیژه» میلیاردی شد
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول