🖋احسان شریعتی
🔸 فیلم سینمایی زیبای «بمب؛ یک عاشقانه»، به نویسندگی و کارگردانی پیمان معادی، امروز به ابتکار «مؤسسهٔ سیاووشان»، در پردیس سینمایی کوروش تهران، مورد تحلیل چند تن از صاحبنظران روانپژوه و جامعهشناس و هنرمندان دست اندرکار فیلم قرار گرفت، و از همه جوانب بهویژه روانشناختی و جامعهشناختی و فرهنگی مورد نقد و بررسی واقع شد. ما نیز به دعوت مؤسسه در این جلسه حضور داشتیم، و در اینجا از مبتکران این نشست تحلیلی غنی تشکر میکنیم.
🔸در یکی دو صحنهٔ این فیلم به دکتر شریعتی نیز اشاره میشود: پسر دانشآموزی که نوار موزیکش را «نوار شریعتی» پدرش معرفی میکند، و در صحنهٔ دیگری که صدای نیایش شریعتی پخش میشود و از معنای «مرگ و زندگی»، و ضرورت گفتن «حقیقت» برغم همهٔ «مصلحت«ها، سخن میگوید.
تفسیر یکی از دوستان تحلیلگر (دکتر علی نیکجو) این بود که نام و کلام شریعتی در اینجا به تاثیرات گفتمانی آموزههای او بر نسل انقلاب اشاره دارد که نسل و عصرِ حقیقت و ارزش و ایدئولوژی و انقلاب و ایثار و فداکاری عاشقانه است؛ بهخلاف فضای کنونی که سرمشق دورانی منفعت، خودمحوری، محاسبهگری عاقلانه حاکم شده است؛ و هردو سویهٔ این افراط و تفریط منفی است.
🔹از نظر من، نفس حضور «یاد» شریعتی در فضای هنری کشور و بویژه در دنیای سینما و از جمله در این فیلم مثبت است (چنانکه صدای زندهیاد فرهاد خواننده که حال و هوای زمان انقلاب را تداعی میکند). اما این اشارات جسته گریخته به شریعتی درعینحال از نوعی نابهنگامی زمانی و جابهجاییهای تاریخی نیز رنج میبرد. زیرا نباید فراموش کرد (و نسل جوان ممکن است چنین اشتباهی کند) که نقش و گفتار شریعتی گفتمان غالب بر دههٔ پنجاه است (آستانهٔ انقلاب)، و اما در فضای گفتمانی و تبلیغاتی دههٔ شصت شریعتی اساسا غایب است (حتی نامش را نمیشد مطرح کرد، آثارش نایاب و برخی ممنوع بودند، بسیاری از رهروانش در حبس و هجرت و..، بسر میبردند، و..)؛ و تنها از نیمهٔ دههٔ هفتاد (با رشد جنبش اصلاحی و گشایش نسبی فضا) است که بار دیگر شریعتی (مانند سایر نواندیشان پیشا-انقلاب)، با برگزاری یادمانها و انتشار مجموعه کامل آثار، به صحنهٔ اجتماعی و فرهنگی کشور باز میگردد.
🔹بنابراین، کلیشهای را که برخی از نظریهپردازان نوگرای دینی پسا-انقلابی از دکتر شریعتی بهعنوان «ایدئولوگ انقلابی رادیکالی» میسازند که آموزههایش در تقویت جوّ خشونت انقلابی پیش از انقلاب و «شهادت»طلبی دوران جنگ، نقش محرّک و مؤثری داشته را باید شکست، به دلایل متعدد و از همه مهمتر، محذوف بودن نام و آثار و آموزههای او از ادبیات رسمی این دهه، از صدا و سیما گرفته تا آموزش و پرورش!
و اما دلیل محتوایی دیگر، متناقضنما (پارادکسیکال) بودن تمامی مفاهیمی است که به شریعتی نسبت داده شده و میشود :
🔸انقلاب؟ آری، اما بیشتر فکری و درونی و بلندمدت؛ ایدئولوژی؟ آری، اما فقط بهمثابهٔ نظریهٔ انتقادی؛ ارزش؟ آری، اما بهمعنای دگردیسی و بازآفرینی همهٔ ارزشهای موجود؛ حقیقت؟ آری، اما همچون داوّ و آماجِ جنگ میانِ تقسیرها؛ شهادت؟ آری، اما نه جنگ و مرگ، که گواهی-و-آگاهیبخشیِ زندگی: نیکی، راستی، و زیبایی؛ و از همه مهمتر، مذهب؟ آری، اما عرفان، اخلاق و معنویتی استعلایی و الهیاتی سلبی علیه مذهبِ نهادین و شریعت و فقاهتِ روحانیتِ همهٔ ادیان، و …
🔹این شاخصهٔ ناسازگار، چندساحتی، یا ناسازوارنمای آموزههای شریعتی (یا همان «التقاطی» بودن بهزعمِ منتقدانش)، موجب شده که شریعتی برغم بقای نامش بر در و دیوار خیابانها و مؤسسات و ..، و حضور گاه و بیگاه در آثار هنری و فرهنگی، شومبختانه یا خوشبختانه، بهشکل غیررسمی همچنان «غریبی آشنا» در جامعه، و در گفتمان رسمی نامی «مسکوت» بماند !
