سینماسینما، ساسان گلفر
دلتنگیهای آدمی را، باد ترانهای میخواند
رویاهایش را آسمان پرستاره نادیده میگیرد
و هر دانه برفی به اشکی ناریخته میماند
سکوت سرشار از سخنان ناگفته است
از حرکات ناکرده
اعتراف به عشقهای نهان
و شگفتیهای بر زبان نیامده
در این سکوت حقیقت ما نهفته است
حقیقت تو و من
سخنان ناگفته، شگفتیهای بر زبان نیامده، حرکات ناکرده و عشقهای نهان که در سروده مارگوت بیگل آمده و زمانی آن را شاملو بزرگ به فارسی برگردانده، در سکوت تکتک ما متبلور است و از جمله در سکوت قهرمان فیلم «رضا». اما فقط سکوت نیست. او نیز مانند بقیه همه این دلتنگیها و رویاها را هم در سکوت خود ریخته و هم در پرحرفیها و وراجیهای گاه و بیگاه که روی دیگر سکه سکوت است و مکمل و در مواردی، پنهانکننده آن.
«رضا» در زمره معدود شخصیتهای درست پرداختشده و دلنشین و دوستداشتنی سینمای معاصر ایران است و فیلم شخصیتمحور «رضا» هم به پیروی از شخصیت محوری آن، از معدود فیلمهای واقعا شخصیتمحور و دلچسب و تماشایی این روزها. اما آنچه این اولین تجربه کارگردانی علیرضا معتمدی نویسنده و بازیگر را حتی تماشاییتر و دلچسبتر هم میکند، استتیک و بعد حسانی تصویر و صدای فیلم است که وجه تمایز و تشخص باز هم بیشتری به فیلم میبخشد.
رضای این داستان مرد میانسالی است با آرزوها و رویاهای فروخورده، معمار شاعرمسلک و نویسندهای میانمایه، انسانی مهربان و بامحبت و دوستداشتنی و جذاب و عاشقپیشهای مأخوذ به حیا. با وجود عشق و علاقه فراوان و دوجانبه با همسرش، فاطی، به خواست او برای طلاق توافقی احترام میگذارد و به محضر میرود و دوستانه به او فرصت و آزادی انتخاب میدهد. به زنان دیگری ابراز علاقه میکند؛ از جمله یکی از اقوام و دوستان دوران کودکی که برای دیداری موقت به ایران آمده و محترمانه مانند آنچه سالها پیش اتفاق افتاد، او را پس میزند تا به دنیای دوردست خود برگردد، دختری مسیحی که او را میپذیرد، اما مدتی بعد، سرخورده و دلشکسته از بازگشت فاطی به زندگی او، به قهر و پرخاش و فریاد ارتباطش را با رضا قطع میکند و همچنین دختر سوارکاری که در واقع زندگی او را نجات میدهد. در این میان افسانهای نیز به موازات داستان شخصیت اصلی پیش میرود و بر گفتار قهرمان داستان در مقام راوی، بر تصویر جاری میشود؛ افسانه پیرمردی که نمیتواند بمیرد و داستان عاشقانه او قومی و شهری را پدید میآورد. آنچه در شخصیت اصلی فیلم تبلور یافته، این ترکیب غریب «ابلوموف» و «دون زوان»، شاید نمودی استعاری از حال و وضع روشنفکر امروزی ما باشد؛ آدمی تنها و درمانده و درخودمانده و بلاتکلیف تا آن اندازه که حتی در اینکه چه بپوشد و چرا بپوشد و کجا برود و اصلا چرا برود، مردد است و غم و دلتنگی بیوقفه و چارهناپذیر خود را پشت پردهای از خوشزبانی و شوخطبعی ظاهری میپوشاند.
