سینماسینما، منوچهر دینپرست
تقویم فرهنگی ایران، در سالهای اخیر چنان انباشته از جشنوارههای سینمایی شده که گاه نمیتوان میانشان تمایز روشنی یافت. از جشنواره فیلم فجر بهعنوان مهمترین رویداد سینمایی کشور گرفته تا جشنواره بینالمللی مقاومت، جشنواره فیلم کوتاه تهران، جشنواره سینماحقیقت (ویژه فیلم مستند)، جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان، جشنواره شهر، جشنواره سلامت، زنان و زندگی شهری، جشنواره فیلم سبز، جشنواره دانشجویی رویش و دهها جشنواره استانی و تخصصی دیگر؛ گویی هر حوزهای از زندگی فرهنگی ما بخشی از خود را در قاب سینما جستوجو میکند.
اما این تعدد جشنوارهها چه پیامی دارد؟ آیا میتواند نشانه بالندگی سینمای ایران باشد یا برعکس، از پراکندگی و فقدان سیاست فرهنگی منسجم حکایت میکند؟ از یک سو، گسترش جشنوارهها را میتوان نشانه پویایی و تنوع فرهنگی دانست. هر جشنواره با مخاطب خاص خود سخن میگوید و زمینهای برای بروز سلیقهها و دغدغههای گوناگون فراهم میآورد. جشنواره فیلم کودک از دنیای خیال و امید میگوید، در حالیکه سینماحقیقت به واقعیتهای مستند و اجتماعی میپردازد. در چنین بستری، فیلمسازان جوان فرصت مییابند آثارشان دیده شود و گامی بهسوی حرفهایشدن بردارند. همچنین، برگزاری جشنوارهها در شهرهایی چون مشهد، تبریز، شیراز و یزد، به تمرکززدایی فرهنگی یاری میرساند و استعدادهای محلی را به عرصه ملی میکشاند.
با این همه، روی دیگر سکه نیز قابل تأمل است. در بسیاری موارد، جشنوارهها بدون هدفگذاری روشن و برنامهریزی بلندمدت برگزار میشوند. گاهی بیش از آنکه محفلی برای گفتوگوی هنری باشند، رنگ و بوی تبلیغاتی یا سیاسی میگیرند. منابع مالی محدود، میان دهها رویداد پراکنده تقسیم میشود و نتیجه، چیزی جز تکرار، موازیکاری و خستگی مخاطب نیست. در چنین وضعی، حتی اعتبار جوایز و نامها نیز رو به فرسایش میرود.
در واقع، تعدد جشنوارهها بهخودیخود نه نقطه قوت است و نه ضعف؛ آنچه اهمیت دارد، کیفیت و کارکرد هر جشنواره است. اگر جشنواره بتواند زمینه گفتوگوی هنری، آموزش، کشف استعداد و پیوند میان سینماگران و جامعه را فراهم کند، بیگمان به رشد سینمای ایران یاری خواهد رساند. اما اگر به مناسبتهای موسمی و بیهدف فروکاسته شود، فقط بر تورم نمادین فرهنگی خواهد افزود.
سینمای ایران، برای بالندگی، بیش از تعدد جشنوارهها، نیازمند تمرکز، اندیشه و استمرار در سیاست فرهنگی است. جشنواره زمانی ارزشمند است که نه بهخاطر نامش، بلکه به سبب نقشی که در پرورش اندیشه و زیبایی ایفا میکند، در حافظه سینمایی ما باقی بماند.
تمرکز در سیاستهای جشنوارههای فیلم، اگر بهدرستی تعریف و اجرا شود، میتواند به بالندگی هنری و ارتقای کیفیت سینما بینجامد؛ اما اگر با نگاه محدودکننده و انحصاری همراه باشد، اثر معکوس خواهد داشت.
