«آوانتاژ» هرچند مستندی دردمند و تلخ است اما سیاه نیست.
سینماسینما، سحر عصرآزاد:
تماشای مستند «آوانتاژ» به مثابه باز کردن جراحتی عمیق و دردناک، اما با امید بهبود آن است، هرچند این روند بهبود زمان میبرد و طبعا جانکاه است.
محمد کارت مستندساز جوانی است که توانسته اهمیت زاویه نگاه به سوژه را در فیلمهایش برجسته کند و هر بار سراغ موضوعی رفته، یا از ابتدا روی خاص بودن آن دست گذاشته (به این واسطه که سوژه مورد نظر، محور یک مستند قرار نگرفته)، یا زاویهای را برای نگاه به آن انتخاب کرده که منحصربهفرد و خاص بوده و مخاطب را در قاب نگاه جسورانه خود اسیر کرده است.
«خونمردگی» نمونه خوبی است که نشان میدهد این فیلمساز عافیتطلب نیست و خطر کردن برای او حد و مرزی ندارد. بهخصوص وقتی گروهی از جوانان پایین شهری زادگاه خودش، شیراز، را مورد هدف قرار میدهد که همراهی با آنها و قرار گرفتن در بطن روابط درون گروهی این افراد شرور، به چیزی فراتر از ریسک و جسارت نیاز دارد. اهمیت اصلی فیلم هم این است که فیلمساز مقهور این تهور نشده و در یک قالب هنرمندانه و ساختارمند به سوژه نزدیک شده و مخاطب را در مواجهه با زاویه نگاه خاص خودش قرار داده است.
در «آوانتاژ» هم این فیلمساز جوان سراغ گروهی از آدمهای ته خطی رفته است. با این تفاوت که اگر در «خونمردگی» یک گروه به ته خط رسیده را محور قرار میدهد که در موقعیت خود تثبیت شدهاند و نیازی به تغییر احساس نمیکنند، اینبار با گروهی سروکار داریم که از ته خط بازگشتهاند و به گفته دیگر در نقطه آغازین یک شروع دوباره هستند.
همین موقعیت فیلمساز را واداشته تا با تمرکز بر یک مرکز حمایت از کارتنخوابها، کار خود را با ورود یک عضو جدید شروع کند که خودخواسته برای ترک اعتیاد به این مرکز مراجعه کرده است. اما آنچه باعث شده این زاویه نگاه بسط و عمق بیشتری پیدا کند، این است که محدود به این سوژه باقی نمیماند، بلکه دوربین بازیگوش فیلمساز به گوشه و کنار این مرکز و ساکنان آن از مدیر و مسئول تا بیماران سرک میکشد و در هر یک سویهای متفاوت و جدید را مورد توجه قرار میدهد.
به واسطه همین نگاه است که منشأ کارتنخوابی از زوایای مختلف مورد بررسی قرار میگیرد؛ یکی از درد تنهایی، یکی از حس حقارت و… اما باز هم در ریشهیابی متوقف نمیماند، بلکه در عین پرداختن به گذشته، زمان حال بهبودیافتگان را نیز به تصویر کشیده و تا جایی پیش میرود که افقی از آینده نامعلوم اما امیدوارانه آنها را نیز ترسیم میکند.
پرداختن به دغدغه تشکیل تیم فوتبال و مسابقه با تیم پیشکسوتان استقلال همان لایهای است که باعث شده «آوانتاژ» در گذشته و ریشهیابی معضل کارتنخوابی متوقف نماند و در عین ثبت بحرانی که در زمان حال گریبانگیر این مرکز و اهالیاش شده و با تعطیلی این مامن مواجه هستند، اما امید را بهعنوان نقطهای بر پایان فیلم و آینده این انسانها ثبت میکند.
ویژگی دیگر فیلم مونولوگهای افراد مختلف از شرح گذشته و حال آنهاست که فیلمساز تلاش کرده به شیوه مرسوم به شکل تک به تک با دوربین ثبت نشود و با تمهیداتی از روال سنتی خود خارج شود. گاه این صحبتها را روی تصاویری از کنش و واکنشهای فرد مصاحبهشونده در جمع و انجام مسئولیتهایی که به عهده گرفته میشنویم و گاه در گوشه و کنار این پناهگاه و در خلوتی غیررسمی که به عمق یافتن و تاثیرگذاری بیشتر این ذکر خاطرات منجر میشود.
در این میان نمیتوان از حس اعتماد و اطمینانی که فیلمساز توانسته در مواجهه با این آدمهای آسیبدیده و زخمخورده ایجاد کند، بهسادگی گذشت، چراکه اولین و مهمترین اصلی است که زیربنای شکل گرفتن این بستر را فراهم کرده تا مخاطب هم بتواند در این موقعیت منحصربهفرد شریک شود.
مهمترین نمونه برقراری این حس اعتماد و صمیمیت بیواسطه را میتوان در همراهی نفس به نفس با جوان تازهوارد و مراحلی که برای پاک شدن از مواد مخدر طی میکند، برشمرد که تجربهای غریب و جانکاه است. یا سکانسی که دوربین مقابل پدر و پسری که در حال ناهار خوردن هستند، قرار گرفته و هر دو بهراحتی از رویاها و آرزوها و آمالشان میگویند و بدون هیچ دخل و تصرفی، نابترین حسها را به مخاطب منتقل میکنند.
