سینماسینما، ساسان گلفر
زنان مقتدر جایگاه مهمی در هنرهای نمایشی مدرن داشتهاند و دارند و اغلب نام آنها در عنوان آثار مهم ادبیات نمایشی درخشیده است. یکی از نشانههای گذر از ادبیات نمایشی کلاسیک به مدرن، گرایش بیشتر به زنانه شدن نام قهرمانان و پروتاگونیستهایی است که بر صدر آثار میبینیم. اگر در ادبیات نمایشی کهن و دوران رونق نمایش در یونان باستان به تکچهرههایی استثنایی مانند الکترا و مدهآ در میان صدها نام مردانه مانند اودیپوس، آژاکس، پرومتئوس، اورست، آگاممنون و فیلوکتتس برمیخوریم و در دوران رنسانس و اوج کلاسیسیسم همان معدود نامهای زنانه مانند جولیت و کلئوپاترا در کنار نامهای مردانهای همچون رومئو و آنتونیوس میآیند و در میان انبوه قهرمانان و پهلوانان نرینه همچون مکبث، لیر، هملت، اتللو، دون ژوان، تارتوف و فاستوس گم میشوند، دوران مدرن و بهویژه پس از ظهور چهرههایی چون هنریک ایبسن در ادبیات نمایشی با سربرآوردن نامهای زنانهای مثل هدا گابلر، خانم اینگر، کاتلینا، آنا کریستی، یرما و برناردا آلبا همراه است. در دوران پسامدرن، ورود بیشتر زنان به حوزه تولید آثار نمایشی و بر عهده گرفتن روزافزون نقشهای نویسندگی و کارگردانی تئاتر و سینما به وفورِ آثاری که نامشان از شخصیتهای زن گرفته شده، دامن زده است و این البته نتیجه طبیعی افزایش چهرههای زنان مقتدر داستانی است که خانمهای نویسنده و کارگردان راحتتر میتوانند با آنها تعامل داشته باشند. فیلم «یهوا» محصول مشترک ایران و ارمنستان به کارگردانی خانم آناهید آباد را نیز میتوان به عنوان مثالی از موج ورود شخصیتهای مقتدر زن به صدر آثار نمایشی برشمرد. نخستین زن داستان آفرینش ادیان بزرگ با گویش مردم ارمنستان که نامش را به شخصیت اصلی این فیلم داده، البته از اول قرار نبوده عنوان فیلم را هم به خود اختصاص بدهد. فیلم در ابتدا «کارواجار» نام داشت که نام یک رایون (از تقسیمات کشوری شوروی سابق) یا شهری در جمهوری آرتساخ یا منطقه مرزی ناگورنو قرهباغ مورد مناقشه میان ارمنستان و آذربایجان پس از فروپاشی اتحاد جماهیری شوروی سابق است. ولی از قرار معلوم، قوت گرفتن شخصیت اصلی باعث شده «یهوا» وزن بیشتری پیدا کند و درنهایت، نویسنده فیلمنامه و فیلمساز در نامگذاری نهایی فیلم این شخصیت را به محیط پیرامونش ترجیح بدهد.
یهوا مادری است که سعی دارد با دختر کوچکش از گذشته فرار کند. او که پزشک است و با اتهام قتل شوهرش روبهرو شده، از ایروان فرار میکند و به منطقه دوردست مرزی پناه میبرد که سالها پیش جنگی در آن درگرفته و او مدتی به عنوان پزشک در آن به مردم کمک کرده است. اکنون که قصد دارد مدتی کوتاه در آن منطقه روستایی بماند تا مدارک مسافرتش تکمیل شود و به فرانسه برود، ناچار است هویت خود و بهویژه پزشک بودنش را پنهان کند. اما آشنایان قدیمی، آشناییهای جدید، روحیات مردم در آن اجتماع کوچک، مسائل فرهنگی و جغرافیا و تاریخ منطقه آسیبدیده از جنگ و ویژگیهای شخصیتی خودش دست به دست هم میدهد تا سیر امور آنطور که او میخواهد و آرزو میکند، پیش نرود.
