سینماسینما، شهرام اشرف ابیانه
داستانگویی هوشمندانه و توسعه پیچیده و غیرقابل پیشبینی شخصیتها. این چیزی است که در بیانیه هیئت داوران بخش نسل جشنواره فیلم برلین در مورد فیلم آمده. بهراستی هم «درساژ» روایت هوشمندانهای دارد. خاصه در نیم ساعت اول که بداعت در کارگردانی و شیوه داستانپردازی خیرهکننده است. این تمرکز روی یک شخصیت و دنبال کردن او و محدود کردن زاویه دید دوربین در محدودهای که کاراکتر در آن به سر میبرد، به فیلم سرزندگی و یکپارچگی ساختاریای داده که البته دیدنی است. حیف که به این بداعت بصری در ادامه چیزی اضافه نمیشود. همین است که فیلم از ریتم و تک و تای اولیه میافتد.
این همه به این معنی نیست که «درساژ» فیلم بدی است. فیلم توقع را بالا برده و انتظار عمق و غنای بصری بیشتری را ایجاد کرده. «درساژ» عمدا به مخاطب اطلاعات نمیدهد و او را در بیخبری قرار میدهد. قرار است همه چیز را عقبتر از گلسا، شخصیت اصلی فیلم، تجربه کنیم. این عقب بودن تماشاگر چه نتیجهای در پی دارد؟ در او ایجاد شگفتی میکند؟ یا قرار است با حادثههای متعدد و غیرمنتظره شوکهاش کند؟
فیلمساز گویی در پی چیزی است. او تصمیم گرفته بلوغ فکری و تدریجی دختر نوجوانی را در شرایطی که در آن گرفتار آمده، تصویر کند. از این منظر دختر را همواره در جایگاه متهم میبینیم. انگار زیر ذرهبین آدمهای اطرافش قرار گرفته باشند. همه از او توقع دارند و پاسخ میخواهند، اما گوش شنوایی برای شنیدن حرفهایش نیست. از اینروست که گلسا در طول فیلم عموما ساکت است. جز به ضرورت و جز با آدمهای قابل اعتماد کلامی نمیگوید. گلسا در شکل و شمایل دختری تصویر شده که میخواهد این قاعده و تعریفی را که خانواده و جامعه از او دارد، بشکند.
شروع فیلم از یک دزدی بچگانه است، اما این اوست که باید به واسطه پایگاه اجتماعی و مالی پایینترش به مغازه مورد دستبرد قرار گرفته، سرکشی کند تا فیلم دوربینهای مداربسته را بردارد. وقتی امتناع میکند، اولین سیلی را از دوستپسر متمولش میخورد. این شروع نقطه حرکت و آگاهی اوست. گلسا ناخواسته به یک بلوغ فکری زودرس میرسد. جایگاه حقیرانهاش را بین دوستان خوشگذران جوانش میفهمد و اولین واکنش او انزوا و کنارهگیری است.
با سیلی دوم از سوی پدر، به عنوان نماینده خانواده، تمامی باورهایش برای حمایت خانواده از او در شرایط بحرانی فرو میریزد. از اینرو در تمام طول فیلم، با هدفونی چسبیده به گوش او را مدام در حال دویدن میبینیم. انگار از چیزی فرار میکند. حتی دویدنهای شبانه او هم تحمل نمیشود. از طرف پلیس متوقف شده و به خانواده تحویل داده میشود؛ به این بهانه که دختری به سن و سال او شایسته نیست تا این وقت شب در خیابان باشد.
به بیانیه هیئت داوران جشنواره فیلم برلین برمیگردیم. داستانگویی هوشمندانه نقطه قوت فیلم است. این داستانگویی اما به چیز بیشتری نیاز دارد تا تماشاگر را بهتمامی با فیلم همراه کند. نفسی باید در فیلم باشد که ما را در دنیای شخصیت اصلی نگه دارد. تاکتیک فیلمساز نوعی نگاه کردن با فاصله به دیگر وقایع اثرگذار در زندگی گلساست. مثلا رابطه عاطفی او با کارگر باشگاه سوارکاری یا کارگر افغانی سوپرمارکتی که از آن دزدی کردهاند و به دست آنها مضروب شده، به چیزی بیشتر از دلسوزی یا همدردی دختری از جایگاه یک شهروند خودی نیاز دارد. به نظر میرسد به فیلمنامه پیچیدهتری نیاز بود تا دنیای درونی گلسا را برایمان معنی کند. پس فیلم خوشایده «درساژ» در این نقطه از نبود فیلمنامهای محکم و سرپا ضربه میخورد.
