سینماسینما، منوچهر دین پرست:
شهیدثالث در فیلم هایی که خارج از ایران به خصوص به زبان آلمانی تهیه کرد، به نوعی به ازخودبیگانگی انسان توجه ویژه داشت. این نگاه شهیدثالث اگرچه متاثر از فضای فکری و معرفتی و توجه به زمینه و زمان هایی که در آن زیست داشت، است، اما نمی توان از بینش او به مسائل پیرامونی غافل بود. فیلم «فرزندخوانده ویران گر» را میتوان فیلمی از جنس روان شناسی دانست. فیلمی که توانسته لایههای روانی و ذهنی کودکی را در خانواده مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. بر این اساس میتوان این فیلم را متفاوت از دیگر فیلم های شهیدثالث ارزیابی کرد. در این فیلم اگرچه کودکی نقش محوری فیلم را ایفا میکند، اما شهیدثالث حضور کودک در خانواده و تاثیر و تاثر او را مورد بررسی قرار میدهد.
فیلم «فرزندخوانده ویران گر» به مدت دو ساعت و ربع به شرح پیدایش یک خانواده میپردازد. در بافت این خانواده خرده بورژوا که هر گونه میل جست وجو برای یافتن خوش بختی خارج از چهاردیواریاش را در خود سرکوب کرده است، انسان جدیدی ظهور میکند؛ گابی کوچولو. کودکی آرام و کمی خشک و لج باز که اگر رفتاری را که با او میشود، در نظر داشته باشیم، اصلا گستاخ نیست. کودکی که نمیخواهد خودش را با زندگی در یک شهر کوچک که لوییزه از قبل برایش برنامهریزی کرده است، وفق دهد. سناریوی «فرزندخوانده ویران گر» که از رمانی نوشته یورگن برست اقتباس شده، به طور واضح با کارهای مینیمالیستی قبلی شهیدثالث تفاوت دارد. این تنها فیلم اوست که شخصیت اصلی و محوری آن مرد نیست و هرمن، پدری که به دلیل شرایط کاری اغلب اوقات غایب است و حتی وقتی بعد از فراغت از کار با بطری آبجوی همیشگیاش پشت میز آشپزخانه مینشیند، در آن یک شخصیت حاشیهای باقی میماند. در نتیجه فیلم به طور کامل بر ارتباط مادر و دختر متمرکز شده است.
شهیدثالث در این فیلم به جهان کودک توجه ویژه ای دارد. جهان کودکان جهان پرپیچ وخم و عجیب و غریبی نیست. جهانی مملو از شفافیت و همراهی است. آن ها با هر کسی که با زبان آن ها سخن بگوید، همراه میشوند. اما همراهی آن ها را نباید به مثابه کودکی یا حقه بازی مهندسی شده دانست. بلکه همراهی آن ها از جنس بی تعلقی به فضای پیرامون است. شاید بتوان مهم ترین ویژگی بی تعلقی آن ها را نوع کلام و گفتارشان دانست. فیلم «فرزندخوانده ویران گر» نشانه و نمادی از کودکی بی تعلق است که فضای معرفتی فیلم بر اساس او شکل گرفته است. او در هاله ای از اتفاقات عجیب و غریب گیر افتاده است. بنابراین نه اسیر دوگانگی ریاکارانه و مزورانه جبری است و نه تصویری بلورین از آن چه برایش رخ داده، متصور است. جهان یک دست و خطی او در دام جبر و اختیار گیر نیفتاده است. از سوی دیگر، «فرزند خوانده ویران گر» مضمون بسیار سهمگینی در بطن خود دارد که تحمل آن نه فقط خارج از توان کودک فیلم نیست، بلکه کارگردان با نگاه ویژه خود بار سنگین و سهمگین فرزندخواندگی را از دوش مخاطب برداشته است. اگر سخن گزافی در باب این فیلم نگوییم و آن را یک اتفاق ندانیم، اما به جرئت باید اعتراف کرد که با جهانی از مضمون در این فیلم روبه رو هستیم که تجزیه آن مانند تجزیه پیکری درون خاک است. در این میان فیلم «فرزندخوانده ویران گر» به مثابه محتوا، راهی برای عبور است، نه مکث، برای دیدن است، نه فراموشی، و برای جدایی از عالم تکرار روزمرگی است، نه حضور جسمانی. ما با فیلمی روبه رو هستیم که کانون اصلی و مضمون سنگین آن بر دوش دختری به نام گابی است.
