سینماسینما، علی اصغر کشانی
سقاخانه ها بناهایی با معماری منحصر به فرد و هاله ای از تقدس در معابر عمومی و بخشی از فضای شهری با خاصیت شفابخشی و حاجت خواهی بودند که نقش قابل توجه و برجسته ای در میان فرهنگ مردم ایفا می کردند. در حافظه تاریخی و زندگی شهری مردم کوچه و بازار، روایات و داستانهای متعددی درباره معجزات در سقاخانه ها ثبت شده است. ظاهرا نخستین سقاخانه ها در ایران در عصر صفویه بنا شدند، چرا که کهن ترین سقاخانه ها متعلق به آن دوره است؛ سقاخانه آقا شیخ هادی(در محله شیخ هادی)، سقاخانه بین الحرمین(در بازار تهران)، سقاخانه مسجد امام تهران و سقاخانه زرین نعل(در محدوده خیابان مازندران تهران) از جمله مشهورترین سقاخانه های تهران و سقاخانه اسمال طلا(در حرم مطهر امام رضا(ع) در مشهد)، سقاخانه کهن (روبروی مسجد جورجیر اصفهان)، سقاخانه شازده فاضل و کوچه دباغ خانه(در یزد) با معماری های هشت گوش، نیم بابی یا رفی شکل نیز از جمله مهمترین سقاخانه های کشور هستند. حالا که سال ها از حضور این نماد فرهنگ عمومی برگرفته از فرهنگ ایرانی(آناهیتا ایزد بانوی آب) و اسلامی(حوادث دردناک مربوط به کاروان کربلا) می گذرد، تعداد محدودی از سقاخانه ها در سرتاسر کشور برای ماندگاری، یا تبدیل به آثار تاریخی شده اند و یا به مدد سنت وقف و یا خواص برخی محله های سنتی با اصرار و خواست عمومی حفظ شده اند. اما از حق نگذریم که سینمای ایران، این منبع ارزشمند حفظ فرهنگ مردم که خواص بیشماری برای نگاهبانی از آداب و رسوم و باورهای مردم و انتقال آن به نسلهای پس از خود دارد، توانسته تصاویر تکرار نشدنی از این فرهنگ را حفظ و نگهداری کند. این مدیوم با ارزش و بی بدیل، کارکرد بی نظیری در خدمت پدیده هایی دارد که به هر نحوی تبدیل به بخشی از خاطره جمعی عامه مردم شده و توانسته جور متولیان شهری که به هر دلیلی در حفظ و نگهداری این فرهنگ کوتاهی کرده اند، را بکشد. شاید خیلی ها هوس کنند تا از نزدیک سری به یکی دو تا از سقاخانه های به جا مانده در سطح شهر بزنند، اما موفق نشوند آن گونه که باید و شاید به حال و حس و هوای پیرامون سقاخانه ها نزدیک شوند. در عوض جادوی سینما در لحظه قادر است دوران دلچسبی را مقابل دیدگانمان زنده کند: پنجره های فولادی و آهنی، کاسه های برنجی و طلایی با پنجه در وسط، آینه ها، شمع های روشن، دخیل ها، چشم زخم ها، ستاره ها، شمایل و تصاویر ملائک، امامان و پیامبران در بارگاه خداوند و نمایشی لذتبخش از دورانی که شخصیتهای فیلمها مقابل سقاخانه ها ایستاده و حاجت خواهی و توسل می کنند، به روی ضریح های کوچک آن قفل و دخیل می بندند، اشک می ریزند، شمع روشن می کنند، از آب متبرک آن می نوشند و حرف دلشان را می زنند؛ سینما با این تصاویر توانسته مانند یک موزه با ارزش و ماندگار حتی نحوه راز و نیاز کردن شخصیتهای داستانهای سینمایی مقابل شمع ها، شمایل ها و نمادهای یکی از ارزشمندترین مکانهای عمومی در محلات مشهور شهر را به ثبت برساند و آن را حفظ کند. ایستادن ایرج(عارف) و فروغ(کتایون) در فیلم ازدواج ایرونی(احمد نجیب زاده ۱۳۴۷) جلوی شمع های روشن سقاخانه با هدف دعا برای بازشدن بختشان و رضایت دادن والدین به ازدواجشان؛ شمع روشن کردن و راز و نیاز حوریه(پوری بنایی) در فیلم شیربها(روبرت اکهارت ۱۳۵۱) برای روبراه شدن زندگی اش و دعای او کنار پوستر زیبای پنج تن و تذهیب منقش به آیه «و ان یکاد»؛ توصیه بابا مهدی بیمار(جمشید مشایخی) به دخترش اکرم برای روشن کردن شمع در سقاخانه محل و اشک و آه و دعای طولانی اکرم(نوری کسرایی) برای شفای پدر جلوی نرده های سقاخانه در شارلوت به بازارچه می آید(عباس جلیلوند ۱۳۵۶) هر کدام انعکاس بخش کوچکی از انبوهی از فیلمهای سینمایی در سینمای ایران است که لوکیشن سقاخانه در آن علاوه بر وجوه دراماتیک، دربردارنده ابعادی از فرهنگ، آداب و رسوم، ایمان و باور مردمی و البته تبلیغ، یادآوری و پاسداشت آیین های دینی و مذهبی در میان مخاطب انبوه سینمارو در آن دوران بود.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- رونمایی از کتاب زنده یاد جمشید مشایخی / گزارش تصویری
- مراسم یادبود جمشید مشایخی و همسرش در اکران «بریکولاژ؛ زندگی نادر مشایخی» برگزار شد/ مشایخی: موسیقی و شعر از زندگی ایرانیان جدا نشدنی است
- پردهخوانیِ شیرینِ رنجهای ناشنیده و ناگفته!
- برشهای کوتاه/ سکانسهایی از فیلم «گفت هر سه نفرشان»
- برشی از مصاحبه با جمشید مشایخی برگرفته از تاریخ شفاهی موزه سینما
- مراسم خاکسپاری نصرتالله وحدت برگزار شد
- عکسی که لاله اسکندری از ناصر ملک مطیعی و پوری بنایی منتشر کرد
- ویدئویی که پوری بنایی از خود منتشر کرد/ او اعلام کرد کرونا نگرفته
- نوری کسرایی در متن آثارش/ چشمان معصومش، نگاه مأیوسش
- نوری کسرایی درگذشت
- تشییع پیکر شهلا ریاحی / گزارش تصویری
- اکران خصوصی فیلم مطرب / گزارش تصویری
- محمد متوسلانی از جمشید مشایخی میگوید/ خاطراتی از رودخانه و جکوزی
- برای اولین جشن تولد بدون جمشید مشایخی
- مروری بر نقشآفرینیهای پوری بنایی به مناسبت زادروزش
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- ما درون خمره گیر افتادهایم/ نگاهی به آخرین اجرای اثر برجسته لوییجی پیراندللو در ایران
- «خواب مرد مرده» به صحنه میآید
- جایزه اصلی جشنواره سالونیکا به فیلمساز ایرانی رسید
- با نمایش ۱۰ روزه؛ «تلماسه ۲» نیم میلیارد دلاری شد/ پیشی گرفتن از فیلم نخست
- فوت فیلمنامهنویس «سخنرانی پادشاه»/ دیوید سیدلر درگذشت
- فصل سوم «داستانهای فوتبال» به آنتن شبکه ورزش میرسد
- رشید کاکاوند راوی «مجنون آن لیلی» شد
- آغاز حراج نوروزی شمارههای رند همراه اول
- با ۸۰ سال تولید فیلم و سریال؛ آتش یک استودیوی قدیمی در قاهره را از بین برد
- با ۸ و نیم دور چرخیدن دور خود؛ فیلم رایان گاسلینگ رکورد گینس را شکست/ برای تعداد معلق خوردن ماشین
- اکران آنلاین «ویلای ساحلی» و ۲ فیلم دیگر
- هدیه نوروزی سوینا؛ انتشار نسخه ویژه نابینایان «پدرخوانده» با صدای پیمان معادی
- در هشتمین جشنواره ملی نوآوری برتر ایرانی؛ محصول «اعطای اعتبار با توثیق سیمکارت» نوآور معرفی شد
- در پی بالا رفتن اجاره بها؛ سینماهای خیابان شانزهلیزه بسته میشوند
- صدور ۱۷ پروانه ساخت غیر سینمایی
- آغاز اکران آنلاین «کاپیتان من» در نمایش خانگی
- چند تماشاگر برای فیلمهای نوروزی به سینما رفتند؟
- ۵ انیمیشن ایرانی در اسپانیا نمایش داده میشود
- لباس پارتیتور و گردنبند «پروین» به موزه سینما اهدا شد
- مستند مرکز گسترش در اکران نوروزی یک پلتفرم/ از کیارستمی تا رزاقکریمی
- یادداشت بلومبرگ بر سریال «شکوفههای شانگهای»/ اولین سریال تلویزیونی وونگ کار وای، نوستالژی دهه نود
- لیندا کیانی و آرمین رحیمیان بازیگران «ماه پنهان» شدند
- کنارهگیری آگنیشکا هالند؛ ژولیت بینوش ریاست آکادمی فیلم اروپا را بر عهده میگیرد
- دعوت هندیها از اصغر فرهادی
- گزارش مراسم رونمائی از کتاب «دندان گرگ»/ یک داستان حماسی شهری
- میراث پدر/ نگاهی به فیلم «شطرنج باد»
- با حکم دادگاه؛ «قهرمانِ» فرهادی تبرئه شد
- آغاز پویش مردمی همراه اول برای کمک به سیلزدگان سیستانوبلوچستان
- یک رکورد دیگر برای «تمساح خونی»؛ ۱۱.۵میلیارد فروش در ۷ روز
- اکران «اتاق فرار» در ۱۱ شهر