فیلمنامه روز واقعه (نوشته شده در سال ۱۳۶۱)، صریح ترین ارجاع بهرام بیضایی به تاریخ اسلام است. در روز دهم محرم سال ۶۱ هجری قمری، عروسی شبلی، جوان یتیم نصرانی که اینک اسلام آورده، با راحله، دختر یزید از بزرگان عرب برپاست که در میانه عروسی، خبر خیانت کوفیان و استمداد حسین بن علی (ع) را می آورند. شبلی، عروسی را وامی نهد و به سوی امام رهسپار می شود… تا سرانجام، خسته و درمانده، هنگامی به صحرای کربلا می رسد که محشری برپاست و از هوش می رود؛ و چون چشم می گشاید و غائله را تمام شده می بیند، به شهر خویش بازمی گردد و می گوید که حقیقت را پاره پاره بر خاک، در زنجیر و بر سر نیزه دیده است.
بیضایی در این فیلمنامه بسیار دقیق و تحسین شده، حساب مسلمانان واقعی صدر اسلام را از بی شمار اعراب بدوی و بی شرم جدا می کند و نشان می دهد که خاندان نبوت نیز در زمانه خود، غریبه هایی بین جامعه ای سراپا جهل بودند. به قول شبلی: «مسیح را مسیحیان نکشتند. چگونه است که مسلمانان، امام خود را می کشند؟» فکر اسلام آوردن جوانی نصرانی و ازدواج با دختری مسلمان، نشانی دیگر بر اعتقادات انسانی اثر است که فارغ از هر مسلک، متکی به نفس حقیقت است. شبلی، معتقد پاک نهادی که در جمع مسلمانان، تنها کسی است که ندای طلب کننده امام را می شنود و برای یافتن حقیقت رهسپار می شود؛ سفری که هر منزلش، نشانه ای در مسیر عدالت طلبی ا ست. در منزل نخست، سیاه چادران بدوی را می بینیم که نه کلامی می گویند و نه می پرسند و تنها راه کوفه را به اشاره دست نشان می دهند؛ گویی در آغاز عصر جاهلیت (و معصومیت) هستند.
منزل دوم، اقامتگاه شتربان است که حسینِ بن علی بر او گذشته و یک قدم به حقیقت، نزدیک تر است و پاسخ تردیدی از تردیدهای شبلی را می تواند بدهد؛ اینکه امام در پی مقام نبوده و وعده ای به شتربان نداده است. منزل سوم، یافته شدن شبلی توسط راحله و برادرانش است؛ جایی که مقام و منزلت پوچ قبیله ای محکوم می شود و برادران به جای هر پرسشی از شبلی، پیوسته تکرار می کنند که با گریز شبلی، شرافت مومنان، بر باد رفته و تمام مسلمانان بدنام شده اند. دیدگاه بنیادین اثر در مفهوم یک خدایی و پیوستگی بین ادیان، در اینجا در این جمله شبلی به زیبایی جلوه گر است: «سوگند به خدایی که در طور ظاهر شد و سپس بر صلیب رفت و از آنجا به مکه درآمد که من راحله را از جان، دوست تر دارم.» این صحنه در ادامه، به اصلِ مهمِ تجهیز در مسیر حقیقت جویی می رسد؛ چنان که راحله از هر برادر، چیزی می ستاند و به شبلی می دهد (که بعداً هرکدام به کاری می آیند). منزل چهارم، جایگاه محکوم کردن بت های زنده است؛ جایی که بت های مرده بر زمین فرو افتاده اند و مردی نیمه دیوانه، شبلی را هشدار می دهد که راه کوفه از بی راهه است. منزل پنجم، عرصه جنگ با حرامیان برای کمک به ستم دیدگان است و منزل ششم، جایگاه روبه رو شدن با نفاق: اتحاد دو قبیله بنی خائف و بنی جبیره برای جنگ با حسینِ بن علی که اما چون اندکی از حقیقت می شنوند، اتحادشان بی درنگ به ستیز بدل می شود. منزل هفتم، طوفان شن و گذر پشیمانان است که از خیانت مسلمانان به پیشوای خود می گویند (بتدریج، تشنگی به شبلی فشار می آورد) و منزل هشتم، مکان خیمه های اعراب بادیه نشین است؛ مکان سوگواری نه از برای مرده، که برای دفع بلا و مکانی که پیش از این، حسینِ بن علی نیز بوده و شهربانو در آن از اسارت خود نالیده است. منزل نهم، آشنایی با نینوای پرفریاد است؛ جایی که روزگاری تمدنی کهن بوده و خون های بسیار بر آن ریخته شده، و نیز منزل رویارویی با شهربانوی بی پناه که به سوی ایران می گریزد و سپاهی از پی او می تازد… و بالاخره منزل دهم و واپسین منزل، کربلا به ظهر عاشوراست که غوغایی به یادماندنی است از سپاهیان گریزان، خیمه های آتش زده، کودکان وحشت زده، کبوتران خونین، دستِ زنی با آستین سبز که به شبلی آب می دهد، اذان ظهر، سوگواری زنان، گهواره ای در آتش، حجله ای سوزان، سَری بر نیزه پیش آفتاب همچون صلیبی بر آسمان و…
سفر شبلی این گونه سفری است؛ سفری که هر منزلش، مرحله ای در نزدیک شدن به حقیقت است، چنان که اصلاً نیازی به شرکت او در واقعه کربلا نیست و از همین روست که حسینِ بن علی او را بدون شمشیر به حق طلبی فراخوانده است. شبلی، خود، عرصه ای همچون کربلا را از سر می گذراند و به حقیقت حسینِ بن علی و پیروانش از همه آگاه تر می شود. این نصرانی تازه مسلمان شده (با شناخت و اعتقاد، نه پیروی کورکورانه از سنت پدران)، ترکیبی یگانه از راستی، مهرخواهی و حقیقت جویی در بین مسلمانان است. پس آیا در این جامعه ناراست، جنگ طلب، مرگ پرست، ریاکار و خائن (حتی به آرمان های خود)، شایسته ترین فرد برای رسیدن به حقیقت و مومن ترینِ کسان به گوهر مشترک همه ادیان نیست؟
روز واقعه، منازعه ای میان پیوند و جدایی، میان تردید و ایمان و میان حقیقت و دروغ است؛ داستانی درباره تمام اسلام آورندگان ریاکار و تمام خائنان به مفهوم آزادی، عدالت و حقیقت در تمام اعصار… و از همین روست که به رغم ارجاع مستقیم به واقعه عاشورا، اثری فراملی، فرادینی و بی زمان و مکان می نماید.