تمرکز در سیاستهای جشنواره به معنای آن است که اهداف، معیارها و جهتگیریهای کلان یک جشنواره بهروشنی مشخص شود و تصمیمگیریها پراکنده و سلیقهای نباشند. وقتی جشنوارهای خطمشی فرهنگی و هنری معینی دارد، مثلاً حمایت از سینمای مؤلف، گسترش نگاه اجتماعی یا معرفی استعدادهای نو و این سیاست در همه بخشها (انتخاب آثار، داوری، برنامهریزی و حمایتها) بهصورت منسجم اجرا میشود، نتیجه آن رشد تدریجی کیفیت آثار و شکلگیری جریان فکری پایدار است.
نمونههای جهانی این امر را میتوان در جشنوارههای کن، برلین یا ونیز دید؛ هر یک از این رویدادها هویت ویژهای دارد و تمرکز بر نوع خاصی از سینما باعث شدهاست فیلمسازان بدانند برای حضور در آن جشنواره باید چه رویکردی اتخاذ کنند. همین تمرکز سبب شکلگیری مدرسههای سینمایی و حتی سبکهای تازه در فیلمسازی شدهاست.
حال این پرسش مطرح میشود که جشنوارههای فیلم در ایران توانستهاند به جریان فکری یا ژانر خاصی بدل شود؟ در ایران نیز اگر جشنوارههای فیلم بتوانند سیاستهای خود را شفاف، هدفمند و متمرکز کنند، نتیجه آن تربیت نسلی از فیلمسازان آگاه به ارزشهای هنری و اجتماعی خواهد بود. تمرکز به معنای تعیین چشمانداز است؛ اینکه جشنواره صرفاً ویترین نباشد که هست، بلکه موتور محرک تولید، آموزش و نقد نیز باشد.
اما اگر تمرکز به انحصار یا یکصدایی تبدیل شود، جشنواره از مسیر بالندگی خارج خواهد شد. هنگامی که همه تصمیمها در دایره محدود مدیران یا نهادهای سیاسی گرفته شود و تنوع فرهنگی و خلاقیت هنرمندان نادیده گرفته شود، جشنواره به تکرار و تشریفات میرسد و بهجای رشد، رکود به بار میآورد.
بنابراین تمرکز باید هوشمندانه و منعطف باشد: یعنی ساختار مدیریتی جشنواره منسجم و هدفمند عمل کند، اما در انتخاب و داوری، میدان را برای تنوع دیدگاهها و تجربههای هنری باز بگذارد. چنین تمرکزی نهتنها بالندگی جشنواره را تضمین میکند، بلکه به رشد سینما، گسترش گفتمان فرهنگی و تقویت جایگاه بینالمللی آن کشور نیز منجر خواهد شد.
منبع: روزنامه اطلاعات
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
- نگاهی به فیلم «ناتور دشت»؛ یسنا گم شده!
- نگاهی به سریال «سووشون» اقتباسی از رمان سیمین دانشور/ قابهای زیبای شیراز
- جشنوارههای سینمایی و کشف استعدادها
- پایان مهلت ثبتنام بخش رسمی جشنواره کن/ فیلمهایی که شیفتگان سینما را مشتاق جشنواره فرانسوی میکند
- روشنایی ابدی یک ذهن شاعرانه/ نگاهی به فیلم «رویای سهراب»
- نگاهی به «تیتی» ساخته آیدا پناهنده/ زنی سرخوش و شکننده
- برگزاری اولین جلسه شورای جشنوارههای سازمان سینمایی با هدف مدیریت رویدادها
- فروغ قجابگلی، بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم پکن شد
- آشغال زمانهات را بشناس
- پرویز شهبازی رییس هیات داوران جشنواره بوغازیچی ترکیه شد
- مانی حقیقی برنده رقابت با فونتریه و نوئه/ جایزه فرانسویها برای «خوک»
- کارگردان ایرلندی رییس هیات داوران جشنواره فیلم لندن شد
- جشنواره کن از نگاهی دیگر/ «یک ارتباط فرانسوی»
- رقابت یک فیلم ایرانی در بخش رقابتی “شرق غرب” جشنواره کارلو وی واری/ رونمایی از پوستر بینالمللی فیلم
- مهدی یادگاری: بازار فیلم تحت تاثیر وضعیت اقتصاد جهان است
پربازدیدترین ها
- فوت خواننده پیشکسوت موسیقی نواحی گیلان/ ناصر مسعودی درگذشت
- نگاهی به فیلم «بیسر و صدا»؛ ایده خلاقانه، مسیر اشتباه
- حقایقی درباره بازمانده ساخته سیف الله داد/ماجرای توقیف فیلم بازمانده به دلیل حجاب!
