سینماسینما، ندا قوسی
بهمن فرمانآرا (زاده ۱۳۲۰، تهران) تهیهکننده، کارگردان، فیلمنامهنویس، نویسنده و هنرپیشهی روشنفکر ایرانی است که با ساخت فیلمهایی چون «خانهی قمرخانم» (۱۳۵۱) و «شازده احتجاب» (۱۳۵۳)، جزو پیشگامان موج نوی ایران شد.
عناصر و مقولات متفاوت و متنوعی در آثار این فیلمساز مدرن قابل مشاهده است. خیال و اوهام از مهمترینِ این مقولات است. اما ورای مولفههای فراواقعگرایانه که کموبیش در تمام کارهای او دیده میشود، آنچه جذابیت آثارش را افزون میکند توانایی او در عادی و معمولی جلوه دادن توهم و خیال است به گونهای که تماشاگر گمان برد، آنچه مقابل چشمانش میبیند عین واقعیت است ولاغیر. مثلا مگر میشود خیالات و خاطرات تلخ و تاریک «شازده احتجاب» را واقعی نپنداشت؟ یا سروش مرگ که در «یک بوس کوچولو» (۱۳۸۴) در هیئت زنی زیبا (هدیه تهرانی) به در خانهی اسماعیل شبلی(جمشید مشایخی) میآید و فنجانی شکر طلب میکند را معمول و ملموس ندانست؟
مولفهی جالب دیگر که آن هم زیبا و ستودنی است، توجه وی به نمادها و سمبلهاست. علاقهی او نسبت به تصویرسازیهای نمادین هم باز باعث میشود که مسائل خرقعادت و غیرواقعی، معمول جلوه کنند و مقبول. مثلا در فیلم «خانهای روی آب» (۱۳۸۰) پیرزنی را میبینیم که مدام در حال بافتن است؛ در جایی از فیلم هم در دیالوگی از ژاله(هدیه تهرانی) میشنویم که گفته میشود: «اگه میدونستم سرنوشت آدما رو کی میبافه، بهش میگفتم مال من رو بشکافه…». اینجا پیرزن بافنده که مظهر سرنوشت آدمی است، آنقدر واقعی در جایجای و سکانسهای فیلم تنیده شده و چنان قابلقبول در جریان داستان نسج یافته که تماشاگر آن را بخشی از واقعیت میپندارد، این نمادِ بافندهی سرنوشت را. (پیرزن بافنده یادآور اسطورهی خواهران مویرای، «کلوتو»-خواهرِ پیرِ بافنده- نیز است.)
یا مثلا در فیلم «خاک آشنا» (۱۳۸۶) ماجرای راهزنانی که در غاری دور هم جمع شدهاند، نماد کنایی جالب و درخوری است که باظرافت به داستان اصحاب کهف گوشه میزند و مخاطب را درگیر این اندیشه میکند که نکند اصلا قصهی قدیمی یاران گریخته از دقیانوس هم قصهای تحریف شده، بوده باشد، در روزگار مدرن ما.
و مهمترین و جذابترین مولفه (جذاب هم از نظر المانهای تصویری و هم روایی) عنصر مرگ است که اساسا موضوعی ویژه و خاص در آثار این کارگردان خوشقریحه است. او در فیلمهایش آنقدر مرگ را عادی و معمول میسازد که مخاطب به راحتی نزدیکی و قریبالوقوع بودنش را ادراک میکند و آن را همچون «یک بوس کوچولو» بر روی گونهاش درمییابد. یا اساسا همچون فیلم «بوی کافور عطر یاس» (۱۳۷۸) که در کلیت هم تصویرگر نگاه یک انسان به مرگ است، با جملهای کلیدی: «هراس من از مرگ نیست، هراس من از بیهوده زیستن است.» از همان ابتدا نگاه عمیق و وسیع فیلمساز را درمورد این مفهوم ازلی ابدی نمایان میسازد.
مجموعا باید سینمای ما ببالد که چنین فیلمسازانی دارد اما هیچ جا این تفاخر و بالندگی را نمیبینیم و متاسفانه عرصه را آنقدر تنگ میکنند برای همچون این نوابغ سینمایی که برخی بیخیال فیلمسازی میشوند و بعضی هم شروع میکنند به بد فیلم ساختن.
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- گفتوگوی سینمایی نسلها/ نگاهی به مستند «موج نو»
- بهمن فرمانآرا: یکی از بزرگترین هنرمندان مملکت باید سلاخی بشود؟ ما کجا داریم زندگی می کنیم؟!