![](/wp-content/themes/cinemacinema/img/tel.gif)
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- شورِ زندگی و جادوی سینما/ نگاهی به کتاب «ریو براوو»
- موزه سینما برگزار میکند؛ برپایی نمایشگاه عکس «سینما و محرم» به همراه اکران ده فیلم
- عشق مرکب حرکت است و نه مقصد / «روز واقعه»؛ باشکوهترین فیلم ساخته شده درباره عاشورا
- خبرهایی از شانزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مقاومت
- انتشار نسخه ویژه نابینایان فیلم «روز واقعه» با صدای افشین زینوری
- برشهای کوتاه/ روز واقعه
- اکران ویژه «روز واقعه» و «پرواز در شب» در ماه محرم
- گفتوگو با مجید انتظامی به بهانه مرور آثارش در شبکه نمایش
- شجاع نوری :اگر امروز «روز واقعه» ساخته می شد با ملاحظات سیاسی موجود خیلی از دیالوگ ها حذف می شد
- پست اینستاگرامی حمید فرخ نژاد در روز عاشورا
- موسیقی متن فیلم بیاد ماندنی روز واقعه اثری تحسین شده از استاد مجید انتظامی
- درباره اسکار «فروشنده»/ خودکمبینی، تئوری توطئه و عدم قطعیت
- بیانیه انجمن منتقدان خانه تئاتر در حمایت از بیضایی/ خورشید را چه باک از گذر لکه ابری
- فرهاد مهندسپور درباره بیضایی نوشت: چشم به راه بازگشت اوییم
- انتظامی: دنیای من با دنیای آهنگسازان دیگر تفاوت دارد/ مردم حوصله فکر کردن ندارند
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت کیوان کثیریان؛ کلی آیهی یأس و یک آرزو/ درباره انتخاب وزیر ارشاد دولت چهاردهم
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- سعید راد درگذشت
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
آخرین ها
- عشق از راه میرسد/ نگاهی به فیلم «چرا گریه نمیکنی؟»
- معرفی فیلمهای سارایوو ۲۰۲۴/ ۵۴ فیلم در ۴ بخش رقابت میکنند
- فیلم استیو مککویین پایانبخش جشنواره نیویورک ۲۰۲۴ شد
- دو جایزه جشنواره ایتالیایی به «سرنوشتِ» ایرانی رسید
- مراسم اکران خصوصی فیلم ساعت ۶ صبح / گزارش تصویری
- «درون بیرون ۲» پرفروشترین انیمیشن تاریخ شد/ عبور از «یخ زده ۲»
- گفتوگو با مدیر جشنواره ونیز؛ سینما همچنان مؤثرترین راه برای اندیشیدن به دنیای معاصر است
- بهترین مستندهای سال در فهرست نهایی جوایز مستند بریتانیا ۲۰۲۴
- مراسم تشییع زنده یاد سعید راد / گزارش تصویری
- ستارهای که عاشق وطنش بود؛ بدرقه سعید راد به خانه ابدی
- واکنش وزیر ارشاد به انتقادات سینماگران از یک مصوبه
- به مناسبت آغاز ششمین سال فعالیت سوینا منتشر میشود؛ نسخه ویژه نابینایان «راتاتویی» با صدای محسن بهرامی
- بلوغ طلاق/ به بهانه نمایش دو سریال «افعی تهران» و «در انتهای شب»
- پدر، عشق و پسر/ درباره علیرضا داوودنژاد و «در انتهای شب»
- اعلام فیلمهای جشنواره ونیز؛ «شاهدِ» ایرانی در بخش افقها
- «مرد نمکی» به مثابه یک جریان بوروکراتیک
- جشنواره درسدن به «پریسان» ۳ جایزه داد
- نمایش «پیانو» در جشنواره «بچههای مارانو»
- سینمای ایران تیرماه امسال ۱۲۰ میلیارد فروخت
- سه نمایش جدید روی صحنه عمارت نوفل لوشاتو
- انتشار قسمت دوم نسخه ویژه نابینایان «هزار دستان» با صدای بهروز رضوی
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با نادر ساعیور به بهانه حضور فیلمش در بخش جنبی جشنواره ونیز/ انسان دشواری وظیفه است
- فیلمهای بخش هفته منتقدان ونیز معرفی شدند/ فیلم یک سینماگر ایرانی در لیست
- انیمیشن ایرانی نامزد «گل طلایی» چینی شد
- «۱-» در آمریکا رقابت میکند
- سعید راد / گزارش تصویری
- معرفی بازیگران نمایش «رگتیچ»/ آغاز بلیت فروشی
- نمایش و تحلیل فیلم «ساز دهنی» امیر نادری در بنیاد حریری
- سعید راد درگذشت
- انتشار عکس گریم متفاوت رضا عطاران/ «قیف» اکران میشود