- بیانیه انجمن بازیگران سینما در واکنش به وقایع اخیر و هتک حرمت هنرمندان/ پژمان بازغی استعفا داد
- «رابین هود»؛ افسانهی شیرین مرد شریف قانون شکن!
آخرین ها
- معرفی برندگان هیئت ملی نقد آمریکا ۲۰۲۵/ «یک تصادف ساده»؛ بهترین فیلم بینالمللی/ «نبردی پس از دیگری» ۵ جایزه گرفت
- ۱۵ اثری که برای فهرست اولیه اسکار فیلم بینالمللی شانس بالاتری دارند
- تأملی بر حضور نوری بیلگه جیلان در جشنواره جهانی فیلم فجر؛ داور غایب
- بیانیه کانون کارگردانان سینما درباره بازداشت سینماگران در مهمانی خصوصی
- واکنش رضا کیانیان به گزارش تاریخ سه هزار ساله زیر چرخ لودرها
- اعلام مستندهای دو بخش از نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت»
- واکنش کانون کارگردانان سینمای ایران به حکم جعفر پناهی
- شروودِ تالار وحدت؛ جایی که ماهان حیدری قهرمانان آینده را پیدا میکند
- تورج اصلانی داور جشنواره ترکیهای شد
- سروش صحت و علی مصفا «بیآتشی» را روایت کردند
- سام درخشانی هم استعفا داد
- نمایش موزیکال «رابین هود» / گزارش تصویری
- حلقه منتقدان فیلم نیویورک منتخبان ۲۰۲۵ خود را اعلام کرد/ «نبردی پس از دیگری»، بهترین فیلم شد؛ پناهی، بهترین کارگردان
- جشنواره جهانی فیلم فجر۴۳؛ در ایستگاه پایانی «درس آموختهها» بهترین فیلم شد/ جایزه ویژه داوران به کارگردان ژاپنی رسید
- «خرگوش سیاه، خرگوش سفید» به چین میرود
- گاتهام ۳ جایزه به «یک تصادف ساده» داد/ «نبردی پس از دیگری» بهترین فیلم جوایز مستقل نیویورک شد
- بیانیه انجمن بازیگران سینما در واکنش به وقایع اخیر و هتک حرمت هنرمندان/ پژمان بازغی استعفا داد
- مصائب افزایش سن ، از جولیا رابرتز تا نیکول کیدمن
- تام استاپارد؛ نویسندهای که جهان را از نو صحنهپردازی کرد
- نگاهی به فیلم «پارتنوپه»؛ زیبایی از دست رفته
- توقیف سکوی پخش «بازمانده» پس از انتشار ویدیوی بدون مجوز
- «سمفونی باران» کلید خورد
- «ناتوردشت» به باکو میرود
- از جدال اندیشه تا لبخند روی ردکارپت
- گفت وگو با کارگردان مستند «مُک» به بهانه حضور آن در جشنواره سینما حقیقت
- «زوتوپیا ۲» رکورددار فروش جهانی سینما شد
- صدای بخش خصوصی را بشنوید؛ هوای آلوده با تعطیلی تئاتر تمیز میشود؟
- «رها» بهترین فیلم اول جشنواره گوا شد
- سنگرم اندازه همان کافه ام بود
- نگاهی به تازهترین قسمت برنامه «اکنون»؛ سیر و سلوک بازیگری