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «بمب، یک عاشقانه» معادی به خانهها میآید
- روایت عشق زیر بمباران/ نگاهی به فیلم «بمب؛ یک عاشقانه»
- یک تلخیِ شیرین/ نگاهی به فیلم «بمب؛ یک عاشقانه»
- توضیحات پیمان معادی درباره صحنههای به نمایش درآمده در «بمب یک عاشقانه»
- «عشقورزی زیر بمباران»/ نگاهی به «بمب: یک عاشقانه»
- اولین اکران مردمی «بمب یک عاشقانه» با حضور پیمان معادی و سیامک انصاری
- شروع پرفروش «بمب یک عاشقانه» و «کلمبوس»/ گزارش سینماسینما از فروش فیلمهای روی پرده
- فیلم/ روایتی از عشق و جنگ در «بمب؛ یک عاشقانه» پیمان معادی
- پیمان معادی و لیلا حاتمی روی پوستر «بمب یک عاشقانه» + عکس
- فیلم پیمان معادی نامزد بهترین موسیقی در آسیاپاسفیک شد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- یادداشت محمد حقیقت؛ چه کسی به نخل طلا نزدیک میشود؟/ درباره فیلم اول کارگردان زن فرانسوی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- سینماسینما/ گزارش کوتاه محمد حقیقت از نشست مطبوعاتی دبیر جشنواره کن
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
آخرین ها
- در برنامه «خط فرضی» مطرح شد؛ هنرمند اگر جهانبینی داشته باشد خفه نخواهد شد
- معرفی داوران دو بخش مستند و نماهنگ جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- صدور پروانه ساخت سینمایی برای پنج فیلمنامه
- اکران آنلاین غیرمنصفانه و ناعادلانه است/ چرا «کاپیتان» قربانی شد؟
- محمد یغمایی با «شورش ذهن» به عمارت نوفل لوشاتو میآید
- محصول ۵۲ میلیون دلاری سینمای کره؛ ورنر هرتسوگ صداپیشه انیمیشن بونگ جونهو میشود
- قهرمانی مقتدرانه تیم ملی کشتی فرنگی در رقابتهای آسیایی با حمایت همراه اول
- «مجنون آن لیلی» هفته آینده روی صحنه میرود
- اولین حضور بینالمللی «چوپان» در یک جشنواره آلمانی
- بزرگداشت اصغر فرهادی در جشنواره کلمبیایی
- فیلمهای ۱۵ روز سینماگران کن معرفی شدند/ جای خالی سینمای ایران در این بخش
- داوران بخش فیلمهای داستانی کوتاه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی معرفی شدند
- «آنیتا، گمشده در اخبار» بهترین انیمیشن کوتاه کلیولند شد/ واجد شرایط رقابت در اسکار
- در چهل و دومین دوره؛ «انگشت طلا» ۶ جایزه از جوایز فیلم هنگکنگ را برد
- مرور آثار داریوش مهرجویی در مسکو
- «تمساح خونی» ۴۰ روزه ۱۰۰ میلیاردی شد
- نگاهی به مینی سریال رژیم
- چرا فیلمهای نوستالژی دهه شصتی همچنان محبوب هستند؟
- نیکی مظفری و بهنام شرفی همبازی شدند/ رونمایی از پوستر نمایش «مرگ با طعم نسکافه»
- راهیابی«پیچ تاریخی» به جشنواره بینالمللی فیلم مسکو
- ساخت مستند فرمانده لوطی ها آغاز شد
- اکران «قویدل» در هنر و تجربه
- «نگین سیاه» محمدعلی سجادی بهترین انیمیشن جشنواره سنتمونیکا شد
- والتر هیل با یک فیلم نوآر برمیگردد/ ادامه بزن بزن در ۸۴ سالگی
- سینمای ایران مسافر کره جنوبی شد
- استخدام ۳ قهرمان کشتی کشور در همراه اول
- «بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند
- تمرینات فشرده «مجنون آن لیلی» ادامه دارد
- مراسم بزرگداشت کیومرث پوراحمد در خانه سینما
- فوت مستندساز و همسر فرانسیس فورد کاپولا/ النور کاپولا درگذشت