فیلم به مثابه سوژه و موضوع انتخابی، به شکلی رئال فضایی مردانه دارد که بی هیچ کموکاستی پذیرفتنی است، اما فیلمساز تلاش کرده از اندک فرصتهای ممکن برای تلطیف این فضا و دمیدن روح زنانه در بطن اتمسفری که بخش عمده معضلات افراد ساکن در آن ناشی از فقدان عشق است، بهره ببرد. آن هم جایی است که مادر را پشت فنسهای زمین بازی در آغوش پسرش رها میکند تا هرچقدر میخواهند، یکدیگر را ببوسند و بفشارند و این فقدان از عمق روح و جان همه کاراکترها فریاد بکشد و خودنمایی کند.
«آوانتاژ» هرچند مستندی دردمند و تلخ است که نمیتوان آن را بدون دست گذاشتن بر چشم، فرو دادن بغض و جاری شدن اشک به انتها رساند، اما سیاه نیست. «آوانتاژ» به مثابه باز کردن جراحتی عمیق و دردناک اما با امید به بهبودی است؛ فیلمی که میتواند مصداق این بیت در لایههای زیرین اثر باشد:
«گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید/ هیچ راهی نیست کان را نیست پایان، غم مخور»*
*بیتی از حافظ شیرازی
ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- تحقق آرزوی چندساله فعالان انیمیشن در هنرو تجربه
- صدور پروانه ساخت برای چهار اثر سینمایی و سه اثر غیرسینمایی
- پیشکسوت کشتی: سریال یاغی خانواده کشتی را آزرده خاطر کرد
- گنگستری یا فیلمفارسی؟!/ نگاهی به سریال «یاغی»
- قد میکشم، پس هستم/ نگاهی به سریال «یاغی»
- علفزاری دیگر/ نگاهی به سریال «یاغی»
- فیلمنامهی جزئینگر، اجرای دقیق/ نگاهی به سریال «یاغی»
- اعلام نامزدهای جشن کارگردانان در بخش «کارگردانان فیلم اولی»
- «شنای پروانه»؛ تصویری روشن از لایههای تاریک اجتماع
- اعلام نامزدهای بخش سینمای بیست و یکمین جشن حافظ
- فیلمنامه «شنای پروانه» از اسپانیا جایزه گرفت
- نمایش مستند «پیله» ساخته محمد کارت در تلویزیون
- بلیتهای جشنواره شانگهای تا ۲۰ برابر قیمت فروخته میشود
- جعفر صانعی مقدم: گسترش فعالیتها در سینمای «هنر و تجربه» بستگی به تامین نیازهای مالی دارد
نظر شما
پربازدیدترین ها
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- راهیابی مستند «دوربین فرانسوی» به جشنواره ارمنستانی
آخرین ها
- بزرگداشت کیانوش عیاری و افتتاح گنجینه این فیلمساز در موزه سینما
- گفتوگوی اختصاصی سینماسینما با دبیر بخش ۱۵ روز سینماگران جشنواره کن/ ما کشف میکنیم
- نمایش موزیکال «شازده کوچولو» / گزارش تصویری
- پیکر مسعود اسکویی به خانه ابدی بدرقه شد/ چرا برخی آدمها محبوب میشوند؟
- پایان تصویربرداری فیلم «ویلای موروثی»/ روایتی از زندگی یک باغبان
- رقابت ستارههای یک کمدی و یک درام عاشقانه تاریخی/ میزبانی سینماها از دو فیلم جدید
- پولاد کیمیایی برای «گالیله» میخواند
- فرصت ۳ فیلم کوتاه ایرانی برای اسکار ۲۰۲۵
- رکوردداران روز اول اکران
- «اتاق فرار» پرمخاطبترین بسته فیلم کوتاه «هنر و تجربه»
- معرفی برگزیدگان جوایز دیوید دی دوناتلو ۲۰۲۴ ایتالیا/ «من کاپیتان» بهترین فیلم شد
- روسای جدید آکادمی سزار معرفی شدند
- فیلم کوتاه «چوپان» در جشنواره ژاپنی
- «طاووس خانم و ازدواجهایش» در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه میرود
- حسن فتحی: جهانِ پر از طمع و ویرانی را با افعال خود سیاهتر نکنیم
- شهاب حسینی؛ تنوع در پذیرش نقش، تناقض و شتابزدگی در واکنشها/ یادداشت کیوان کثیریان
- جزئیاتی از فیلم «کارآموز» علی عباسی/ صعود ترامپ
- جزئیات برنامههای جشنواره ترایبکا اعلام شد/ نمایش فیلمهای خاطرهانگیز هیچکاک، اسکورسیزی و اسپیلبرگ
- برگزاری دوازدهمین کارگاه بینالمللی تئوری اطلاعات و مخابرات با حمایت همراه اول
- این هنر و تجربه آنتی ویروسی ست بر فیلم های به هرقیمت مسخره
- جشنواره «هاتداکس» در ایستگاه پایانی؟/ گرفتاریهای تهدید کننده
- رخشان بنیاعتماد و روبن اوستلوند در مجمع سرمایهگذاران بازار فیلم کن
- نظارت سازمان سینمایی به نمایش آثار سینمایی خارجی در پلتفرمها
- پل استر درگذشت
- رامین حسینپور بهترین آهنگساز فستیوال لسآنجلس شد
- رقابت ویژه چند فیلم و تعطیلی یک روزه سینما
- «پر» در جشنواره ورونژ روسیه نمایش داده میشود
- مسعود اسکویی درگذشت
- برگزیدگان جشنواره فیلم پکن معرفی شدند/ تجلیل از چن کایگه با حضور ییمو
- «سیم خاردار» در کازابلانکا