سینماسینما، سامان بیات: تا سال ۱۳۵۸ سه فیلم درباره مراسم حج در ایران پخش شد که فیلم «خانهخدا» (۱۳۴۵) حواشی جالبی به همراه داشت. قصد داریم خیلی کوتاه این حواشی را باهم مرور کنیم.
اولین فیلم درباره خانه خدا در سال ۱۳۰۱ توسط ارنست شودساک (کارگردان مستند علف) ساخته شد که راشهای آن در حادثهای سوخت و اکنون نسخهای از آن در دسترس نیست. در سال ۱۳۱۸ یک کمپانی مصری فیلمی ساخت که در ایران با نام «حج قدیم» معروف شد. سالهای سال گذشت و اولین مستند ایرانی از خانه خدا توسط برادران امیدوار ضبط شد. این دو برادر در سال ۱۳۴۰ با ماشین ژیان از صحرای عربستان گذشتند و برای کامل کردن سفرنامهی خود تصاویری از مکه و زیارت خانه خدا نیز ضبط کردند.
دومین مستند ایرانی در سال ۱۳۴۳ ساخته شد. یعنی همان سالی که جلال آلاحمد به زیارت خانه خدا رفت و «خسی در میقات» را نوشت. این فیلم توسط فردی با نام «عزیز رشکی» ساخته شد. در کتاب خسی در میقات، آلاحمد درباره فیلمبرداری رشکی با دوربین ۱۶ میلیمتری توضیحاتی میدهد. این فیلم یکبار از شبکهای فرانسوی زبان پخش شد و به گفته فرزند آقای رشکی به آلمان فرستاده شد و اصل نوارها هرگز برنگشت. سومین مستند که مهمترین اثر ایرانی درباره خانه خداست حاصل کاری تیمیست. مستند «خانه خدا» (۱۳۴۵) به تهیهکنندگی ابوالقاسم رضایی و کارگردانی جلال مقدم که البته بر سر کارگردانی این اثر بحث و جدلی همیشگی بوده و هست. (برای مثال ابراهیم گلستان -نویسنده گفتارمتن این مستند- معتقد است که کارگردان اثر رضایی ست و مقدم کارگردان نبوده) این اثر برای اولینبار مخالفین مذهبی فیلمها را به سینما کشاند و مذهبیون اعلام کردند این فیلم به نیت فریب دادن مسلمین ساخته شده تا پای مردم به سینماها باز شود. همین امر باعث شد که فردی مذهبی را برای کشتن رضایی بفرستند. او با ضربات قمه رضایی را مجروح کرد و رضایی دلچرکین از این موضوع برای همیشه ایران را ترک کرد. جلال آلاحمد در مقالهای که درباره تجربه نمایش این فیلم نوشته، میگوید: مردم اول که وارد سینما میشدند همدیگر را حاجی خطاب میکردند و حتی گاهی بلند فریاد میزدند «بلند صلوات بفرس». عدهای پس از پایان فیلم برای تبرک به پرده هجوم آورده و پرده را میبوسیدند و معتقد بودند هرکس به تماشای فیلم برود به مقام طواف کعبه نائل گشته و حاجی خطاب میشود. فیلم «خانه خدا» توسط چهار نفر فیلمبرداری شد و همین امر باعث شد که همه مراحل حج (که بعضی اعمال موازی با هم صورت میگرفت) تمام و کمال ضبط شود و تصویری دقیق از زیارت خانه خدا ثبت شود. سینماهایی که این فیلم را پخش میکردند در آن ایام تمامی پوسترهای سینمایی آثار دیگر را از دیوار سینماها کندند و تمام سینما یکپارچه تصاویر خانه خدا و پارچههای مذهبی بود. در ادامه بریدهای از این مستند دیدهنشده را با هم ببینیم.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- «موج و مرجان و خارا» نمایش داده میشود
- «داستانها و فیلمهای ابراهیم گلستان» منتشر شد