مهمترین نقطه ضعف «یهوا» فیلمنامهای است که کلیت طرح آن را آناهید آباد نوشته و به دست فیلمنامهنویس دیگری سپرده (و احتمالا در اجرا بنا به ملاحظاتی بخشهای مهمی از آن را تغییر داده و احتمالا تضعیف کرده) است و بزرگترین نقطه قوت فیلم هم کارگردانی خود اوست، و البته فیلم نقاط قوت متعددی هم در بقیه بخشهای فنی و هنری دارد. متاسفانه فیلمنامه «یهوا» به اندازه شخصیت اصلی آن سردرگم و بیش از اهالی محلی که به آن پناه برده، محافظهکار است. جدای از حفرههای داستانی و باورپذیر نبودن یا ابهام در انگیزه شخصیت در نکاتی کلیدی مانند پنهان کردن هویت حرفهایاش یا ناشناس ماندن او در منطقه کوچکی که همین چند سال پیش در آن جانفشانی کرده است و قطعا بزرگان محل باید او را به جا بیاورند، ناراحتکنندهترین بخش فیلمنامه (لااقل فیلمنامهای که به اجرا درآمده) پایانبندی آن است که بیشتر از پایان باز به این میماند که فیلم ناتمام مانده، یا بنا به ملاحظهای قطع شده است، انگار شخصیتی که نام یهوا را در پایان به زبان میآورد، قصد دارد چنین جملهای را بر زبان بیاورد: «چه گویم که ناگفتنم بهتر است!» البته کارگردان توانسته از همین فیلمنامه ضعیف تصویر قابل قبول و تاثیرگذاری بسازد. خانم آباد که پیش از ساختن این اولین فیلم بلندش سابقه دستیاری فیلمسازانی مانند واروژ کریم مسیحی، احمدرضا درویش، ابوالفضل جلیلی و علیرضا داوودنژاد را در کارنامه دارد، در میزانسن، ایجاد جغرافیایی ملموس و درست در ذهن تماشاگر از طریق انتخاب زوایا و همچنین فضاسازی و ایجاد حس با حرکات دوربین بهویژه تراکینگهای کوچک و ناملموس به سمت شخصیتهای اصلی و همچنین بازی گرفتن از بازیگران نقشهای اصلی موفق عمل کرده است. بااینحال واکنش و تعامل تعدادی از بازیگران نقشهای فرعی و گذری، بهویژه در پرده اول، تا اندازهای خام و درنیامده به نظر میرسد که احتمالا میتوان آن را به دشواری ارتباط زبانی سایر عوامل هنری مانند دستیاران با بازیگران غیرحرفهای نسبت داد. بازیگر نقش اصلی، خانم نارینه گریگوریان، که به عنوان بازیگر حرفهای در چند اثر از سینمای ارمنستان پیش و پس از این فیلم حضور داشته، در نقش یهوا بسیار مقتدر و تاثیرگذار ظاهر شده است و بازیگران نقشهای مکمل نیز اغلب در نقش خود جا افتادهاند. در میان عوامل هنری فیلم کار حسن کریمی فیلمبردار در قاببندی، نورپردازی و حرکات دوربین درخشان و ستودنی است و در فضاسازی و ساختن قابها و تصاویر چشمنواز از طراحی صحنه و لباس بهخوبی استفاده کرده است.
بههرحال، هم ضعف اساسی سینمای ایران، مشکل فیلمنامه، در فیلم «یهوا» به قوت خود باقی است و هم نقطه قوت سینمای امروز ایران، پیشرفتهای تکنیکی، بهخوبی خودنمایی میکند. گرچه این فیلم به علت همین ضعف اصلی با وجود حضور در جشنوارههای متعدد مانند آرپای لسآنجلس (برنده جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی)، پالماسپرینگز، Socially Relevant نیویورک، صوفیه بلغارستان و مونترآل و فرستاده شدن به بخش بهترین فیلم غیرانگلیسیزبان (نودمین دوره) اسکار از سوی مرکز سینمای ملی ارمنستان نتوانسته است چندانکه باید، موفقیت کسب کند، اما به واسطه همین نقاط قوت و همچنین در اختیار داشتن امکانی طبیعی برای دور زدن بعضی محدودیتهای معمول، قابلیت آن را دارد که از استقبال گرم تماشاگران عام، بهویژه در داخل ایران، بهرهمند شود.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «یه وا» بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره ایتالیایی شد
- اخراجیها/ نگاهی به فیلم «خروج»
- بیحاصل!/ نگاهی به فیلم «خروج»
- گفتوگو با مهرشاد کارخانی/ جورقانیان عاشق واقعی سینما بود
- حتی اگر برای هیچکس مهم نباشد/ نگاهی به مستند «تیتراژ در سینمای ایران»
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ با زندگی، زندگی کنید!
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ پا روی زمین واقعیت و سر در تخیل داستان
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ سه میلیمتر، راه زندگی من را عوض کرد!
- آناهید آباد: سینمای هنروتجربه نیاز به حمایت صددرصدی دارد/ حتی یک سالن اختصاصی نداریم
- گفتوگو با ژرژ هاشمزاده، کارگردان «در سکوت»/ معتقد به مانیفست دادن نیستم
- سونامی سرطان و سینما/ نگاهی به فیلم «تمام چیزهایی که جایشان خالیست»
- داشتن یا نداشتن/ نگاهی به فیلم “زغال”
- عجایب و غرایبی به نام «کتاب آشپزی»/ نگاهی به فیلم «کتاب آشپزی»
- جهان برزخی متوسط / نگاهی به فیلم “روسی”
- حسرت/ نگاهی به فیلم «سورنجان»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- کارگردان کانادایی که عاشق فرهنگ ایران شد/ ماتیو رانکین: از سینمای ایران تاثیر گرفتهام
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
آخرین ها
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
- اردیبهشتِ تئاتر شهرزاد با سه نمایش
- مستندی از «حمید سهیلی» در موزه سینما نمایش داده میشود