سینماسینما، سامان بیات: تا سال ۱۳۵۸ سه فیلم درباره مراسم حج در ایران پخش شد که فیلم «خانه‌خدا» (۱۳۴۵) حواشی جالبی به همراه داشت. قصد داریم خیلی کوتاه این حواشی را باهم مرور کنیم.
اولین فیلم درباره خانه خدا در سال ۱۳۰۱ توسط ارنست شودساک (کارگردان مستند علف) ساخته شد که راش‌های آن در حادثه‌ای سوخت و اکنون نسخه‌ای از آن در دسترس نیست. در سال ۱۳۱۸ یک کمپانی مصری فیلمی ساخت که در ایران با نام «حج قدیم» معروف شد. سال‌های سال گذشت و اولین مستند ایرانی از خانه خدا توسط برادران امیدوار ضبط شد. این دو برادر در سال ۱۳۴۰ با ماشین ژیان از صحرای عربستان گذشتند و برای کامل کردن سفرنامه‌ی خود تصاویری از مکه و زیارت خانه خدا نیز ضبط کردند.
دومین مستند ایرانی در سال ۱۳۴۳ ساخته شد. یعنی همان سالی که جلال آل‌احمد به زیارت خانه خدا رفت و «خسی در میقات» را نوشت. این فیلم توسط فردی با نام «عزیز رشکی» ساخته شد. در کتاب خسی در میقات، آل‌احمد درباره فیلمبرداری رشکی با دوربین ۱۶ میلی‌متری توضیحاتی می‌دهد. این فیلم یکبار از شبکه‌ای فرانسوی زبان پخش شد و به گفته فرزند آقای رشکی به آلمان فرستاده شد و اصل نوارها هرگز برنگشت. سومین مستند که مهم‌ترین اثر ایرانی درباره خانه خداست حاصل کاری تیمی‌ست. مستند «خانه خدا» (۱۳۴۵) به تهیه‌کنندگی ابوالقاسم رضایی و کارگردانی جلال مقدم که البته بر سر کارگردانی این اثر بحث و جدلی همیشگی بوده و هست. (برای مثال ابراهیم گلستان -نویسنده گفتارمتن این مستند- معتقد است که کارگردان اثر رضایی ست و مقدم کارگردان نبوده) این اثر برای اولین‌بار مخالفین مذهبی فیلم‌ها را به سینما کشاند و مذهبیون اعلام کردند این فیلم به نیت فریب دادن مسلمین ساخته شده تا پای مردم به سینماها باز شود. همین امر باعث شد که فردی مذهبی را برای کشتن رضایی بفرستند. او با ضربات قمه رضایی را مجروح کرد و رضایی دل‌چرکین از این موضوع برای همیشه ایران را ترک کرد. جلال آل‌احمد در مقاله‌ای که درباره تجربه نمایش این فیلم نوشته، می‌گوید: مردم اول که وارد سینما می‌شدند همدیگر را حاجی خطاب می‌کردند و حتی گاهی بلند فریاد می‌زدند «بلند صلوات بفرس». عده‌ای پس از پایان فیلم برای تبرک به پرده هجوم آورده و پرده را می‌بوسیدند و معتقد بودند هرکس به تماشای فیلم برود به مقام طواف کعبه نائل گشته و حاجی خطاب می‌شود. فیلم «خانه خدا» توسط چهار نفر فیلمبرداری شد و همین امر باعث شد که همه مراحل حج (که بعضی اعمال موازی با هم صورت می‌گرفت) تمام و کمال ضبط شود و تصویری دقیق از زیارت خانه خدا ثبت شود. سینماهایی که این فیلم را پخش می‌کردند در آن ایام تمامی پوسترهای سینمایی آثار دیگر را از دیوار سینماها کندند و تمام سینما یکپارچه تصاویر خانه خدا و پارچه‌های مذهبی بود. در ادامه بریده‌ای از این مستند دیده‌نشده را با هم ببینیم.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- اختتامیه جایزه «ارغوان» به یاد ابراهیم گلستان
- ادای احترام جشنواره کرالا به مهرجویی و گلستان
- ابراهیم گلستان؛ هنرمندی که خود یک اثر هنری بود
- پیام کانون کارگردانان سینمای ایران به مناسبت درگذشت ابراهیم گلستان
- ابراهیم گلستان درگذشت
- آثار کیارستمی، شیردل، گلستان، نادری، بنیاعتماد و… در ایتالیا اکران میشوند