میتوان حدس زد شناخت و تامل طولانیمدت علیرضا معتمدی در این شخصیت، فرایندی که احتمالا از مدتها پیش از نگارش فیلمنامه و برپا شدن دوربین به جریان افتاده، مهمترین برگ برنده این فیلم شخصیتمحور بوده است. شاید اگر جز این بود، فیلم به سرنوشت اغلب آثار دیگری که نویسنده، کارگردان و بازیگر نقش اصلی آنها یکی بود، دچار میشد و اثر ماندگاری از کار درنمیآمد. شخصیت رضا در این فیلم، با همان راحتی و آسانگیری بیغلوغش از همان دقایق اول تماشاگر را با خود همراه میکند و حتی در سکانسهای طولانی فیلمی که تقریباً هیچ اوج و فرود دراماتیکی ندارد –مخصوصا در یک ساعت اول- مخاطب را از دست نمیدهد. معتمدی این شخصیت را، لابد به واسطه آشنایی نزدیک، با همه نوآنسهای ملایم دلنشین آن بهآسانی درآورده و روی پرده ریخته است و گروه بازیگران را نیز به پیروی از خود در تمام صحنهها به بازیهایی– احتمالا کمابیش بداهه-روان و طبیعی واداشته؛ طوری که کوچکترین تصنعی در کنش و واکنش بازیگران احساس نمیشود.
تصویر فیلم وجه چشمگیر دیگری است که هم در نماهای داخلی با طراحی صحنه کیوان مقدم به خوبی و زیبایی خود را نشان میدهد و هم در نماهای متعدد خارجی، چه در لوکیشنهای خوشآبورنگ شهری آن که به هر بهانه به گوشه و کنار معماری هنرمندانه شهر اصفهان سرک میکشد و چه در چشماندازهای چشمنواز خارج شهری و البته در لحظه به لحظه این تصاویر، قاببندی هنرمندانه و نورپردازی دقیق و بینقص علی تبریزی رخ مینماید. اما در بعد زیباییشناختی و حسانی فقط به تصویر بسنده نشده است. زیباییشناسی صدا نیز تقریبا در هر لحظه فیلم همپای تصویر آن، تماشاگر را در فضای فیلم غرق میکند؛ هم انتخاب موسیقی اغلب دارای منشأ درون تصویر– از قطعات غربی و ترانههای ایرانی و غیرایرانی گرفته تا قطعهای از شهرام ناظری روی تیتراژ پایانی و حتی سرودههای مذهبی- بهجا و بهاندازه است و هم افکتها و نواهای طبیعی. این ترکیب تجربهای نادر در سینمای ایران را فراهم میآورد؛ تا جایی که از حد لذتی زیباییشناختی هم فراتر میرود و حتی حسرت فضاهایی را که تماشاگر احتمالا سالهاست از آن فاصله گرفته، در او بیدار میکند.
برای تو و خویش چشمانی آرزو میکنم
که چراغها و نشانهها را در ظلماتمان ببیند
گوشی که صداها و شناسهها را در بیهوشیمان بشنود
برای تو و خویش روحی که این همه را در خود گیرد و بپذیرد
و زبانی که در صداقت خود ما را از خاموشی خویش بیرون کشد
و بگذارد از آن چیزها که در بندمان کشیده است
سخن بگوییم.
منبع: ماهنامه هنروتجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- درباره انتقاد شدید کارگردان چرا گریه نمیکنی از فیلمیران پخش کننده فیلمش
- گفتوگو با علیرضا معتمدی کارگردان «چرا گریه نمیکنی؟»/ تروما را به تجربه خلاقه و رهاییبخش تبدیل کردم
- ثبت قرارداد اکران «چرا گریه نمیکنی» و «سلفی با رستم»
- کارگردان به ملت رفت اما به نشست خبری نه!/ تهیهکننده «چرا گریه نمیکنی؟»: مگر بازیگران این فیلم من را به سینما آوردند؟
- «چرا گریه نمیکنی؟» علیرضا معتمدی در جشنواره فجر نمی تواند حضور داشته باشد
- حضور سینمای هنروتجربه ایران در سه جشنواره جهانی
- فیلم «چرا گریه نمیکنی؟» به جشنواره فرانسوی بلفورت راه یافت
- فیلمبرداری «چرا گریه نمیکنی؟» به پایان رسید
- پاسخ عضو شورای بررسی صلاحیت تهیهکنندگی به علیرضا معتمدی
- انتقادات تند وتیز علیرضا معتمدی از صادر نشدن پروانه ساخت فیلمش
- عشقی که نمیخواهد بمیرد/ نقد آن اشنایدر بر فیلم «رضا»
- عاشقی کردن در آرامش/ نگاهی به فیلم «رضا»
- نگاهی به فیلمهای «دوئت»، «رضا» و «حمال طلا»
- باش که صد صبح دمد زین شب امید مرا/ نگاهی به فیلم «رضا»
- اخراجیها/ نگاهی به فیلم «خروج»
نظر شما
پربازدیدترین ها
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد