سینماسینما، سیدرضا صائمی:
ازجمله متداولترین گونههای سینمای مستند مستندهای پرتره و شخصیتنگار است که دستکم به دو دلیل دارای جذابیت و مخاطب است. یک دلیل درونمتنی که رمزگشایی یا خوانش بیوگرافیک سوژه است و یک دلیل برونمتنی که پاسخی است به کنجکاوی و پرسشهای مخاطب درباره ناگفته و ندانستههای سوژه. اما مستند «بانو قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی یک تفاوت عمده با نمونههای مشابه دارد. سوژه مستند نه به شکل مستقیم و برآمده از جایگاه و هویت مستقل سوژه، که به دلیل مجاورت و همراهی با شخصیتی دیگر که میتوان آن را قهرمان پنهان قصه دانست، اعتبار پیدا کرده و شانیت سوژگی یافته است. اگر خانم خدیجه ثقفی همسر رهبر انقلاب نبود، احتمالا این مستند شکل نمیگرفت. درواقع در اینجا پرتره در پرتو شخصیتی دیگر و در نسبت با آن، تشخص یافته و موجب اعتبار اثر میشود. بدیهی است منظور از تشخص، تشخص سوژگی در مستند است، نه تشخص انسانی و اجتماعی. درواقع خدیجه ثقفی به دلیل اینکه همسر یکی از مهمترین شخصیتهای سیاسی- مذهبی معاصر است، به نقطه کانونی مستند بدل میشود، نه به دلیل ویژگیهای فردی و فردیت ویژه. بااینحال او دارای ویژگیهایی است که دقیقا برساخته فردیت اوست و اتفاقا همین فردیت و هویت مستقل بهعنوان یک زن متفاوت در نسبت با موقعیت اجتماعی او بهعنوان همسر امام(ره) برجستهتر شده و جاذبههای او را بهعنوان یک زن معمولی بیشتر میکند. جذابیت مستند هم دقیقا برخاسته و متاثر از همین موقعیت خاص است. به این معنا که خدیجه ثقفی از حیث اجتماعی و اقتصادی و خاستگاه خانوادگی و طبقاتی و حتی ویژگیهای رفتاری و خصلتهای فردی، کاملا متفاوت از امام(ره) است، که یک مصداق مهم آن این است که او دوست نداشت زن ملا شود، اما شیفته ویژگیهای اخلاقی امام(ره) شده و تا آخر بهعنوان همسر پای این انتخاب میماند. این پارادوکس، مهمترین عنصر دراماتیک و چه بسا رمانتیک مستند است که به آن طراوت میبخشد و بازنمایی سوژه را جذاب میکند. این پارادوکس سویه دیگری هم دارد. «بانو قدس ایران» مستند پرترهای است که شخصیت اصلی آن را در قاب نمیبینیم، جز چند عکس و کمی صدایش. او در اینجا هم در سایه قرار دارد و به جای خودش تصویر و تندیسی از او بازنمایی میشود. این نه ضعف، که نوعی تکنیک در روایت سوژه است، اگرچه متکی به موضوع است و عاری از ساختار و خلاقیت فرمیک مستند! روایتی که البته از طریق رمزگشایی از سوژه کانونی به بازنمایی سوژه پیرامونی هم میپردازد و به موازات قصه شخصیت اصلی از تاریخ تحولات سیاسی نیز رمزگشایی میکند.
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- معرفی داوران آثار مستند جشنواره بینالمللی فیلم «حوا»
- امر قدسی در بطن تقدسزدایی: تنهاییِ روحِ جهان بیروح/ یادداشت احمد میراحسان بر مستند «بانو قدس ایران» (بخش دوم)
- آغاز به کار «شبکه تخصصی اکران فیلمهای مستند»/ پنج فیلم در «اکران حقیقت» نمایش داده میشوند
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
- انتشار تیزر هفته فیلم ایتالیا + ویدئو
- اسامی فیلمهای حاضر در هفته فیلم ایتالیا اعلام شد/ از آثار مورتی تا برتولوچی
- هفته فیلم ایتالیا ۱۱ آذر آغاز میشود/ نمایش آنلاین و رایگان فیلمها
- چهارمین دوره هفته فیلم اروپایی برگزار میشود/ اعلام جزییات رویداد
- نانهای بیات/ نگاهی به فیلم «حوا، مریم، عایشه»
- کدام چریکه؟ کدام بهرام؟/ نگاهی به مستند «چریکه بهرام»
- سالها بایست تا دَم پاک شد/ نگاهی به فیلم «پری»
- فهرست فیلمهای روی پرده در سینماهای «هنروتجربه»/ «منگی» از ۱۵ شهریور میآید
- تابناک: نخستین گامها برای تعطیلی بستر نمایش دهها فیلم سینمایی ایران؟
- قابهای نامتعارف بیمعنی/ نگاهی به فیلم «امیر»
نظر شما
پربازدیدترین ها
آخرین ها
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
- نمایشگاه نقاشی «درخت جان» در گالری کاما
- رضا شیخی فیلمبردار سینمای ایران درگذشت
- پایان فیلمبرداری «خالد» در زیگورات
- معرفی آثار راه یافته به بخش فیلمنامه جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- امیر جدیدی، منصور بهرامی میشود
- زیر پوست شهر/ نگاهی به سریال «افعی تهران»
- هیات داوران جشنواره فیلم کن معرفی شدند/ گلادستون، کورئیدا و بایونا در فهرست
- هفته دوم «مجنون آن لیلی» هم به سانس فوقالعاده رسید/ «فین جین» پرمخاطب ترین نمایش عمارت نوفللوشاتو شد
- حسام منظور به سراغ دراکولای برام استوکر میرود
- بزرگداشت بهرام شاه محمدلو برگزار میشود
- ده جایزه جشنواره هندی برای «انتقام تیرهروزان» ایرانی/آمریکایی
- بستههای مکالمه پرتخفیف همراه اول بهمناسبت روز ملی خلیجفارس
- به تو هم سخت میگذرد؟/ نگاهی به فیلم «منطقه تحت نظر»
- معرفی پروژه جدید کارگردان «باربی»؛ گرتا گرویگ «نارنیا» را میسازد
- معرفی داوران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی
- اختتامیه دومین دوره جشنواره «عروسکخونه»/ پیشکسوتان و فعالان عرصه کودک به سمت احیای نمایشهای عروسکی میروند
- عسگرپور: از جانب مدیران کم تسلطِ سطحینگر، مورد حمله قرار میگیریم که شما از فروش فیلمها خوشحال نیستید/ از کجا به کجا رسیدیم!
- پخش سریال «حشاشین» در ایران ممنوع شد
- همراه اول حامی برگزاری ششمین رویداد ایران اکسپو