«فرزندخوانده ویران گر» با بهره گیری از محیط جغرافیایی، نمادهای گوناگونی را به نمایش میگذارد که پیوند معنی داری با آن چه برای اعضای خانواده رخ میدهد، دارد. «فرزندخوانده ویران گر» از لحظهها و تاریخی بهره میبرد که گذشته، حال و آینده را به هم میپیوندد. هر کدام از این جنبهها واجد اهمیت است. اگرچه اوج این اهمیت را باید در لحظه ای ناب و استعلایی در مواجهه مادر با دختر دانست. مادری که میخواهد نقش مادری را ایفا کند، اما مواجهه او از جنس اصیل مادر نیست. شهیدثالث در این فیلم با تلفیق زمان و مکان، نگاهی رعب آور برای گابی به وجود میآورد که مخاطب همان هویتی را کسب میکند که گابی با تمام وجود درگیر آن است. فرجام این جدال پی بردن به حقیقت است. چراکه حقیقت واجد عنصری از بداهت و روشنی است. استعاره آفتاب برای حقیقت چندان هم بی ربط نیست. ولی درست به همین دلیل است که حقیقت میتواند نه تنها به چیزی مبتذل، بلکه به کذب ناب بدل شود. کارگردان برای رهایی از این کذب ناب فضایی مثالین فراهم آورده که «فرزندخوانده ویران گر» را در بستر آن دریابیم. فضایی که شهیدثالث توانسته سیطره پنهان و ایدئولوژیک جامعه سرمایه داری و له شدن دوران کودکی را به خوبی نشان دهد.
منبع: ماهنامه هنر و تجربه
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- فیلمسازی با دغدغههای انسانی
- مدخلنویسی یا گزارشنویسی؟ مساله این است/ نگاهی گذرا بر کتاب «راهنمای فیلم سینمای ایران»
- برترینهای سینمای ایران در صد سال اخیر به انتخاب نویسندگان سینماسینما/ بخش سوم
- کودکانی که کودکی نمیکنند
- خبرهایی از فیلم «سهراب شهید ثالث» به کارگردانی مرتضی فرشباف
- اخراجیها/ نگاهی به فیلم «خروج»
- بیحاصل!/ نگاهی به فیلم «خروج»
- گفتوگو با مهرشاد کارخانی/ جورقانیان عاشق واقعی سینما بود
- حتی اگر برای هیچکس مهم نباشد/ نگاهی به مستند «تیتراژ در سینمای ایران»
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ با زندگی، زندگی کنید!
- همسفر کوچههای عشق/ یادداشت جواد طوسی درباره خسرو سینایی
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ پا روی زمین واقعیت و سر در تخیل داستان
- اختصاصی/ گفتوگوی زندهیاد همایون خسروی دهکردی با خسرو سینایی/ سه میلیمتر، راه زندگی من را عوض کرد!
- بازتاب بازنشر گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث در سینماسینما / یادداشت محمد حقیقت
- بازخوانی گفتگوی مجله فردوسی با سهراب شهید ثالث
نظر شما
پربازدیدترین ها
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- شمشیرها برق میزنند/ نگاهی به فیلم «شوگان»
آخرین ها
- خانواده قاتل از «بیبدن» شکایت میکنند؟
- فوت کارگردان فرانسوی برنده نخل طلا و سزار/ لوران کانته درگذشت
- نسخهی آزادیِ لانتیموس/ نگاهی به فیلم «بیچارگان»
- نکوداشت اکبر زنجانپور در نوزدهمین «شب کارگردان»
- حضور همراه اول در بزرگترین نمایشگاه فناوری ترکیه
- معرفی همراه اول بهعنوان کارفرمای برتر سلامتمحور
- «در سایه سرو» از جشنواره ایتالیایی جایزه گرفت
- فیلم ایرانی نامزد قدیمیترین جایزه سینمایی اروپا شد
- کیوسکهای دیجیتال نخستین اپراتور سلامت کشور رونمایی و نصب شد
- تحلیل رسانههای فرانسوی از حضور فیلم رسولاف در بخش مسابقه کن/ یک انتخاب سیاسی
- فیلمهای «رکوردزن» و زنگ خطر برای آینده این سینمای محترم!
- «هواخوری» روی صحنه میرود
- تمدید مهلت شرکت در جشنواره «خیمه شب بازی»
- سینماسینما/ گفتوگو با کن لوچ درباره «بلوط پیر» و دیگر چیزها/ امید، فعالیتی سیاسی است
- نسخه ویژه نابینایان «همسر» با صدای مسعود فروتن منتشر میشود
- نمایش «شیرین» کیارستمی در جادوی سینما بنیاد حریری
- آغاز ثبتنام دهمین دوره کارآموزی همراه اول
- تتلو در دادگاه: عذرخواهی میکنم
- مستانه مهاجر داور جشنواره الجزایر شد
- فیلم ترنس مالیک به جشنواره کن نرسید/ لیلا حاتمی با مریم مجدلیه به ونیز میرود؟
- «آقای قاضی» به شبکه دو میآید
- واکنشها به گفتگوی عضو هیئت مدیره نماوا/ شورای صیانت خانه سینمای ایران بررسی میکند
- محمد رسولاف با «دانه انجیر مقدس» به کن باز میگردد
- بستههای همراه اول ویژه حج ۱۴۰۳ اعلام شد
- چرا «سرزمین مادری» فعلا متوقف است؟
- اکران «همسایه شما، زهره» در هنر و تجربه/ پوستر فیلم رونمایی شد
- کمال تبریزی به دبیری جشنواره فیلم اقوام ایرانی نرسید
- معرفی نامزدهای دومین جشنواره «عروسکخونه»
- «ایستاده با گرگ» نامزد دریافت جایزه از جشنواره دهلی نو شد
- کیلین مورفی، بهترین بازیگر مرد آکادمی فیلم و تلویزیون ایرلند/ پیروزی «اوپنهایمر» کامل شد