- اختتامیه جایزه «ارغوان» به یاد ابراهیم گلستان
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- ابراهیم گلستان؛ هنرمندی که خود یک اثر هنری بود
- پیام کانون کارگردانان سینمای ایران به مناسبت درگذشت ابراهیم گلستان
- ابراهیم گلستان درگذشت
- آثار کیارستمی، شیردل، گلستان، نادری، بنیاعتماد و… در ایتالیا اکران میشوند
- پیشبینی نشریه ددلاین از ۱۵ شانس فهرست اولیه اسکار بینالمللی
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- «تا جمعه، رابینسون»؛ رودررویی مجازی دو سینماگر بزرگ از دو موج نو
نظر شما
پربازدیدترین ها
- آیا رونالدو وارد دنیای «سریع و خشمگین» میشود؟/ دیزل: ما برای او نقشی نوشتیم
- مقایسه فیلمنامه «کوچک جنگلی» تقوایی با سریال افخمی/ از پژوهشِ روایتمحور تا روایتِ موردپسند صداوسیما
- داستان پرسر و صدای «بیسر و صدا»
- نقش و جایگاه چهرهپردازی در سینمای ایران
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- «الکترون» نامزد بهترین فیلم جشنواره انگلیسی شد
- تحلیل روانکاوانه فیلم «دوستداشتنی»؛ این رابطه دوست داشتنی نیست
- نمایش «برادران کارامازوف»؛ وفادار به روح اثر نه کالبد
- درباره کامران فانی و ترجمهای ناب/ مرغ دریاییِ فانی
- فیلم کوتاه «شامیر» نامزد بهترین فیلمبرداری جشنواره امریکایی شد
- درمان از نگاهی دیگر؛ وقتی سرطان، بازیگر صحنه زندگی میشود
- گاو خشمگین ۴۵ ساله شد
- «زیر درخت لور»؛ تصویری از انزوا و شکاف عاطفی
- «جستوجو در تنگنا»؛ انگار این همه چیزی باشد که از شهر و دیوارهایش به میراث بردهایم
- حمید طالقانی درگذشت
- فیلمـکنسرت «برندگان اسکار موسیقی» روی صحنه میرود
- معرفی برگزیدگان نوزدهمین جشنواره بینالمللی «سینماحقیقت»
- آکادمی داوری اعلام کرد؛ فهرست نامزدهای اولیه جوایز اسکار ۲۰۲۶/ نامزدی فیلمسازان ایرانی در دو بخش
- با رای منتقدان مجله IndieWire؛ آخرین ساخته جعفر پناهی در میان بهترینهای ۲۰۲۵
- شورای بازبینی فیلمهای سینمایی موافقت کرد؛ صدور پروانه نمایش برای پنج فیلم سینمایی
- نقش و جایگاه چهرهپردازی در سینمای ایران
- «پیکار با پیکر»؛ پیکری در پیکار
- «غریزه»؛ عشق پرشور نوجوانی، عبور از ممنوعهها
- رابطه ظرف و مظروف
- «محکوم»؛ آغازی برای پایان
- میراثِ کودکی
- بازیگر «پاریس تگزاس» در فیلم تازه نادر ساعیور
- اکران نسخه مرمت شده یکی از فیلمهای مهم داریوش مهرجویی
- این فیلم انعکاس واقعیتهای زندگی آدمهاست/ لیلا حاتمی: حواس کسی به «قاتل و وحشی» نیست
- «ارس، رود خروشان» روایت فاتحان شهرهای رفته بر باد است
- اکران و نقد نمایندهی کانادا در اسکار در سینما اندیشه
- نگاهی به مستند «زیر درخت لور»؛ بیانیهای هنری درباره شکلی از رنج جمعی
- «پیکار با پیکر»؛ وقتی که سخن هرودوت بهانه فیلم میشود
- آیا رونالدو وارد دنیای «سریع و خشمگین» میشود؟/ دیزل: ما برای او نقشی نوشتیم
- یک جایزه و دو تقدیر برای فیلمسازان ایرانی در جشنواره الیمپیای یونان