خلأهایی در قصه هست که فقط به واسطه ایدههای کارگردانی نمیتوان نادیدهشان گرفت. تماشاگر نیاز به زاویه دید گستردهتری در مورد دنیای درونی شخصیت اصلی دارد؛ چیزی که برایش فراهم نشده. همین از امکان مانور فیلمساز برای پیاده کردن ایدههای کارگردانیاش کم میکند.
«درساژ» اما فیلم خوبی است. بیانیه هیئت داوران برلین در توضیحش میگوید: توسعه پیچیده و غیرقابل پیشبینی شخصیتها. این همه به واقع در فیلم هست. جاگیری درست دوربین گونهای حس جستوجوگری را به فیلم القا کرده. با وجود ریتم کند فیلم، دوربین لحظهای آرام و قرار ندارد. تنها جایی که دوربین از وقایع عقب میماند، پایان فیلم است؛ جایی که دختر فیلم دوربین مداربسته را داخل اینترنت منتشر کرده و پلیس برای بردنش به خانه آمده. دوربین دختر را دنبال میکند که از اتاق بیرون میآید و آرام راهرو را همراه ماموران طی میکند و از خانه خارج میشود. دوربین در همان ورودی راهرو میماند و با خروج شخصیتها فیلم هم تمام میشود.
در صحنهای که گلسا از حضور در باشگاه سوارکاری به واسطه نفوذ پدر دوستپسر سابقش منع میشود، دوربین او را دنبال میکند که باشگاه را ترک میکند. از پشت سر، کارگرِ جوانِ باشگاه که علایق عاطفی به او پیدا کرده، به سمت دوستپسر مغرور حمله میبرد. ما همراه گلسا نمیمانیم که دعوا را ببینیم. صحنه را پشت سر میگذاریم و از آن دور میشویم. این به دوربین نقش یک شخصیت مستقل میدهد. انگار یکی از قهرمانان داستان باشد. در عین حال جایگاه ما را در جغرافیای داستان مشخص میکند.
اینها «درساژ» را فیلمی خوشایده معرفی میکند؛ فیلمی به تمام معنا تجربی و آوانگارد که سازشی با قراردادهای متداول قصهگویی در سینما نشان نمیدهد. در عین حال باید بازی نگار مقدم در نقش گلسا را ستود که در همراهی با دنیای فیلم بسیار دیدنی از کار درآمده. سکوتها و نگاههای نگار مقدم بهخوبی با آنچه در دنیای او میگذرد، همخوانی دارد. این شیوه فاصلهگذارانه بازی نقش گلسا در هماهنگی کامل است با آنچه ساختار زیباییشناسانه فیلم را تشکیل میدهد. بهطوریکه میتوان فیلم را داستان دختری دانست که در بهت و حیرت آنچه در جامعه و خانواده از او انتظار دارند و فرسنگها با آمالش فاصله دارد، نوعی اعتراض آرام را برگزیده. این عصیان دخترانه را در طول فیلم بهراحتی میتوان دید و حس کرد و آن را ستود.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اخراجیها/ نگاهی به فیلم «خروج»
- بیحاصل!/ نگاهی به فیلم «خروج»
- گفتوگو با مهرشاد کارخانی/ جورقانیان عاشق واقعی سینما بود
- حتی اگر برای هیچکس مهم نباشد/ نگاهی به مستند «تیتراژ در سینمای ایران»
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ با زندگی، زندگی کنید!
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ پا روی زمین واقعیت و سر در تخیل داستان
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ سه میلیمتر، راه زندگی من را عوض کرد!