- نگارش فیلمنامه «داستان جاوید» آغاز شد/ سریالی از فرمانآرا در شبکه نمایش خانگی
- باشگاه آموزشهای آنلاین یونسکو برگزار میکند/ سینما از نگاه بهمن فرمانآرا
- پاسخ تند علی عباسی به «بهمن فرمانآرا»
- برشهای کوتاه/ تصاویری از هجدهمین جشنواره فیلم فجر
- گفتوگو با منوچهر محمدی: وظیفه فیلمسازان است که به جنگ خطوط قرمزی که هیچ مبنای شرعی و قانونی ندارند، بروند
- کارِ روشنفکریِ بهمن فرمانآرا
- مردی برای تمام فصول/ به بهانه تولد بهمن فرمانآرا
- کلاهم را به احترام شما بر میدارم/ به مناسبت تولد بهمن فرمانآرا
- در باب آدمهای مرده و روحهایی خونریز که کالبدی تازه برای حیات میجویند/ به بهانه تولد بهمن فرمانآرا
- عطر مرگ، بوی زندگی/ بازنمایی مفهوم مرگ در سینمای بهمن فرمان آرا
- دخترک سیدی فروش/ کوتاه درباره فیلم «دلم میخواد»
- در آستانه زادروز بهمن فرمانآرا؛ انتشار نسخه ویژه نابینایان «یک بوس کوچولو» با صدای علیرضا آرا + تیزر
- پست اینستاگرامی بهمن فرمانآرا درباره ساخت سریال «داستان جاوید»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- وقتی زن تبدیل به «ناموس» میشود/ نگاهی به فیلم «خورشید آن ماه»
- چهره تلخ عشق یک سویه/ نگاهی به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟»
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- گفتوگو با محمد مقدم درباره سینمای مستند/ فیلم مستند، جهانی است ساختگی؟
- تاریخچه سریالهای ماه رمضان از ابتدا تاکنون/ در دهه هشتاد ۴۰ سریال روی آنتن رفت
آخرین ها
- حضورهای بین المللی فیلم کوتاه تامینا
- گلدن گلوب اعلام کرد؛ وایولا دیویس جایزه سیسیل بی دمیل ۲۰۲۵ را میگیرد
- درباره «قهوه پدری»؛ قهوه بیمزه پدری
- «کارون – اهواز» در راه مصر
- اختتامیه جشنواره «دیدار» ۱۷ دی برگزار خواهد شد
- اختصاص سینماسینما/ سه فیلم ایرانی در جشنواره فیلمهای برتر سال ۲۰۲۴ مجله تله راما
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «مجمع کاردینالها»؛ موفقیت غیرمنتظره در گیشه و جذب مخاطبان مسنتر
- مدیر شبکه نسیم توضیح داد؛ مهران مدیری، جنابخان، فرزاد حسنی و چند برنامه دیگر
- تاکید بر سمزدایی از سینما و جشنواره فجر/ علیرضا شجاع نوری: ادغام جشنوارهی ملی و جهانی فجر سیاسیکاری بود
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ جادوی «شرور»؛ داستانی از دوستی، تفاوتها و مبارزه با تبعیض
- برای پخش در سال ۲۰۲۵؛ پسر شاهرخ خان برای نتفلیکس سریال میسازد
- ترجمه اختصاصی سینماسینما/ «گلادیاتور ۲»؛ بازگشتی باشکوه به کُلُسیوم و سنت حماسههای سینمایی
- اعلام نامزدهای چهلمین دوره جوایز انجمن بینالمللی مستند/ محصول مشترک ایران و انگلیس در شاخه بهترین مستند کوتاه
- اصغر افضلی و انیمیشن «رابینهود» در تازهترین قسمت «صداهای ابریشمی»
- جایزه جشنواره آمریکایی به پگاه آهنگرانی رسید
- چهل و سومین جشنواره فیلم فجر؛ از فرصت ثبت نام فیلمها تا داوری عوامل بخش نگاه نو
- نمایش بچه / گزارش تصویری
- اهمیت «باغ کیانوش» در سینمای کمدی زدهی این روزها
- برای بازی در فیلم «ماریا»؛ نخل صحرای پالم اسپرینگز به آنجلینا جولی اهدا میشود
- اکران فیلم علی زرنگار از اواخر آذر؛ «علت مرگ: نامعلوم» رفع توقیف شد
- مانور آمادگی همراه اول برای رویارویی با بحران؛ تمرینی برای پایداری ارتباطات
- بررسی هزینه و درآمد تولیدات ۳ سال اخیر؛ حساب کتاب فارابی جور است؟
- در اولین روزهای اکران بینالمللی؛ «گلادیاتور۲»، ۸۷ میلیون دلار فروخت
- اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر معرفی شدند
- نامزدی ۲ جایزه آمریکایی برای «دوربین فرانسوی»
- «شهر خاموش» بهترین فیلم جشنواره نوستالژیا شد
- فروغ قجابگلی بهترین بازیگر جشنواره ریچموند شد
- «تگزاس ۳»؛ کمدی از نفس افتاده یا موفقیت تکراری؟
- روایتی از سه نمایشنامه از محمد مساوات روی صحنه میرود
- «کارون – اهواز» در مراکش