- پیشبینی نشریه ددلاین از ۱۵ شانس فهرست اولیه اسکار بینالمللی
- مهدی شامحمدی: اکران آنلاین تاثیری بر تعداد مخاطبان مستند نداشت/ مستند اجتماعی همیشه پر مخاطب است
- بازخوانی یک قتل از پیش طراحی شده/ نگاهی به مستند «ترور سرچشمه»
- گفت آن گلیم خویش بدر میبرد ز موج/ وین جهد میکند که بگیرد غریق را/ نگاهی به مستند «صبیه»
- آبشخورِ آهوانِ تشنه!/ نگاهی به مستند «مُغیسُف»
- نمایش ۶ فیلم مستند ایرانی در برنامه انجمن آسیایی نیویورک
- «تا جمعه، رابینسون»؛ رودررویی مجازی دو سینماگر بزرگ از دو موج نو
- نگاهی به مستند «زیر این چتر باران میبارد»/ چیزی خزنده و مرموز راه پیدا کرده به دفتر مدیری مسئول
- «کاغذپارهها» از اول بهمن اکران عمومی می‌شود
نظر شما
پربازدیدترین ها
- حتی نام ایران او را به گریه میانداخت/ داور زنده زنده دق کرد
- عشق و پساعشق/ چند نکته درباره فیلم سینمایی «نبات» به کارگردانی پگاه ارضی
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
- به بهانه برنامه «جعبه سیاه»؛ کفن و آگهی فوت لیاقت چه کسانی است؟
آخرین ها
- نشریه ورایتی پیشبینی کرد؛ انیمیشن ایرانی نامزد جایزه اسکار می‌شود
- مراسم رونمایی و اکران فیلم مستند «آواز باد» / گزارش تصویری
- به بهانه سریال «زخم کاری»/ فقط خشونت است و حرص و آز
- فوت برنده جوایز اسکار، کن و سزار؛ برتراند بلیه درگذشت
- نشان ویژه «روابطعمومی پیشگام در کاربرد هوش مصنوعی» به همراه اول اعطا شد
- «جن زدگان» ایبسن روی صحنه تئاتر شهرزاد میرود
- با موافقت شورای پروانه فیلمسازی؛ مجوز ساخت سینمایی برای ۶ فیلمنامه صادر شد
- صداپیشه «مهمونی» به «۱۰۰۱» پیوست
- تنها یک فیلم کوتاه، سهم سینمای ایران در برلین؛ فیلمهای جشنواره برلین ۲۰۲۵ اعلام شد
- جوایز سینمایی لومیر اهدا شد؛ ۵ جایزه به «امیلیا پرز» رسید/ «دانه انجیر معابد» بهترین محصول مشترک اروپا شد
- به بهانه تبلیغات «کیولین» و «بنمانو» در سریال «قهوه پدری» مهران مدیری؛ جایی که برندها به قلب داستان میرسند
- هتتریک دیزنی در ۲۰۲۴/ فروش «موآنا ۲» از مرز یک میلیارد دلار گذشت
- نمایندگان جدید وزارت ارشاد در شورای صدور مجوز ساترا معرفی شدند
- «تاری» در راه لهستان
- نکوداشت خسرو سینایی برگزار شد؛ سینماگری که فردگرا و خودنما نبود
- مراسم جوایز «جوی» برگزار شد/ هاپکینز، فریمن و دیگر ستارهها در عربستان
- هوشنگ مرادی کرمانی: هیچ وقت مُهر سیاسی نخوردم و نمیخورم
- آغاز به کار نخستین نمایشگاه «اهواز پترواکس» با حضور همراه اول
- جزئیاتی درباره «۱۰۰۱ قاب»؛ قصه شهرزاد و هزار و یک شب در جشنواره برلین
- ویژگیهای تفکری که سینما را از بنبست و سکون نجات داد
- «خائن کشی» آنلاین می‌شود
- مستند «در میان امواج» و روایتی زنانه از جنوب ایران
- جوآن پلورایت درگذشت
- معرفی داوران دو بخش چهل و سومین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر
- شهرام میراب اقدم درگذشت
- «عزیز»؛ عاشقانهای با طعم آلزایمر/ مجید توکلی: شورای پروانه ساخت منحل شود
- انجمن منتقدان آثار چهل و سومین جشنواره فیلم فجر را داوری میکند
- یک برنده اسکار، رئیس هیات داورانِ جشنواره فیلم کوتاه عباس کیارستمی شد
- انتشار فراخوان نخستین جشنواره نمای باران
- صیدِ کارگردان بزرگ