- گفتوگو با ژرژ هاشمزاده، کارگردان «در سکوت»/ معتقد به مانیفست دادن نیستم
- سونامی سرطان و سینما/ نگاهی به فیلم «تمام چیزهایی که جایشان خالیست»
- داشتن یا نداشتن/ نگاهی به فیلم “زغال”
- عجایب و غرایبی به نام «کتاب آشپزی»/ نگاهی به فیلم «کتاب آشپزی»
- جهان برزخی متوسط / نگاهی به فیلم “روسی”
- حسرت/ نگاهی به فیلم «سورنجان»
- سکوت به مثابه فریاد/ نگاهی به فیلم “در سکوت”
- تمام داشتههای پنهان ما/ نگاهی به فیلم «تمام چیزهایی که جایشان خالی است»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- ردپای یک کارگردان مؤلف / نگاهی به فیلمهای کوتاه سعید روستایی
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- موقعیت فیلمهای ایران و سینماگران فراملی در فرانسه
- با نظرسنجی از ۱۷۷ منتقد فیلم؛ نشریه ایندی وایر برترینهای سال ۲۰۲۴ سینما را معرفی کرد
آخرین ها
- نکوداشت زنده یاد اکبر عالمی و بزرگداشت مهدی رحیمیان در آیین معرفی برندگان هفتمین جایزه پژوهش سال سینما
- با پیشتازی «۴۷» و «مخفیانه»؛ نامزدهای جوایز اسکار سینمای اسپانیا معرفی شد
- همزمان با سالگرد اولین نمایش عمومی «قیصر»؛ بزرگداشت مسعود کیمیایی برگزار میشود
- دو خبر از جشنواره بینالمللی تئاتر فجر؛ زمان بازبینی حضوری و انتخاب نهایی آثار بخش دیگرگونههای نمایشی/ آغاز ثبتنام اصحاب رسانه و منتقدان
- برگزاری نمایشگاه پشت دریای وهم
- حضور همراه اول با مجموعهای از سرویسهای فناورانه در نمایشگاه تلکام ۲۰۲۴
- بازگشت جنابخان به تلویزیون همراه با محسن کیایی
- «در آغوش درخت» بهترین فیلم بلند سینمای جهان جشنواره هندی شد
- نکوداشت خسرو خسروشاهی در جشنواره فیلم رشد
- «شهر خاموش» و «شناور» در شبکه نمایش خانگی
- به پاس یک عمر دستاورد سینمایی؛ خرس طلایی افتخاری برلین به تیلدا سوئینتون اهدا میشود
- کنسرت نمایش ایرج، زهره، منوچهر / گزارش تصویری
- حقایقی درباره محمد نوری به بهانه سالروز تولد او/ مردی که از شکست هراس نداشت
- ذلت ماندن یا لذت رفتن و رستن!
- جدول فروش سینمای ایران در آخرین روز پاییز/ پنج فیلمی که از ابتدای امسال بیش از ۱۰۰ میلیارد فروختند
- نمایش «دِویل» تمدید شد/ آغاز اجرای نمایش «تشنگان» از ۴ دی
- شایعه فروش آثار تجسمی مربوط به فروغ فرخزاد و سهراب سپهری/ سریال و فیلم مستند سهراب و فروغ به زودی کلید میخورد
- نامزدی یک فیلم کوتاه ایرانی-آمریکایی در جوایز آکادنی فیلم سوئد
- نشست خبری بزرگداشت فروغ فرخزاد / گزارش تصویری
- درباره سه مستند سینماحقیقت/ از جسارت نمایش عریان اعتیاد تا عشق به سینما در اتاق آپارات
- به خاطر نقش برجسته در صنعت سینما؛ کریستوفر نولان و همسرش، شوالیه و بانوی فرمانده شدند
- چرا «لیلی» سریال «داییجان ناپلئون» زشت بود؟/ پاسخ ناصر تقوایی را بخوانید
- «تیآرتی» ترکیه آغاز به کار کرد؛ صداوسیما هنوز در فکر سانسور است
- سیمرغ مردمی به جشنواره فیلم فجر بازگشت
- بستههای ویژه شب یلدای همراه اول با هدیه دیجیتال معرفی شد
- آنونس رسمی عاشقانه «عزیز» رونمایی شد
- با نظرسنجی از ۱۷۷ منتقد فیلم؛ نشریه ایندی وایر برترینهای سال ۲۰۲۴ سینما را معرفی کرد
- احمد رسولزاده و «بنهور» در بیست و هفتمین قسمت «صداهای ابریشمی»
- درباره «بی همه چیز»؛ درامی پیچیده با شخصیتهایی چندلایه
- نشست «شاهد عینی» / گزارش تصویری